Kayzen

Dünyaca məşhur “Dəfinələr adası” romanının müəllifi, böyük ingilis yazıçısı Robert Luis Stivenson 1850-ci il noyabrın 13-də Edinburq şəhərində anadan olub.

O, hüquq təhsili alıb: 1875-ci ildə Edinburq universitetini bitirib. Yazıçılıq fəaliyyətinə çox erkən başlayıb. “Pentland üyanı” adlı ilk kitabını 1866-cı ildə — 16 yaşında ikən qələmə alınıb. Gənc yazıçı universiteti bitirdikdən sonra Fransaya köçüb, Avropa və Amerikanın bir sıra ölkələrinə səyahət edib.

Ən məşhur əsəri olan “Dəfinələr adası” romanını 1883-cü ildə yazıb. Kitabda kapitan Flint tərəfindən kimsəsiz adada gizlədilən dəfinə axtarışı ilə bağlı macəradan bəhs olunur. Stivensonun şahzadə Florizelin macəralarından bəhs edən kitabı, həmçinin “Doktor Cekil və mister Haydın qəribə əhvalatı” psixoloji povesti də məşhurdur.

Yazıçı 40 yaşında Samoa adalarına köçüb və dörd il sonra – 1894-cü il dekabrın 3-də burada vəfat edib.
Davamı →

Britaniyalı səyyah, yazıçı, şair, tərcüməçi, etnoqraf, qılıncoynatma ustası və diplomat Richard Francis Burton 19 mart 1821-ci ildə anadan olmuşdur.

Asiya və Afrika ilə bağlı araşdırmaları ilə yanaşı, müxtəlif dil və mədəniyyətlər haqqında bilikləri Richard Francis Burtonu məşhurlaşdırmışdır. Deyilənə görə, Burton hər biri fərqli dil ailəsinə məxsus olan 29 dil bilirdi.

Burtonu ən çox məşhurlaşdıran onun Məkkəyə səyahət etməsi, “Min bir gecə” nağılını ingilis dilinə tərcümə etməsi və John Henning Speke ilə Nil çayının mənsəbini axtarmaq məqsədilə Şərqi Afrikaya səyahət etməsi, Tanqanika gölünü kəşf etməsi olmuşdur. R. Burton bir çox sənət əsərinin, eyni zamanda coğrafiya, etnoqrafiya və qılıncoynatma ilə bağlı məqalələrin müəllifidir. 
Davamı →

Bildiyinizi yazmayın
“Bildiyini yaz” sözü həyatımda eşitdiyim ən axmaq şeydir. Bu söz insanları cəfəng avtobioqrafiyalar yazmağa sövq edir. Bu, yazıçıların fantaziyasını, potensialını canlandırmağa mane olur. Janr sərhədlərini boş verin+ Janr sərhədləri saydığım şeylərin əksəriyyəti nəşr sənayesinin son illərdə yaratdığı şeylər ola bilərmi?

Bəzi modellərin olduğunu görürəm, hekayələrinizi bu modellərə uyğunlaşdıra bilərsiniz, hətta bu modellər faydalı da ola bilər. Amma oxucular və yazıçılar bu sərhədləri ciddiyə alanda, onları keçsək, qəribə şeylər olacaq deyə düşünəndə, çox diqqətli olmalıyıq xəbərdarlığı edəndə çox əndişələnirəm. Mən bəzi şeylərin aşıldığını görməyi sevirəm. Deyəsən mənim mövqeyim bazar tələblərindən və sinfi yekəxanalıqdan qaynaqlanan fantaziya polisliyinin əleyhinədir.
Davamı →

Hörmətli yoldaş Spasski,
Bobbi Fişer ilə dünya şahmat çempionluğu uğrunda oyununuzu böyük maraqla izləyirəm. Şahmata elə də böyük həvəsim yoxdur, heç oynamıram da, yalnız oyunun əsas qaydalarından xəbərim var. Mənim peşəm yazıçılıq və filosofluqdur.

