Kayzen

İngiltərənin paytaxtı Londonda Beyker-stritdəki evlərin birinin divarında memorial lövhədə belə yazı vardır:
“ Məşhur xəfiyyə Şerlok Holms 1881-1903- illərdə bu evdə yaşamış və işləmişdir.”
Lövhədəki bu yazını oxuyan hər bir kəsdə belə bir fikir formalaşır ki, Şerlok Holms əsər qəhrəmanı yox, həqiqətən yaşamış məşhur xəfiyyə olub. Amma Londonda, Beyker –stritdə belə bir memorial lövhə asılsa da, əslində belə bir adam olmamışdır. Şerlok Holms adlı məşhur xəfiyyə, yazıçı Artur Konan Doylun əsər qəhrəmanıdır.
Artur Konan Doylun muasirlərinin yazdıqlarına görə, xəfiyyə Şerlok Holms, elə Artur Konan Doylun özü olmuşdur. Artur həqiqətən, çox ağır, açılması çox müşkül olan, dolaşıq neçə-neçə cinayət işlərinin açılmasında iştirak etmış və bu cinayətlərin üstünü çox məharətlə açmışdir. Artur cinayət işlərinin açılması sahəsində fitri istedada malik olmuşdur. Onun baş vermiş cinayət hadisələrinə xüsusi yanaşma tərzi və taktikası olmuşdur. Baş vermiş cinayətin açılşasının öhdəsindən çox məharətlə gələn Artura bu sahədə kim müraciət edirmişsə, o, məmnuniyyətlə qəbul edirmiş. Gəzən söhbətlərə görə, ona hətta Çin və Misir hökumətləri də bu sahədə müraciət etmiş və o, bu sahədə onlara əlindən gələn köməyi etmişdir.
Davamı →

1. İşə roman yazaraq başlamayın. Roman yazmağınız çox vaxt aparar. Yazmağa həftəyə birini tamamlayacağınız qısa hekayələrlə başlayın. Bir il bu cür yazmağa davam edin. Ard-arda 52 pis hekayə yazmağınız mümkün olmadığına görə uğur əldə edəcəksiniz. (Rey Bredberi ilk romanı olan “Franqeytlə 451 dərəcə”ni otuz yaşında yazmağa başlayıb.)

2. Onları sevə bilərsiniz, amma onlar kimi ola bilməzsiniz. Qaçılmaz bir faktdır ki, bilərəkdən, ya bilməyərəkdən sevdiyiniz yazarları təqlid etməyə başlayacaqsınız. (Rey Bredberinin yazdıqlarının Herbet Uells, Jül Vern, Artur Konan Doyl və Laymen Frenk Baumun yazdıqlarına bənzədiyi kimi.)

3. Qısa hekayələrin xüsusiyyətlərini araşdırın. (Bredberi Roald Dal, Gi de Mopassan və bir az daha az tanınan Nigel Kneal və Con Kolyerin yazdıqlarına işarə edir)

4. Beyninizi doldurun. Bredberi gənc yazarlara yatmazdan əvvəl bir hekayə, şeir (amma müasirlərdən deyil, Aleksandr Pop, Uilyam Şekspir, ya da Robert Frostdan) və ya məqalə oxumağı tövsiyə edir. Məqalələrin arxeoloji, bioloji, zooloji, fəlsəfi, siyasi və ədəbi mövzularda olması vacibdir.

5. Sizə inanmayan insanlarla dostluğunuzu sona çatdırın. Yazmaq arzunuza adi baxırlar? Əgər belədirsə onlarla əlaqəni dərhal kəsin.

6. Kitabxanaya qapanın. Lənətə gəlmiş kompüterinizdən ayrılın! Bredberi universitet bitirməsə də, bitib tükənmək bilməyən oxumaq arzusu sayəsində 28 yaşında artıq “kitabxanadan məzun oldum” deyə biləcək qədər kitablardan faydalanmışdı.
Ardı →

Böyük qardaşım Deyvid dördüncü sinfə keçəndə məni məktəbdən çıxardılar. Dərs davamiyyətim pis olduğundan məktəb rəhbərliyi bu qərara gəlmişdi. Əgər sağlamlığım icazə versə növbəti payız dərslərimə yenidən başlaya biləcəkdim.

O ilin demək olar ki, bütün günlərini evdən çölə çıxmaz, yataqda keçirərdim. Tom Svift ilə Deyv Dausondan başlayıb Cek Londonun tükürpədici heyvan hekayələrinə keçdim.

