Yaxşı ki, cənnət var

Adam da heç ölər? Ayıb deyilmi? Üzünü başqa yerə çevirməyə peşmansan. Elə bunu gözləyirlərmiş kimi ölür sevdiklərimiz qəfildən. Mənim darıxdığım ölülər var. Elə dəxilsiz məkan və zamanda yadıma düşürlər ki, qaça-qaça gedib, özümü Yerdən atmaq istəyirəm.

Birinci qoxularını duyuram. Sizdə də belə olmur? Nənəmdən qoğal iyi gəlirdi həmişə. İndi hər darıxanda birinci o qoğal qoxusu gəlir burnuma. Öldüyünü məndən gizlətmişdilər. 3-4 aydan sonra öldüyünü bilmişdim. Sanki özümüzü yaşlı adamların öləcəyinə daha çox hazırlayırıq. Amma yenə də hər ölüm xəbərini alanda adamın içindən sanki bir şeylər qopur. Gözlənilməz olur. Qəbri boyundan böyük idi. Elə bil bezib, qəzəblənib torpağın altına girmişdi, üstünə də çoxlu torpaq atmışdı ki, onu narahat etməyək.


Ardı →

Azərbaycan Sovet ədəbiyyatı

Qan TuralıAzərbaycanda sovet hakimiyyətinin qurulduğu illəri xatırlayın.
O usta yazıçıların çoxu sağ idi. Cəlil Məmmədquluzadə, Hüseyn Cavid, Yusif Vəzir Çəmənzəminli, Əbdürrəhim bəy Haqverdiyev, Cəfər Cabbarlı...
Onların hamısı özlərini inqilabdan əvvəl təsdiqləmiş böyük yazıçılar idi və buna görə ədəbiyyatda hakimiyyət onların əlində qalırdı.

Leninin tələbi 
Amma Leninin iddiaları vardı: proletariat öz yazıçılarını yaratmalı idi. Buna görə də “Qızıl qələm” adlı təşkilat yaratdılar. Təşkilatla bir şey düzələrdimi, Hüseyn Cavidi təşkilatla ədəbi taxtdan salmaq olardımı?
Cəlil Məmmədquluzadəni nəinki “Qızıl qələm”lə, heç polad topla da nəsr şahlığından devirmək mümkün deyildi. Lakin tezliklə hakimiyyət gənclərə verildi.
Necəsi aşağıdadır…
Ardı →

106 manatlıq maaş kartı

Səhərə kimi yatmayıb Den Braunun “ Da Vinçi şifrəsi”ni oxumuşdum. Günortaya az qalmasına baxmayaraq, əsərin təsirindən hələ də qurtarmamışdım.

Maaş kartını bankomata salıb, şifrəmi yazanda qəribə, mistik duyğular məni bürüdü;  elə bil önümdəki elektron lövhəcik indicə  bəşər tarixinin qədim bir sirrini açacaqdı. Amma heç bir qəribəlik baş vermədi, monitorda əvvəlcə adım, sonra balansımdakı məbləğ göründü: 106 manat.

Məbləğ məni  elə də  narahat eləmədi. Beş-altı saat dərsim vardı cəmi. Yaş ötdükcə vaxta  daha çox qənaət etməyi düşünürdüm. Məktəbdə dərs, evdə dərs, “skayb”la dərs və fonda iri hərflə yazılmış devizim: Vaxt bütün qazanclardan daha dəyərlidi.

Pulu çıxarıb geri döndüm. Geyim mağazasının yanından ötəndə vitrində  gözümə bir gödəkcə sataşdı. Adi yun parçadan tikilmiş, olduqca sadə və rahat görünən tünd bənövşəyi rəngli  gödəkcə məni mağazaya girməyə vadar etdi.


Ardı →

Tənqidçilərin nakam sevgisi

Səhər ƏhmədYazmağa tənbəllik elədiyim mövzuların beynimdə arı kimi vızıldadığı bir vaxtda bu yazının növbədənkənar irəli soxulması özümə də təəccüblü gəlir.

Müasir Azərbaycan ədəbi tənqidindən bəhs edəcəyəm, mövzu ürəyinizcə deyilsə, bəri başdan qayıdıb gedə bilərsiz.

Məndən ədəbi tənqidimizə layiq baxımlı, ütülü, kostyum-qalstuklu, ətli-canlı cümlələr gözləməyin. Ədəbi terminlərlə bəzənmiş, parıltılı, gurultulu, ali savadlı, filoloji- kultroloji üslub ummayın. Bu şərtlər altında bəndənizin pərakəndə fikirlərindən ibarət kasıb bir yazı oxumaq istəyirsizsə, getdik.

Deməli, birinci və ən əsas fikrim odu ki, bizim tənqidçilərlə yazarların bir- birini görməyə gözü yoxdu. Düşünməyin ki, bu həmişə və hər yerdə belədi. Söhbət sağlam rəqabətdən, peşəkar qarşıdurmadan getmir. Bizimkilər bir-birlərini, sadəcə olaraq, sevmirlər. Bu qarşılıqlı sevgisizliyin sirli bir səbəbi yoxdur, eləcə vəziyyət “azərbaycanca”dır.