Lakin televizorda bir oyununuzu izlədim və oyundakı ardıcıl həmlələrinizi şahmatçının ehtiyac duyduğu güclü düşüncə və planlaşdırma kombinasiyasının həqiqi isbatı olaraq dəyərləndirdim. Bu, şahmatçının nə qədər bilgini fikrində tutmalı, neçə parametri bir-biri ilə əlaqələndirməli, nə qədər irəlini görməli və planlaşdırmalı olduğunun isbatı idi. Sizin və rəqibinizin qeyri-adi intellektual bacarığa malik olmanız gün kimi aydındır.
Davamı →

Amerikalı Dram yazarlarının konfransından yenicə qayıtdım və fikirlərim “soyumadan” bu yazını qələmə alıram. Əvvəlcə qeyd edim ki, bu, bədii nəsrin, əslində, bütün janrlarında yazan müəlliflərin qatıldığı bir konfrans idi. Bu qəbildən tədbirlərdə mümkün olduqca çox iştirak etməyə can atıram. Künc-bucaqda qalan istedadlardan parlaq işıqlar altında fərəhlə gəzənlərinə kimi hər sinifdən yazarla həmsöhbət olmaq imkanı əldə edirəm. Əksər hallarda çıxış, tanıtım imkanlarından şikayətçi olanların kitablarını tanıtmaq sırası gələndə “təkərlərinin boşaldığı”nın şahidiyəm.

Fərasət isə tanıdığım bütün uğurlu yazıçıları birləşdirən bəlkə də, ən nəzərəçarpan cəhətdir. Hər yazar özünəxas kitab marketinqi üsulları ilə bir-birindən fərqlənsə də, janrından asılı olmayaraq, təqdimat edən bütün uğurlu yazarların özünəinam və işlək strategiyaları birləşdirən “hazır top”-u var. Xüsusilə də, yenicə yazarsınızsa, bu məsləhətlərə qulaq versəniz, yaxşıdır. Ola bilər ki, hazırda bu yazıda sadalanacaq 14 vərdişdən bəzilərinə və ya heç birinə sahib deyilsiniz. Amma əminliklə deyə bilərəm ki, uzun illərdir müşahidə etdiyim bütün uğurlu yazıçıları birləşdirən bu vərdişləri mənimsəmək sizə heç bir zərər verməyəcək. Bu vərdişləri nə qədər tez tətbiq edib, ənənəyə çevirsəniz, irəliləmək sizin üçün bir o qədər asan olacaq.
Davamı →

Yazıçı olmaq – öz qəlbini, duyğularını insanlara etibar etmək deməkdir. Əlbəttə, fikiri ifadə etməyin digər yazı formaları da mövcuddur. Onlar istənilən sahəni – elmi, texnikanı, sənətkarlığı, fəlsəfəni, siyasəti, dini əhatə edə bilər. Sonuncu üç sahənin əsasən müəyyən üslub istiqamətləri barədə danışa bilərik. Təşviqat, təbliğ etmə də məhz belə əmələ gəlir. Nəticədə isə ifadə etməyin qarışıq formaları yaranır. Onlar asanlıqla transformasiya olunaraq bizim adlandırdığımız bədii ədəbiyyata çevrilə bilirlər. Bu anlayışlar arasındakı fərqi həmişə asanlıqla aradan qaldırmaq olmur. Zəmanəmizdə taleyini bədii ədəbiyyata bağlamış insanlar bu ifadəni işlətməyi heç də xoşlamırlar. Çünki bu söz olduqca təmtəraqlı səslənir. Əvəzində isə biz həvəslə “balletristika” (“uydurma”) terminini işlədirik. Əslində bu termini çox da uğurlu saymaq olmaz.
Davamı →

Avropanın ən məşhur subaylarından olan Artur Şopenhauer zəngin tüccar Henrix Şopenhauerin oğlu olub. Ata yaşadığı şəhərdə emosional, amma dürüst, prinsipial, səmimi adam kimi tanınırdı. Lakin 1793-cü ildə ailə Dansiqdən Hamburqa köçür. Həmin vaxt balaca Arturun 5 yaşı vardı. Gələcəyin filosofu Hamburqda çox qalmır. Atası oğluna gözəl təhsil verməyi arzulayırdı. Elə buna görə də doqquz yaşlı Arturu Fransaya göndərdi.

Artur iki il ailə dostlarının evində yaşadı. 1799-cu ildə Şopenhauer valideynlərinin yanına qayıtdı və zəngin ailə övladları üçün olan özəl məktəbdə oxudu. Həmin vaxtlar Şopenhauer artıq fransızca təmiz danışırdı. Ədəbiyyat və poeziya ilə maraqlanırdı və yaşıdlarından çox şey bilirdi. Məktəbdə bir neçə il təhsildən sonra Artur Avropaya ilk uzun müddətli səyahətə başladı. O, İngiltərə, İsveçrə, Belçikada olur. Fəlsəfə ilə maraqlanır.

