Yarmarka və auksionlar
Yarmarka alman dilində hər il keçirilən bazar deməkdir.Topdansatış ticarəti öz inkişafında müxtəlif formalar – yarmarka1, xüsusi topdansatış bazarları, əmtəə birjaları və s. – almışdır. Göründüyü kimi, yarmarka topdansatış ticarətinin xüsusi formasıdır. Digər tərəfdən, yarmarkalar və auksionlar əmtəə birjalarının klassik formaları sırasına daxildirlər və bu gün də bazar infrastrukturunda özlərinə məxsus xüsusi yer tuturlar.
Öz mahiyyətlərinə görə yarmarkaların əsas fərqlən-dirici xüsusiyyəti onların müəyyən dövrdən bir, həftədə və ya ildə bir neçə dəfə keçirilməsidir. Birjadan fərqli olaraq yarmarkada alqı-satqı əməliyyatlarında alıcılar və satıcılar ya bilavasitə özləri iştirak edirlər, ya da buraya onların adından danışmaq üçün özlərinin səlahiyyətli nümayəndələrini – agentlərini göndərirlər.
Yarmarkalarda böyük məbləğdə ticarət sövdələşmə-ləri aparılır. Müasir şəraitdə ölkə daxilində aparılan ticarət əməliyyatlarında yarmarkaların rolu azalsa da, beynəlxalq münasibətlərdə onlar öz əhəmiyyətlərini müəyyən dərəcədə qoruyub saxlaya bilmişlər. Hazırda fəaliyyət göstərən yarmarkaların aşağıdakı növləri vardır: 1) Universal yar-markalar (məsələn, Türkiyənin Izmir şəhərindəki yarmar-ka); 2) Çoxsahəli yarmarkalar (məsələn, Fransanın paytaxtı Parisdəki yarmarka); 3) Ixtisaslaşdırılmış yarmarkalar (məsələn, Almaniyanın Münhen şəhərindəki yarmarka) və s.
Beynəlxalq yarmarkaların işini daha yaxşı təşkil etmək və ölkələrarası əmtəə mübadiləsini inkişaf etdirmək məqsədilə 1925-ci ildə Parisdə Beynəlxalq Yarmarkalar Ittifaqı yaradılmışdır.
Auksion latınca “ auktio” sözündən götürülmüşdür ki, camaat qarşısında açıq ticarət deməkdir. Bazar infrastrukturundan danışarkən auksion1 tica-rətini yaddan çıxarmaq olmaz. Auksion dedikdə, əvvəlcədən müəyyən edilmiş vaxtda və yerdə bəzi əmtəələrin (yüngül minik maşınları, xəz-dəri məmulatı, çay, tütün, mənzil və s.) ümumi aşkarlıq şəraitində satılması nəzərdə tutulur. Bu, həm də beynəlxalq əmək bölgüsü sisteminə möhkəm daxil olmuş, dünya ticarətinin ənənəvi formasıdır. Beynəlxalq miqyasa əsas etibarilə yuyulmamış yun, tütün, çay, tərəvəz, meyvə, gül, balıq, at, həmçinin zinət şeyləri, incəsənət əsər-ləri və i. a. çıxarılır.
Auksionda satılmaq üçün nəzərdə tutulan əmtəələr, yaxud da onların nümunələri qabaqcadan tanış olmaq üçün ortaya çıxarıla bilər və bu zaman əmtəənin satışının ümumi qaydaları satıcı tərəfindən müəyyən edilir. Auksionda təklif olunan əmtəəyə ən yüksək qiyməti verən şəxs onu almaq hüququ qazanır. Lakin əmtəənin qiymətini idarə edən və tənzimləyən auksion işçisi satılan malın keyfiyyəti üçün cavabdehlik daşımır.
Auksionlar daimi, yaxud qabaqcadan təyin olunmuş yerlərdə və vaxtlarda keçirilir. Beynəlxalq auksionlar adətən xüsusi yeri, avadanlıqları və ixtisaslı işçiləri olan kommer-siya təşkilatıdır. Onlar bir qayda olaraq istehsalçılardan mal alır, topdansatış üzrə vasitəçilərə satır və qiymətlər arasın-dakı fərqə görə qazanc əldə edirlər. Belə auksionlarda satış alıcıların bilavasitə iştirakı ilə açıq şəkildə keçirilir. Beynəlxalq auksionlar adətən London, Amsterdam, Nyu-York, Kəlküttə, Liverpul, Sidney və s. kimi böyük ticarət mərkəzlərində və limanlarında təşkil edilir.
Auksionlar, həmçinin öz müştərilərinin – alıcı və satıcıların – tapşırığı ilə müəyyən şərtlər əsasında əmtəələrin alınıb – satılması ilə məşğul olan ixtisaslaşdırılmış broker firmaları tərəfindən təşkil olunur. Belə auksionlarda müştərilərin özləri bilavasitə iştirak etmir, görülən iş üçün brokerlərə haqq verirlər.
Auksionun könüllü və məcburi növləri vardır. Kö-nüllü auksionu öz əmtəələrini daha sərfəli qiymətlərlə sat-maq istəyən şəxslərin özləri təşkil edirlər. Məcburi auksion-lar isə borclarını verə bilməyənlərin və ya vermək istəmə-yənlərin əmlakını, müsadirə edilmiş əmtəələri və yükləri, girov qoyulmuş və vaxtında geri götürülməmiş mülkiyyəti, haqqı vaxtında ödənilməyən əmtəələri və s. satmaq məqsə-dilə məhkəmə və dövlət orqanları tərəfindən təşkil edilir.
