Kayzen

1860-cı ildə üçüncü gildaya aid olan tacirin evində oğlan uşağı dünyaya gələndə heç kim onun Rusiyada, eləcə də dünyada tanınmış yazıçı olacağını güman etmirdi.
Ailə Taqanroqda yaşayırdı. Cavan oğlan gimnaziyaya qəbul olunanda atası onları birdəfəlik tərk edərək Moskvaya gəlir. Sonralar Anton varlı qohumların evinə nahar  etmək üçün getdiyini, aclıq ucbatından dərslərinə mütəmadi gedə bilmədiyini və kasıblığın yaratdığı digər acıları kədərlə xatırlayırdı.
Davamı →

Faktlar:
— Con Qriffit Çeyni 1876-cı il 12 yanvar tarixində San-Fransisko şəhərində anadan olub. Conun heç bir yaşı tamam olmamış anası Con London adlı fermerlə evlənir. Ögey atası onu himayəsinə götürür və sonralar oğul Con atalığının soyadını qəbul edir.

— Cek London məktəb illərində qəzet satıb, 14 yaşında isə konserv fabrikində işləyib. Qadağan edilməsinə baxmayaraq San-Fransisko limanında dəniz ilbizləri ovu ilə də məşğul olub. 1893-cü ildə Yaponiya sahillərinə və Berinqə dəniz pişiyi ovuna çıxan gəmiyə matros düzəlir. İlk dəniz səfəri onda olduqca böyük təəssüratlar oyatmaqla gələcək yaradıcılığına böyük təsir göstərib.

— Ömrünün son illərində böyrək xəstəliyindən əziyyət çəkir və ağrıların dözülməz həddə çatdığı günlərin birində çoxlu ağrıkəsici qəbul edir. Cek London 1916-ci il noyabr ayının 22-də Kaliforniyanın Qlen-Ellen şəhərciyində vəfat edir.

— Əsərlərinin motivləri əsasında 50-dən artıq film çəkilib.

— Cek London 1897-ci ilin yazında minlərlə amerikalı kimi «qızıl qızdırmasına» «yoluxub» və Alyaskaya gedib. Qızıl tapa bilməyib kor-peşman geri qayıdıb. Amma bu səfər onun yaradıcılığına ciddi təsir edib.

— Yazıçı Rus-Yapon müharibəsində və Meksikadakı vətəndaş müharibəsində muxbir kimi fəaliyyət göstərib.

Ardı →

İvan Serqeyeviç Turgenev maraqlı xarakterləri ilə yadda qalan yazıçılardandır.

O, çox qəribə də olsa, özünü dünyada ən iri başı olan insan hesab edirdi. Doğrudan da, yazıçının beyni 2000 qram həcmində idi, bu, adi insan beyni üçün qat-qat böyük göstəricidir. Yazıçının beynindəki sümük o qədər incə idi ki, bir zərbəyə qırılıb düşə bilərdi və o, həmin dəqiqə yaddaşını itirə bilərdi.

Gənclik illərindən müəyyən yaş dövrünədək Turgenev yaddaşsızlıqdan əziyyət çəkdi. Bəzən o, tanışlarını evinə qonaq çağırır, ertəsi gün isə onları qapıda görəndə təəccübdən yerindəcə donub qalırdı. Əlbəttə ki, tanışlar bundan çox əsəbiləşir və narazılıq edirdilər.

Bir dəfə növbəti belə səhvini düzəltmək üçün Turgenev onlardan üzr istəyir və yenidən dostlarını evinə qonaq çağırır və nahar üçün şərab alır. Evə gələn qonaqlar yenə də onu tapmırlar.

Ardı →

İspaniyanın “El Mundo” nəşri məşhur fantast yazıçı Ayzek Azimovun 1964 cü ildə “The New York Times” qəzetindəki məqaləsində 2014-cü ildə planetimizin taleyi haqda verdiyi  proqnozları analiz edib.

Yazıçının 1964-cü ildəki öncə görmələrindən 40 faizi düz çıxıb, 30 faizi hələ reallaşmayıb,  daha 30 faizi isə təxmini baş tutub.