Bir də baxdım ki, öz hekayələrimi yazmağa başlamışam. Yaradıcılıqdan əvvəl təqlidçilik vardı. Boloknotuma Kombat Keyseyin hekayələrini eynilə köçürər, bəzən uyğun gördüyüm yerlərə öz fikirlərimi əlavə edirdim.

Bir müddət sonra yazdıqlarımdan birini anama göstərdim və anam sevindi. Çaşqın halda gülümsəyişi hələ də gözümün önündədi. Sanki uşaqlarından birinin bu qədər ağıllı olduğuna inanmaqda çətinlik çəkirdi. Əvvəllər onda bu cür baxış heç görməmişdim, ən azından özümlə bağlı olaraq. Əlbəttə ki, bu hal mənim çox xoşuma gəlmişdi.

Hekayəni özümün yazıb yazmadığımı soruşdu. Mən də bunu bir jurnaldan köçürdüyümü etiraf etmək məcburiyyətində qaldım. Xəyal qırıqlığına uğramış halda bloknotumu özümə qaytardı: “Birini də özün yaz”-dedi. “O jurnallar cəfəngiyat şeylər yazır. Mərcə girərəm ki, sən bundan yaxşısını yazarsan. Birini də özün yaz.”
Ardı →

Amerikalı yazıçı Kurt Vonnequt:
Vyetnamdakı müharibə milyonçuları milyarder etdi, İraqdakı müharibə isə milyarderləri trilyonçu edəcək. Mən bunu inkişaf adlandırıram...

Hamı pis kitab yazır, mən niyə yaza bilmərəm ki?...
Atam və babam memar olub. İndianapolisdənik. Ancaq atam memarlıqdan başqa istənilən sənəti seçməyimi tapşırmışdı.
Evin kiçik övladları həmişə zarafatcıl olurlar. Süfrə arxasında özünə cəlb etməyin ən yaxşı yolu zarafat etməkdir.

Bacımın özünəməxsus yumor hissi var idi – kimsə yıxılanda sevincinin həddi-hüdudu olmurdu. Bir dəfə o, maşından çıxan qadının ayağı dolaşaraq yerə çırpıldığını görmüşdü. Bu hadisədən sonra bacım hələ bir neçə həftə güldü.

Böyük depressiyadan sonra ailəmiz bütün var-yoxunu itirdi, anam dəbli jurnallar üçün yazmağa başladı. Ədəbiyyat kurslarına getdi. O, təkcə oxumaqla kifayətlənmirdi, o, bütün jurnalları öyrənməyə başladı – oyunçular at yarışlarının nəticələrini izlədikləri tək.

Oğullar, adətən, analarının həyata keçmədiyi arzuları reallaşdırmağa çalışırlar.
Mənim ədəbi təhsilim yoxdur. Universitetdə kimyanı, daha sonra antropologiyanı oxumuşam. Bleykə aşiq olduğum vaxt otuz beş yaşım vardı, qırx yaşımda “Madam Bovari”ni oxudum. Tam təsadüf nəticəsində, mən Tomas Vulfun “Öz evinə nəzər yetir, mələyim” kitabını oxudum. Əslində, bu kitabı on səkkiz yaşımda oxumalı idim.
Ardı →

Bir neçə il öncə uşaqlara azərbaycan dilinin incəliklərini öyrətmək məqəsədilə Bakıdan bir neçə kitab gətirdik. “Vətən dili, “Riyaziyyat” və digər milli nağıllardan ibarət büroşuralarla bərabər “Azərbycan xalq nağılları” kitabı da Frayberqə gəlib çıxmışdı. 

Həmin dövrdə uşağa axşamlar, yatmamışdan öncə kiçik nağıllar oxuyardıq. Düşündüm ki, arada bir bizim nağıllardan da oxumaq yerinə düşərdi, həm uşaq valideynlərinin uşaqlıqda oxuduqları nağıllarla tanış olar, həm də dilləri zənginləşər. Görünür illər ötdükcə elə mənim özüm uşaqlıqda oxuduğum milli nağılların fəlsəfəsini tam unutmuş imişəm. Artıq ikinci nağılda uşaq darıxmağa başladı, nağılın mənasını anlamağa çalışsa da kiçik qafası buna imkan vermədi.