Əmtəələrin göndərilməsi, onların satılması, müqavi-lələrin bağlanması, satın alınmış malların aparılması, auksi-onun keçirilməsi üçün vaxtın və yerin seçilməsi, əmtəələrin yoxlanma müddətləri və s. auksion qaydaları ilə müəyyən edilir.
Öz mahiyyətlərinə görə yarmarkaların əsas fərqlən-dirici xüsusiyyəti onların müəyyən dövrdən bir, həftədə və ya ildə bir neçə dəfə keçirilməsidir. Birjadan fərqli olaraq yarmarkada alqı-satqı əməliyyatlarında alıcılar və satıcılar ya bilavasitə özləri iştirak edirlər, ya da buraya onların adından danışmaq üçün özlərinin səlahiyyətli nümayəndələrini – agentlərini göndərirlər.
Yarmarkalarda böyük məbləğdə ticarət sövdələşmə-ləri aparılır. Müasir şəraitdə ölkə daxilində aparılan ticarət əməliyyatlarında yarmarkaların rolu azalsa da, beynəlxalq münasibətlərdə onlar öz əhəmiyyətlərini müəyyən dərəcədə qoruyub saxlaya bilmişlər. Hazırda fəaliyyət göstərən yarmarkaların aşağıdakı növləri vardır: 1) Universal yar-markalar (məsələn, Türkiyənin Izmir şəhərindəki yarmar-ka); 2) Çoxsahəli yarmarkalar (məsələn, Fransanın paytaxtı Parisdəki yarmarka); 3) Ixtisaslaşdırılmış yarmarkalar (məsələn, Almaniyanın Münhen şəhərindəki yarmarka) və s.
Beynəlxalq yarmarkaların işini daha yaxşı təşkil etmək və ölkələrarası əmtəə mübadiləsini inkişaf etdirmək məqsədilə 1925-ci ildə Parisdə Beynəlxalq Yarmarkalar Ittifaqı yaradılmışdır.
Auksion latınca “ auktio” sözündən götürülmüşdür ki, camaat qarşısında açıq ticarət deməkdir. Bazar infrastrukturundan danışarkən auksion1 tica-rətini yaddan çıxarmaq olmaz. Auksion dedikdə, əvvəlcədən müəyyən edilmiş vaxtda və yerdə bəzi əmtəələrin (yüngül minik maşınları, xəz-dəri məmulatı, çay, tütün, mənzil və s.) ümumi aşkarlıq şəraitində satılması nəzərdə tutulur. Bu, həm də beynəlxalq əmək bölgüsü sisteminə möhkəm daxil olmuş, dünya ticarətinin ənənəvi formasıdır. Beynəlxalq miqyasa əsas etibarilə yuyulmamış yun, tütün, çay, tərəvəz, meyvə, gül, balıq, at, həmçinin zinət şeyləri, incəsənət əsər-ləri və i. a. çıxarılır.
Auksionda satılmaq üçün nəzərdə tutulan əmtəələr, yaxud da onların nümunələri qabaqcadan tanış olmaq üçün ortaya çıxarıla bilər və bu zaman əmtəənin satışının ümumi qaydaları satıcı tərəfindən müəyyən edilir. Auksionda təklif olunan əmtəəyə ən yüksək qiyməti verən şəxs onu almaq hüququ qazanır. Lakin əmtəənin qiymətini idarə edən və tənzimləyən auksion işçisi satılan malın keyfiyyəti üçün cavabdehlik daşımır.
Auksionlar daimi, yaxud qabaqcadan təyin olunmuş yerlərdə və vaxtlarda keçirilir. Beynəlxalq auksionlar adətən xüsusi yeri, avadanlıqları və ixtisaslı işçiləri olan kommer-siya təşkilatıdır. Onlar bir qayda olaraq istehsalçılardan mal alır, topdansatış üzrə vasitəçilərə satır və qiymətlər arasın-dakı fərqə görə qazanc əldə edirlər. Belə auksionlarda satış alıcıların bilavasitə iştirakı ilə açıq şəkildə keçirilir. Beynəlxalq auksionlar adətən London, Amsterdam, Nyu-York, Kəlküttə, Liverpul, Sidney və s. kimi böyük ticarət mərkəzlərində və limanlarında təşkil edilir.
Auksionlar, həmçinin öz müştərilərinin – alıcı və satıcıların – tapşırığı ilə müəyyən şərtlər əsasında əmtəələrin alınıb – satılması ilə məşğul olan ixtisaslaşdırılmış broker firmaları tərəfindən təşkil olunur. Belə auksionlarda müştərilərin özləri bilavasitə iştirak etmir, görülən iş üçün brokerlərə haqq verirlər.
Auksionun könüllü və məcburi növləri vardır. Kö-nüllü auksionu öz əmtəələrini daha sərfəli qiymətlərlə sat-maq istəyən şəxslərin özləri təşkil edirlər. Məcburi auksion-lar isə borclarını verə bilməyənlərin və ya vermək istəmə-yənlərin əmlakını, müsadirə edilmiş əmtəələri və yükləri, girov qoyulmuş və vaxtında geri götürülməmiş mülkiyyəti, haqqı vaxtında ödənilməyən əmtəələri və s. satmaq məqsə-dilə məhkəmə və dövlət orqanları tərəfindən təşkil edilir.
Əmtəələrin göndərilməsi, onların satılması, müqavi-lələrin bağlanması, satın alınmış malların aparılması, auksi-onun keçirilməsi üçün vaxtın və yerin seçilməsi, əmtəələrin yoxlanma müddətləri və s. auksion qaydaları ilə müəyyən edilir.
0 şərh