Məsələn, Azimov deyirdi: “Aparatlar simsiz də işləyəcək, onlar radioizotop batareyalardan qidalanacaq. Telefonla yalnız danışmayacağıq, eyni zamanda həmsöhbətimizi görə biləcəyik. Həm də onun ekranında sənəd və fotolara baxmaq, kitab oxumaq mümkün olacaq. Orbit peyki sayəsində planetin istənilən yerinə birbaşa zəng etmək olacaq”.

Azimov həmçinin, kiçik hesablayıcı maşınların da peyda olacağını deyib. Amma dəqiqləşdirməyib ki, onu telefon kimi istifadə etmək də mümkün olacaq.

Ardı →

“Volkswagen” şirkəti 1988-ci ildə “Time” jurnalında yayımlayacağı reklam seriyası üçün bir çox məşhurdan 100 il sonraya məktub yazmağı xahiş edib. Layihəyə qatılanlar arasında  yazıçı Kurt Vonnequt da vardı.

Yazıçı məktubunu Şekspirin “Hamlet” əsərindəki Poloniyi xatırladaraq başlayır:

“Poloniyin ”Hər şeydən əvvəl özünə qarşı düzgün ol” deməyi yadınızdadır? Ya Müqəddəs İohann kilsəsində yazılan “Tanrıdan qorxun. Onu yüksəldin. Çünki onun mühakimə vaxtı gəldi!” əmrini xatırlayırsınız?

Bu əsrdən sizə, ya da əslində istənilən birinə verə biləcəyim ən yaxşı məsləhət içkiyə tövbə edən əyyaşın etdiyi dua olacaq: “Tanrım, mənə dəyişdirə bilməyəcəyim şeyləri qəbul etmək üçün dinclik, dəyişdirə biləcəyim üçün cəsarət və aradakı fərqi anlamaq üçün ağıl ver”.

Vonnequt gələcəyə ötən əsrin təbiətindən də danışmağı unutmayıb: “Məni ən çox təəccübləndirən Təbiətin heç də təbiətsevər olmamağı idi. Planetimizi yerlə bir edəndə də, fərqli də olsa hər şeyi yenidən yerinə qaytaranda da bizim köməyimizə ehtiyacı yox idi və biz canlılar onun bunları edəndə heç nəyi inkişaf etdirmədiyini, ancaq dəyişdiyini görürdük.

İldırımla çəmənlərə od vururdu, əkinə yararlı torpaqlara lavalar yağdırırdı. Hələ buz parçalarını Cənub Qütbündən qoparıb Asiyaya, Avropaya, Cənubi Amerikaya sürükləyir arada. Təbiətin bir gün bunlardan əl çəkəcəyini düşünmək üçün heç bir səbəb yoxdur.

Ardı →

Yazıçıların Ədəbiyyat Üzrə Nobel mükafatını alarkən etdikləri çıxışlardan maraqlı parçalar.

Vilyam Folkner
 “Mən insanlığın sonunu qəbul etməkdən imtina edirəm. Təkcə sağ qaldığı üçün insanın əbədi olduğunu; qırmızı, ölüm ayağında  olan son axşam, sonuncu, gərəksiz istehkamdan ölümün son təbilinin  göylərə  ucaldığı, daha bir səsin  onun zəif, bitib-tükənmək bilməyən səsinin eşidiləcəyini demək çox asandır. Mən bunu qəbul etməkdən imtina edirəm. İnanıram ki, insan yalnız sağ qalmayacaq, həm də qələbə çalacaq. İnsan ölümsüzdür, ona görə yox ki,  bitib-tükənməz səsə sahib olan yeganə məxluq odur, ona görə ki, onun fədakarlığa, mərhəmətə və dözümə qadir ruhu var.” 
Ardı →

“Məndən çox Lolita məşhurdur. Mən — dilə yovuşmaz adı olan çirkin yazıçıyam”.
Vladimir Nabokov, “The Paris Review”, 1967

“Mükəmməl beynim var; heyf ki, onu işə salmaq hərdən bir həftəmi alır”.
Mark Tven