Mən ona divin nə üçün qızı oğurlayıb yerin altındakı mağarasında saçından asdığını, Məlikməmmədin qardaşlarının onu nuyə quyuda qoyub aradan çıxmalarını izah edə bilmədim. Keçəlin isə niyə saçlarının töküldüyünü uşaq dili ilə aydınlatmaq elə də asan olmadı.

Sonradan mənə agah oldu ki, gecələr uşağa oxuduğumuz Astrid Lindqrenin hekayə-nağılları öz təsrini göstərib. Astrid Lindqren nağıllar dünyası elə füsunkardır ki, istər uşaq, istərsə də böyük oraya girdikdə çıxa bilmirlər. Bu hekayələrə qulaq asmış, onu oxumuş uşağı qədim dövrlərə aid “Yaxşı padşahın nağıl”ları ilə maraqlandırmaq çox çətindir.
Ardı →

O, həyatda hər şeydən çox payızı sevirdi. Sarı, isti payız yarpaqlarını...
Ernest Heminquey dahi amerikan arzusunun bir parçasına çevrildi: gözəl qadınları sevən, varlı, məşhur və həyatdan öz qərarı ilə köçən əsl kişi...

Balaca Ernest ailənin böyük oğlu idi. Anası onun violonçeldə çalmasını arzulayırdı, ancaq Ernestin başqa maraqları vardı. Üç yaşında o, ilk forelini tutmuşdu. Səkkiz yaşında Ernest artıq bütün ağacların, güllərin, quşların, balıq və heyvanların adını əzbər bilirdi, bununla yanaşı, Çarlz Dikkensin də kitablarını oxuyub bitirmişdi. On iki yaşında babası ona silah hədiyyə edir və sərrast atması üçün günə üç patron verir.
Davamı →

Alman yazıçısı Herman Hesse Ədəbiyyat üzrə Nobel Mükafatına 1946-cı ildə layiq görülüb. Lakin səhhəti yazıçıya mükafatın təqdimetmə mərasiminə qatılmağa imkan vermədi. Hessenin mərasim üçün yazdığı mətni isveçrəli nazir Henri Vallotton oxudu...

“Təşkil etdiyinizi tədbirə görə sizi təbrik edir və sayğı duyuram, qonağınız ola bilmədiyimə görə və sizə canlı şəkildə təşəkkür edə bilmədiyimə görə çox üzgünəm. Səhhətimə həmişə həssas yanaşan insan olmuşam. Xüsusilə 1933-cu ildən sonra yaşadığım əzablar üzərimə çox ağır bir yük oldu, həyatımın məsləyini yerlə bir elədi. Amma zehnim bundan zərər görmədi və özümü sizə, Nobel komitəsinə ilham verən ideyalara çox yaxın hiss edirəm. O ideya ağlın müharibəyə və dağıtmağa deyil, sülhə və əmin-amanlığa xidmət etməli olması ideyasıdır.

Ancaq mənim istəyim milli xüsusiyyətlərin bulanıqlaşıb itməsi və insanlığın intellektual olaraq eyniləşməsi deyil. Əksinə, hər formanın və fərqli rəngin bu gözəl dünyamızda uzun müddət mövcud olmasını istəyirəm. Fərqli irqlərə, millətlərə, dillərə, davranışlara və baxış bucaqlarına sahib olan insanların mövcudluğu necə möhtəşəmdir.
Ardı →

2007-ci ildə Devid Lassman adında bir ingilis yazıçı qələmə aldıqlarını nəşriyyatlara göndərir, ancaq dərc olunmurmuş. Devidin fikrincə, əslində naşirlər kitabları oxumur və bu məsələyə məsuliyyətsiz yanaşırlar. Bunu sübut etmək üçün plan qurur, dünya ədəbiyyatının nəhənglərindən sayılan Ceyn Ostenin 3 böyük romanının orasını-burasını azacıq dəyişdirib öz imzasını qoyaraq 18 nəşriyyata göndərir. Onlardan cəmi biri yazıçını plagiatlıqda günahlandırır, digər 17 nəşriyyat isə romanları zəif olduğuna görə çap etmirlər.

Don Kixot bu gün nəşr olunardı?
Amerikan redaktorlardan biri Don Kixotu “bu gün nəşr edilməsi şübhəli görünən əsər” kimi dəyərləndirərək bir çox nəşriyyatlara “Bu gün sizə “Don Kixot” əsəri gəlsəydi, çap edərdiniz?” sualı ilə müraciət edib, bəziləri tam səmimiyyətlə “Xeyr” cavabını veriblər.