1805-ci ildə Artur Şopenhauer vətəninə qayıdır. Atasını əlil arabasında görür. Yüngül fikirli və eqoist anası isə atası ilə maraqlanmırdı.
Davamı →

Ceyms Coys yaradıcılığı barədə düşüncələr

İrland yazıçısı, dünya ədəbiyyatının ünlü simalarından biri kimi sayılıb-seçilən Ceyms Coys (1882-1941) «Sənətkarın gənclik portreti» (1916), «Uliss» (1922), «Finneqana ehsan» (1939) romanlarının və bəşər mədəniyyəti xəzinəsinə «Dublinlilər» (1914) adıyla daxil olmuş silsilə novellaların müəllifidir.

Mövcud irland həyat tərzi ilə barışa bilməyən XX yüzilin dahi sənətkarı Ceyms Coys 1904-cü ildə doğma yurdu həmişəlik tərk etmiş, elə bu illərdə də İrlandiya haqqında sərt həqiqətlərin güzgüsü olan «Dublinlilər» kitabını yazıb başa çatdırmışdı. Lakin naşirlərin uzun müddət cəsarət edib yaxın buraxmadıqları kitab yalnız 1914-cü ildə işıq üzü görmüşdür. Bu münasibətlə Coys öz naşiri Riçardsona yazmışdı: «Hekayələrimdən zibil qutusunun iyi gəlməsi mənim günahım deyil. Belə fikirdəyəm ki, siz irlandları mənim hər şeyi olduğu kimi əks etdirən güzgümdə özlərinə baxmaq imkanından məhrum etsəniz, bütövlükdə İrlandiyada sivilizasiyanın inkişafını ləngitmiş olacaqsınız».

Ardı →

“Usta və Marqarita” kimi möhtəşəm bir əsər bəxş etmiş Mixail Bulqakovun görünməyən tərəfləri az deyildi. O, kim idi? Yazıçı, həkim, cadugər, peyğəmbər, yoxsa… narkoman?

Bu yazını oxuyun və Bulqakovun kim olduğunu özünüz müəyyənləşdirin. 

Mixail Bulqakov Stalinə ünvanladığı məktubda belə yazırdı:

“Mən ilahi qüvvəyə inanan yazıçıyam. Dünyanın insanlar tərəfindən deyil, görünməz qüvvələr tərəfindən idarə olunduğuna əminəm. Yəqin ki, mənimlə razılaşarsınız ki, dünya yalnız insanın ümidinə qalsaydı, bizə qədər gəlib sağ çıxmaz, lap çoxdan məhv edilmiş olardı. ”

İ. Stalin bu cümlələrin altından qırmızı qələmlə xətt çəkərək dərkənarda yazır:

Ardı →

Şöhrəti bu gün də azalmayan, hələ sağlığında rus ədəbiyyatının klassiki hesab olunan rus şairəsi, yazıçısı, ədəbiyyatşünası, tərcüməçisi Anna Axmatova yaradıcılığı ilə yanaşı öz faciəvi taleyi ilə məşhurdur.

Doğrudur, Anna Axmatova şəxsən həbs edilməyib, sürgün olunmayıb. Amma sovet rejimi onun doğmaları olan iki nəfəri — birinci əri Nikolay Qumilyov və oğlu Lev Qumilyova qarşı amansız davranıb.

1910-1018-ci illərdəki həyat yoldaşı Nikolay Qumilyov 1921-ci ildə güllələnib, oğlu Lev Qumilyov isə ömrünün 10 ilini barmaqlıqlar arxasında keçirib. Özünün isə yaradıcılığı nəzarət, daimi qadağa altında olub. Hətta ölümündən bir neçə onillik keçəndən sonra belə Anna Axmatovanın əsərlərinə qadağa mövcud olub. «Vətən xaini»nin anası və «vətən xaini»nin arvadı Anna Axmatovanın «təcrübəsi» öz əksini «Rekviem» poemasında tapıb.

Əsərlərinə qoyulan qadağalara, Kommunist Partiyasının ona qarşı «personal» nifrətinə baxmayaraq, Anna Axmatova sağlığında rus ədəbi mühitini daima öz ətrafına yığa bilib, dövrünün ən istedadlı gəncləri ilə əhatə olunub. Məşhur rus şairəsinin həyat hekayətini sizə təqdim edirik.
Ardı →