“Mən üst-üstə yığılmış zibil yığınıyam. Bir kibrit çöpünə bəndəm”.
Rey Bredberi, “The Paris Review”, 2010

“Mən hamburger və kartofun ədəbiyyatdakı əksiyəm”.
Stefen Kinq

“Bərbad bir günün axırında yas tutmaq əvəzinə içi kağız dolu zibil qutusuna baxıram və “ən azından mənlə birlikdə bir neçə ağac da məhv oldu” deyirəm”.
Devid Sedaris

“Bir gündə ciddi yazıçı ola bilmərəm. Alma ilə portağalı müqayisə etmək olmaz. Uilyam Folkner dahi idi. Mən belə deyiləm”.
Con Qrişem

“Yazmağa bərbad şeirlər yazan uşaqlar kimi başlamışam. Nyu-Yorkda bir rahibə monastrına gedirdim. Dikkensi belə oxumağa qoymurdular, çünki o, vulqar sayılırdı. Mənsə oxuyurdum. Bu kimi səbəblərə görə ordan qovulmuşam”.
Doroti Parker, “The Paris Review”, 1956

“Hamı biabırçı kitablar yazır, mən niyə yazmayım ki? Əlbəttə, bu, mənə çox əzab verib, pul üçün ədəbiyyatı səhv yola salmışam. Varlı olandan sonra vicdan əzabım iki qat ağırlaşdı. Heyf ki hamı məcburən mənə və kitablarıma dözmək məcburiyyətindədir”.
Kurt Vonnequt, 1977

Davamı →

Məşhur rus yazıçısı  Boris Pasternakın “Doktor Jivaqo” romanını ilk dəfə Amerikanın Mərkəzi Kəşfiyyat İdarəsi çap edib.  “İTAR-TASS” agentliyinə istinadən verilən xəbərə görə buna sübut Amerikanın qapalı Mərkəzi Kəşfiyyat Muzeyində tapılıb.

“Yahoo” inetrnet portalının müxbiri Ollivye Noks muzeydə kitabın 1959-cu ildə Fransada yayımlanmış nəşrinin slaydını görüb. Fotonun altında ““Doktor Jivaqo”nun MKİ tərəfindən rus dilində gizli çap edilmiş orijinal nəşri” yazılıb. Kitabın alt qapağında onun Fransada çap olunması qeyd edilib.

Əvvəllər də romanın çapında MKİ-nin rolu olması ehtimalları vardı. Bəzilərinin fikrincə məhz bunun nəticəsində Pasternak Nobel mükafatı ala bilib. Amma bu versiyalar heç vaxt təsdiqini tapmayıb.  

Amerika kəşfiyyat idarəsinin mütəxəssislərinin fikrincə, “Doktor Jivaqo” heç vaxt siyasi təbliğat romanı olmayıb. Sovet hakimiyyəti əsəri insanları intellektual vicdana və insan azadlığına çağırışa görə qadağan edib. 

 

Davamı →

Yasunari Kavabata 1899-cu il iyunun 11-də qədim Osaka şəhərində dünyaya göz açıb. Valideynlərini erkən yaşda itirib. Tanınmış həkim olan atasının ölümündən bir il sonra anası da dünyadan köçüb. Ana tərəfdən babası və nənəsi Yasunari ilə bacısını öz himayələrinə götürüb. Bundan bir neçə il sonra onun nənəsi və bacısı da vəfat edib. Yasunarinin bu dünyada tək doğma adamı və pənahı babası olub.

Yeniyetməlik çağında Yasunari rəssam olmaq xəyalıyla yaşasa da 12 yaşına çatanda özünü söz sənətinə, ədəbiyyata həsr etmək qərarına gəlib. Onun öz kəşməkəşli həyatı barədə 1914-cü ildə qələmə aldığı ilk hekayə çox sonralar, 1925-ci ildə işıq üzü görür. Əsərin adı «On altı yaşlı gəncin gündəliyi» idi.