Prustun romanını da geri qaytarıblar
Marsel Prust “İtmiş zamanın axtarışında” romanını nəşriyyata göndərdikdən sonra naşir belə reaksiya verib: “Bu əsəri çox ciddi şəkildə ixtisar etmək lazımdır. Yalnız bundan sonra karton cildlərlə çap etmək mümkündür. Əgər müəllif buna razı olmasa, tullayın getsin”.

Məşhur yazar Bernard Şou da eyni problemlərlə üzləşib. Məşhur olmamışdan qabaq yazdığı 5 romanı 60 nəşriyyatdan rədd cavabı alıb.

Tomas Eliot Oruelli necə geri qaytarıb?
Əvvəllər bəyənilməyib, sonradan çox böyük uğur qazanan əsərlər müəlliflərinin baş tacı olduğu qədər, bu əsərləri geri qaytaran redaktorları lağ obyektinə də çevirib.
Ardı →

Ernest Heminquey özündən əvvəlki və sonrakı yazıçılar arasında ən rəngarəng həyat yaşayanlardandır. Axı niyə də olmasın?! Məgər neçə yazıçı İspan Vətəndaş Müharibəsi və II Dünya Müharibəsində olub, oradan ən isti xəbərləri mətbuata ötürüb?

Hələ I Dünya müharibəsində İtaliyada Qırmızı Xaç təşkilatının təcili tibbi yardım maşını sürüb, üstəlik ayağından yaralanıb. Bütün bunlar onun əsərlərində özünü büruzə verir; yazıçı ədəbiyyat dünyasının ən yaxşı iki mükafatı — Pulitzer və Nobel mükafatlarına layiq görülüb.

Paris, Ki-Uest, Kuba, Toronto, Çikaqo və digər yerlərdə bir müddət yaşayan Heminquey Afrikada yaşadığı vaxtlarda iki dəfə təyyarə qəzasından sağ çıxıb. Onun F. Skot Fitscerald və Ceyms Coysla içməyi, dörd dəfə evlənməyi heç kəsə sirr deyil. Amma yazıçı haqqında daha 10 fakt öyrənmək heç də pis olmazdı:

Davamı →

Viktor Hüqo həyatı boyu sevgililərini əlcək kimi dəyişirdi. Yalnız bircə qadını-Culyetta Drueni həqiqi qadını adlandırdı.

Düzdür, o Hüqonun qanuni həyat yoldaşı ola bilmədi, yazıçı artıq evli idi və boşanmaq istəmirdi. 50 il müddətində Drue Hüqonun kölgəsində qaldı-onunla yatağını bölüşdü və saysız sevgi macəralarını müşahidə elədi.

 Onların tanışlıqları ərəfəsində 31 yaşlı Viktor Hüqo artıq bir çox uğurlara imza atmışdı. Əsilzadə ailədən çıxmış yazıçı özünün ən məşhur əsəri “Paris Notrdam Kilsəsi”ni çap etmişdi, xalqın sevgisini qazanmışdı, ailəli idi və beş övlad atası idi. Culyetta Druenin həyatı isə bu qədər uğurlu alınmamışdı. İki yaşında hər iki valideynini itirmiş, 19 yaşında məşhur heykəltəraş Jan Jak Pradyenin sevgilisi olmuş (Pradye onu heykəllərində təsvir etmişdi) və ondan hamilə qalmışdı. 26 yaşında isə sadə xalq içindən çıxmış bu qadın məşhur kurtizankaya çevrilmişdi.

Yoldaşı ilə əlaqələri pozan Culyetta özünü və yeni doğulmuş qızını dolandırmaq məcburiyyətində idi. Qadın teatra işə düzəlir. Tamaşaçılar isə istedaddan çox gənc aktrisanın gözəlliyinə fikir verirdilər, məvacibi olduqca az idi. Onun varlı pərəstişkarları peyda olmuşdu. Onlar aktrisaya bahalı hədiyyələr bağışlayır, maddi yardım göstərirdilər. Yüksək cəmiyyətə düşməyi bacaran Culyetta onun bütün üstünlüklərindən yararlanırdı: yüksək cəmiyyətin ziyafətlərində iştirak edir, ləl-cəvahirat taxır, bahalı paltarlar alırdı. Hüqo ilə tanışlıqdan sonra gənc qadının həyatı tamamilə dəyişdi.
Ardı →