Torpağın duzu

Dostumun valideynləri 1997-ci ildə Mərkəzi Avropanı “yıxan” milenium fəlakətindən cəmi iki həftə sonra evləniblər və anası xatırlayır ki, o evlənəndə kilsənin içi, haradasa, bir metr su ilə örtülü idi. Demək olar ki, hər il yaz yağışları ilə canlanan Dünyanın bir çox çayları bəzən hədlərini aşır, suyun səviyyəsi qalxır və öz yataqlarından çıxıb başqa çay yataqlarına girir.
Ancaq buna baxmayaraq, planetimiz qurumağa, suyunu itirməyə davam edir, çünki bu, balanslaşmış şəkildə baş vermir. Bəzi fərziyyələrə görə dünyanın iqlim qurşaqları cənubdan şimala doğru hərəkət edir, bu da indi isti yağışları ilə yadda qalan ekvatorial cəngəlliklərin subtropik və tropikə çevrilməsi, eyni zamanda şimala getdikcə quraq iqlimin ekvatorialla əvəzlənməsi, mülayim qurşağın qütblərə yayılması deməkdir. Bu proses ilk baxışdan sadə görünsə də, əslində bir o qədər də bəsit deyil. Gələcəkdə çox ciddi problemlər yaradacaq, həm aclığa, həm də su müharibələrinə gətirib çıxaracaq səhralaşma prosesinin başlanğıcı da sayıla bilər bütün bunlar.

Davamı →

Torpaq və onun xüsusiyyətləri

Torpaq üzvi və mineral maddələrin, qazların, mayelərin və mikroorqanizmlərin qarışığından ibarət həyat mənbəyidir. Yerin torpaq örtüyü önəmli funksiyalara malikdir. Bu funksiyalara bitkilərin inkişafı üçün suyu saxlamaq, minerallaşdırmaq və filtrasiya etmək, atmosferi tənzimləmək, canlı orqanizmlərin mövcudluğunu təmin etmək aiddir. Torpaqda mövcud olan maddələr 4 əsas qrupa ayrılır: minerallar, üzvi maddələr, hava və su. Bir çox bitkinin böyüməsi üçün ideal sayılan torpaqda 45 faiz mineral, 25 faiz su, 25 faiz hava və 5 faiz üzvi maddələr olmalıdır.

Davamı →

R. Rza- Mən torpağam

 Mən torpağam, məni atəş yandırmaz; tərkibimdə kömürüm var, 
külüm var. 
Mən baharam çəmən-çəmən
çiçəyim var, gülüm var. 
Mən küləyəm, əsməsəm, 
kim bilər ki, mən varam. 
Mən buludam, səhraları susuz görüb, 
ağlaram. 
Mən ürəyəm, döyünməsəm
ölərəm. 

Ardı →

Torpaq

Yer səthinin üst münbit, mineral maddə və üzvi qalıqlardan ibarət yumşaq qatına torpaq deyilir. Torpağın 90-95%-ni aşınma nəticəsində qırıntı halına çevrilmiş ana süxurlar təşkil edir. Digər 5-10%-i isə məhv olmuş canlı orqanizmlərin qalıqlarından-hümusdan (yəni çürüntüdən) ibarətdir. Hümusun miqdarı torpağın münbitliyini müəyyən edən əsas göstəricidir. Hümus nə qədər çox olarsa, torpağın rəngi bir o qədər tünd və məhsuldarlığı çox olar. Məhsuldarlığına görə torpaqlar:
a) münbit (qara, qonur, qəhvəyi) — hümusun miqdarı 5-I5%, məsaməli, qalınlığı 1 m-dək:
b) qeyri-münbit (boz, sorakət) — hümus 2-5%, məsaməsiz, kəsəkli, suvaşqan.


Ardı →

Torpaq örtüyü

Azərbaycanda torpaq örtüyünün müxtəlif olmasına əsas səbəb relyef və iqlim şəraitinin müxtəlifliyidir. Hümusun miqdarı nə qədər çox olarsa, torpağın rəngi bir o qədər münbit olar. Ən çox hümus qara torpaqdadır (10-12%). Qəhvəyi və qonur dağ-meşə torpaqlarında 5-10%, şabalıdı torpaqlarda 4-6%, boz-qonur və boz torpaqlarda 2-3%-dır. Azərbaycanın rütubətlənmə əmsalı vahiddən çox olan ərazilərində — qonur və qəhvəyi dağ-meşə, dağ-çəmən, sarı, qara və tünd şabalıdı kimi münbit torpaqlar yayılıb. Dağlıq ərazilərdə yayılan bu torpaqlarda dəmyə əkinçiliyi geniş yayılıb. Quraq ərazilərdə yayılan boz, boz-qonur, boz-çəmən, şoran, açıq şabalıdı torpaqlar daha az münbitliyə malikdir. Düzənliklərdə yayılmış bu torpaqlarda suvarma əkinçiliyi inkişaf edib. Azərbaycanda hündürlük qurşağına görə torpaqlar aşağıdakı kimi formalaşıb:

Ardı →