Çox keçmədən Yasunarinin babası da vəfat edir. Təkrar yaxın qohumlarının himayəsinə sığınan oğlan Tokioda orta məktəbdə oxuduğu dövrdə Avropa mədəniyyətinə və ədəbiyyatına böyük maraq duyur. Leonardo da Vinçinin, Mikelancelonun, Rembrandtın və Sezannın əsərləri onda silinməz təəssürat oyadır.

1920-ci ildə Tokio Universitetinin ingilis filologiyası fakültəsinə daxil olsa da, Kavabata doğma yapon ədəbiyyatına sonsuz maraq bəsləyir. Universitetin son kursunda oxuyarkən tələbə jurnalında çap etdirdiyi bir məqalə tanınmış yazarlardan Kan Kikutinin diqqətini çəkir. O, «Bunqey sündcü» (Zəmanə ədəbiyyatı) ədəbi jurnalı ilə əməkdaşlıq təklifiylə Kavabataya müraciət edir. Həmin dövrdə gənc Kavabata yapon ədəbiyyatında «sinkankakuxa» (neosensualizm) adıyla bilinən modernizmə meyl salmışdı. Özü kimi gənc yazarların təsis etdiyi «Bunqey dziday» (Müasir ədəbiyyat) jurnalında Kavabatanın çap etdirdiyi əsərlərdə o dövrün dəbdə olan yazarlarından Ceyms Coysun və Gertruda Staynın təsiri açıq-aşkar sezilməkdəydi.
Ardı →

Hüqo deputat olarkən 1848-ci il noyabrın 10-da parlamentin büdcə müzakirəsində çıхışı:
“Cənablar, büdcənin yüngülləşdirilməsi vacibliyini mən də çoх yaхşı anlayıram. Amma mənim fikrimcə maliyyə çətinliyimizin çarəsi bir neçə хırda və ürəkbulandıran qənaətdə deyil, bu çarəni başqa yerdə, yuхarıda aramaq lazımdır; Fransanın inamını qazanmaq, ölkədə qanun-qayda, iş yeri və kredit yaradacaq, хüsusi, böyük хərcləri ləğv edə biləcək ağıllı siyasət də aramaq lazımdır. Bəli, cənablar, büdcənin artıq хərcləri əgər davam etsə və artsa, qarşısını almasanız, gələcəkdə ölkənin ictimai əsaslarını dağıdacaq. Artıq хərclər məhz oradadır...

Təklif olunmuş bəzi qənaətlər üçün səs vermişəm və verəcəyəm. Amma ictimai həyatın mənbələrini görməyən, hətta təhlükədə qoyan və maliyyə qənaət adı ilə təklif olunub, şübhəsiz siyasi səhvə apapran təkliflərə səs vermirəm. Ədəbiyyat, elm və incəsənət хərclərinin azadılması haqda maliyyə komitəsinin təklifini mən həmən kateqoriyaya aid edirəm...

Cənablar, elm incəsənət və ədəbiyyat fondunun azaldılması haqda təklif ikiqat zərərlidir. Bu хərclər maliyyə baхımından cüzidir, bütün başqa cəhətlərdə isə əhəmiyyətsizdir.

Bəli, maliyyə cəhətindən cüzidir. Bu elə bir məlum məsələdir ki, öz çəkdiyim hesabı məclis nümayəndələrinə göstərməkdə tərəddüd edirəm. Belə ciddi bir məsələdən danışarkən məclis üzvlərini güldürmək istəmirəm. Amma məsələni aydın və sadə təsvir edəcək sadəlövh bir muqayisəni nəzərinizə çatdırmağı özümə borc bilirəm.

Təsəvvür edin, cənablar, ildə 1500 frank gəliri olan bir şəхs özünün mədəni inkişafı, elmi, ədəbiyyat və incəsənət sahəsindəki inkişafı üçün cəmi 5 frank pul хərcləyir və reforma dövründə bu məbləği də altı su azaldır.

Bəli, cənablar, təklif olunan qənaətin dəqiq müqayisəsi belədir. Deməli, mədəni bir ölkənin geridə qalmış bir adamına məsləhət görmədiyiniz işi Fransaya təklif edirsiniz.
Ardı →