Ardı →

Salam almayanlar arasında yaşamaq

İnsanın ən boyuk rəqibi zaman, onun ucunsə  ən dəyərsiz olan insan duşuncələri.Həyat bir neçə notdan və onun çoxlu təkrarından ibarət, uzun, üzücü bir nəqarət. Bu gün bayram, sabah matəm.

Onları nə vaxt yaşadın ki, indi ildönümləri yaxandan əl çəkmir. Bu yaşadığın həyatın əsli deyil, bəlkə, surətidir, bəs onda hanı bu həyatın əsli?!
Uzun, üzücü bir nəqarət...

Sən yenə solo oxumaq istərdin,  lakin imkansız,  “Bir çayda yalnız bir dəfə çimmək mümkündür”.

Sən özündən ən azı yaşca nə qədər böyük olan fikri  dəyişə  bilməzsən, onunla döyüşə  bilməzsən, ancaq  barışa bilərsən.

Bilirəm, çətindir, çoxdan sözə çevrilmiş, dırnağa (hasara) alınmış bu fikirlərin əhatəsində yaşamaq.

Cəmiyyətdən kənar, xəyali səhralar çoxdan  zəbt edilmiş, “yeni torpaqlar” kəşf olunmuş, dənizlər keçilmiş, göylər ayaqlanmış.

Körpülər dilənçilərin, parklar, küçələr səfillərin.


Ardı →

"Səhv düşəndə yerimiz" şeiri necə yazıldı?

şair QabilSənətkarın və onun əsərlərinin taleyi qəribədir.  Bəzən iki, bəzən dörd misra, bəzən bir şeiriylə yadda qalanlar olur, bəziləri isə bütün külliyyatı ilə  tarixə düşürlər. Elələri də var ki, heç ümumiyyətlə yaddaşa yazılmırlar. Məsələn, İmadəddin Nəsiminin qardaşı Şahi Xəndan dövrünün böyük şairi olub. Amma ondan bir misra da dövrümüzə qədər də gəlib çıxmayıb. Amma, çox qəribə də olsa Şamaxının mərkəzindəki və Seyid Əzim Şirvaninin basdırıldığı Şah Xəndan qəbiristanlığının adında qalıb adı. Atam “Nəsimi” dastanıyla fəxr edirdi. On ilə yazmışdı onu. İlk şöhrətini, fəxri adını da onda qazanmışdı. Deyirdi ki, mən tarixdə qalsam, bəlkə bu əsərimlə qaldım. Mən isə dilimi dinc qoymayaraq, “Yox. Sənin yaradıcılıq taleyin “Səhv düşəndə yerimiz” şeridir” deyirdim.

Duman dağı dolanar,
Qiyamət olar.
Duman yola sallanar,
Müsibət olar.
Müsibət oluruq biz,
Səhv düşəndə yerimiz.


Ardı →

Orhan Pamuk | müsahibə

Nobel mükafatçısı yazıçı Orxan Pamuk bir müddət əvvəl İtaliyanın yüksək tirajlı “La Repubblica” qəzetinə müsahibə vermişdi.Yazıçı müsahibədə olduqca maraqlı fikirlər səsləndirmişdi. Orhan Pamuk

 “Ailənin idiotuydum, amma sonra Nobel qazandım” başlığı ilə çap olunan müsahibədə yazıçı mühəndis ailəsindən gəldiyini, xüsusilə də böyük qardaşı və ona böyük ümidlərin olduğunu, amma onun müəllimlərdən çəkindiyi üçün bu sahədə inkişaf edə bilmədiyini deyib.

 Ailəsinin klassik türk patriarxal ailə tipində olduğunu və böyük qardaşı ilə özünün üçüncü dünya ölkələri tərzində bir təhsil aldıqlarını vurğulayan Pamuk qardaşlardan birinin mütləq mühəndislik oxumalı olduğunu, böyük qardaşının Yale Universitetində “Kimya mühəndisliyi”ni oxuyaraq bunu etdiyini, özünün isə ailənin tipik bir ikinci uşağı olaraq qaldığını danışdı.

 Jurnalistin “Fransız yazıçısı Sartrın “Ailənin idiotu” kimi mi?” sualına Orxan Pamuk bu cür cavab verib: “Bəli. Hətta daha çox. İkinci doğulanlara bariz sübutam. Ailə həmişə ilk uşağın təhsilinə daha çox diqqət edir. O da özünü daha məsuliyyətli hiss etmək məcburiyyətində qalır. Bir yerə gedəndə qardaşım küçələri tapmağa çalışar, mən havaya, vitrinlərə baxar, xəyallar qurardım.


Ardı →

Çorbun dönüşü | Vladimir Nabokov

Vladimir NabokovKeller cütlüyü teatrdan gec çıxdı. Havası azacıq tutqun olan bu şəhərdə — orda çayın köndələn dalğası artıq səkkizinci əsrdir ki, baş kilsəni əks etdirirdi.
 Vaqneri zövqlə ifa edirdilər, burda doyunca mənəvi qida almaq olardı. Keller arvadını teatrdan sonra öz ağ şərabıyla ad çıxarmış dəbdəbəli yeməkxanaya apardı və yalnız gecə saat ikidə içərisi yüngül işıqlandırılmış avtomobil onları zülmət küçələrdən keçirib əzəmətli bir evin doqqazına yaxınlaşdırdı.
Fənərlərin boz işığında yarpaqların əyri-üyrü kölgəsi oynaşan səkiyə ilk olaraq Keller düşdü; bu qoca enlikürək alman prezident Krügerə çox oxşayırdı.
İşıq bir anlıq Kellerin kraxmallı yaxalığını və avtomobildən ikinci çıxan arvadının paltarındakı şüşə muncuqları qamarladı. Dəhlizdə onları yüyürə-yüyürə gələn qulluqçu qadın qarşıladı və ürkək pıçıltıyla Çorbun gəldiyini söylədi.
Varvara Klimovna Kellerin hələ təravətini itirməmiş dolu üzü titrədi və həyəcandan pörtdü:

— O, qızımızın xəstə olduğunu söylədi?
Ardı →

Tet-a-tet | Rey Bredberi

Rey BredberiBir yay axşamı dostum Sidlə əl-ələ verib sahil boyunca uzanan taxta döşəmənin üzəriylə Ouşn Parkına gedərkən, sahilə çırpılan dalğaların yaxınlığında, düz qarşımızda skamyalardan birinin üzərində tanış bir mənzərə gördük. 
— Bax, — dedim — və qulaq as.
Biz dayandıq və qulaq asdıq. Yaşlı yəhudi cütlük – kişiyə yetmiş yaş, qadına isə altmış beş verərdim. Eyni vaxtda dodaqları, əlləri tərpənirdi, hər ikisi danışır, heç biri dinləmirdi.

— Mən sənə neçə dəfə demişəm?! – kişi dedi.
— Sən nə demisən ki? – qadın dedi. — Heç nə deməmisən.
— Mən sənə hər şeyi demişəm, – kişi dedi, — mən sənə həmişə nəsə deyirəm. Heç olmasa, bir dəfə fikir versən, görərsən ki, hətta çox vacib bir şey deyirəm...
— Fikir verin buna, nə isə çox vacib söz deyir! — qadın dedi və gözlərini süzdürdü.— Siyahını ver!
— Keçək toy məsələsinə ... 
— Yenə də toy?! 
— Niyə də yox? Nə qədər vurnuxursan, yenə də zərərdəsən.
— Kim idi vurnuxan belə?
— Mən sənə göstərə bilərəm…
Ardı →

Cemina | Frensis Skott Fitsgerald

Frensis Skott FitsgeraldBu parça heç də “Ədəbiyyat” sayılmağa iddialı deyil. Bu, sadəcə, bir hekayə istəyib “psixoloji” ya da “analiz” xarakterli qarmaqarışıq bir şeydən imtina edən qanı qaynayan cavanlar üçün bir nağıldır. Sizin xoşunuza gələcək! Onu buradaca oxuyun, filmlərdə izləyin, fotosunu çəkin, ya da tikiş maşınından keçirin. 

Qəribəlik
Kentukki dağlarına gecə düşmüşdü. Hər tərəf sərt qayalıq idi. İti dağ çayları dağın hər tərəfindən axırdı. Axının aşağı hissəsində Cemina Tentram ailəvi şərab zavodunda viski hazırlayırdı. O, tipik dağ qızıydı. Ayaqyalın idi. İri və güclü əlləri dizlərinədək sallanırdı. İllərlə görülən işlər onun üz cizgilərində öz izini buraxmışdı. Cəmi on altı yaşı olmasına baxmayaraq, yaşlı ana-atasına artıq bir neçə illərdir ki, kömək edir, viski hazırlayırdı. Vaxtaşırı da, işini saxlayıb düzəltdiyi viskidən bir fincan doldurub içir, sonra da işinə daha böyük enerji ilə davam edirdi. O, çovdarı iri çənə doldurur, sonra onu ayaqları ilə o ki var tapdayır, hazır məhsul sonra da istehsala gedirdi. Qəfil səs Ceminaya əlindəki fincanı içməyə mane oldu. O, başını yuxarı qaldırdı. 

− Salam, − səs dedi. Bu səs birdən-birə ortaya çıxan, ov çəkmələri az qala boğazınadək olan bir kişidən gəlirdi. 
− Mənə Tentramların daxmasının yerini göstərə bilərsən?
− Sən aşağıdakı qəsəbələrdən gəlmisən?
Ardı →