Honda 1906-cı il təvəllüdlü yapon mühəndisi, ixtiraçısı və avtomobil yarışçısı Soixiro Honda (Soichiro Honda) tərəfindən 1946-cı ildə yaradılmış şirkətdir. Kompaniya 60 ildən artıq tarixi ərzində cəsarətli, fantaziyalı və qeyri-standart təfəkkür və davranış tərzi sayəsində özünün hazırkı formasına çatmışdır.
Yoxsul ailədə doğulmuş Honda orta məktəbi bitirmədən 16 yaşında Tokio avtomobil təmiri emalatxanasına usta şagirdi kimi daxil oldu.
Avtomobil idmanına erkən bağlılıq onun atasının peşəsi ilə əlaqədar idi, belə ki, atası velosipedlərin təmiri ilə məşğul olan dəmirçi idi və texniki problemlərin həlli üzrə peşə vərdişlərini oğluna aşılamışdı.
1928-ci ildə o, kifayət qədər pul toplayaraq, Hamamatsu əyalətindəki doğma şəhərinə qayıtdı və orada ilk təmir emalatxanası açdı. Elə həmin il o, sonralar alacağı yüzlərlə patentlərdən birincisini aldı. Bu patent ona təkərdə taxta milləri metal millərlə əvəz etmək ideyasına görə verildi. Hondanın ixtiraları sonralar ona mürəkkəb problemlərin sadə həlini tapan adam şöhrətini gətirdi. 1948-ci ildə o, porşenli təkər ixtira etdi; 1937-ci ildə onun yaratdığı Tokai Seiki Heavy Industry kompaniyası məhz təkərlərin istehsalı ilə məşğul oldu.

1945-ci ildə fabrik müharibə və zəlzələ zamanı ciddi ziyana məruz qaldıqdan sonra Honda Tokai Seiki kompaniyasını 450 min yen müqabilində Toyota kompaniyasına satdı. Bir dəfə öz velosipedinə mühərrik düzəltdikdən və beləliklə moped yaratdıqdan, sonra isə dostları üçün onlarla bu cür moped yığdıqdan sonra Honda bu cür nəqliyyat vasitələrinin istehsalı ilə ciddi məşğul olmağı qərara alır.
1946-cı ildə o, Honda Texniki Tədqiqatlar İnstitutu (Honda Technical Research Institute) adlı kompaniyanın əsasını qoydu. 1947-ci ildə isə kompaniyanın ilk məhsulunun – 40 kub santimetr tutumlu 2-taktlı A-type mühərrikinin istehsalına başlandı. Bir il sonra 1948-ci ildə kompaniya təkrar qeydiyyata alındı və zamanın ruhuna uyğun olaraq, Honda Motor Company adlandı. Bundan sonra isə motosikletlərin istehsalına başladı. Kompaniyanın 98 kub santimetr tutumlu mühərriklə təchiz olunmuş “Dream” (arzu) adlı ilk motosikleti 1949-cu ildə buraxıldı.
Elə həmin il Takeo Fudzisava kompaniyaya işləməyə gəldi. Onu haqlı olaraq, kompaniyanın ikinci atası və ikinci banisi hesab edirlər. Onunla Honda arasında vəzifə bölgüsü mövcud idi – Honda istehsalat texnologiyası ilə, Fudzisava isə korporativ idarəetmə və satışlarla məşğul olurdu.

1950-ci ildə kompaniyanın Tokioda filialı açıldı. Elə orada tikiş fabriki satın alınaraq, motosiklet istehsal edən zavoda çevrildi. Zavodda Dream Type D motosikletinin istehsalına başlandı. 1951-ci ildə bu model 70 km/saat maksimal sürət yığa bilən yeni modellə – Dream Type E ilə əvəz olundu.
1952-ci ildə Honda-nın ofisi Tokioya köçürüldü. Saytama əyalətində Şirako zavodu açıldı. Tutumu 50 kub santimetr, 1,2 at gücü yeni Cub Type F mühərriki buraxıldı.
1953-cü ildə daha iki zavodu açıldı, həmkarlar ittifaqı təşkil edildi, fəhlələrdən gələn təkliflərin qəbulu sistemi tətbiq edildi, Benly J-type modelinin istehsalına başlandı. Növbəti, 1954-cü ildə Honda Motor-un səhmləri Tokio birjasında satılmağa başlayır, həmçinin Juno K-type skuterinin satışına və ABŞ-a ixracına başlanılır və texnoloji sıçrayış sayəsində Honda motosiklet idmanı yarışlarında iştirak imkanı qazanır. Onun komandası Braziliyada San Paulo və Böyük Britaniyada Isle of Man TT beynəlxalq motosiklet yarışlarında iştirak edir. Soixiro Honda Isle of Man ilə tanışlıq üçün səfərə yollanır və Avropa avtomobil sənayesi ilə tanış olur.

1955-ci ildə kompaniya Yaponiyada çoxlu sayda rəqiblərini məğlub edərək, motosiklet istehsalı üzrə liderə çevrilir. Honda Yaponiyada keçirilmiş ilk Motorcycle Endurance Road Race yarışında iştirak etmiş və 350 və 500 kub santimetr tutumlu mühərriki olan motosikletlərin yarışında qalib gəlmişdir, üstəlik, konstruksiyaya görə mükafat da almışdır.
Bu dövrdə kompaniya tərəfindən yeni modellər – Benly JB, Dream SA, Dream SB-type buraxıldı. 1956-cı ildə korporativ prinsiplər işlənib hazırlandı ki, kompaniya indiyədək öz fəaliyyətində onları rəhbər tutur. Kompaniyanın nəzdində servis şöbəsi açıldı və buraxılan məhsul üçün bir illik zəmanət tətbiq edildi. 1957-ci ildə Şirako zavodunda tədqiqat və layihə mərkəzi açıldı, Honda Motor-un səhmləri Tokio birjasında siyahının birinci hissəsinə düşdü. Honda komandası Mt. Asama Race yarışında 350 kub santimetr kateqoriyasında birinci yeri tutdu.
Motosiklet yarışlarında Honda-nın sonrakı qələbələri o qədər çoxdur ki, onları sadalamaq mənasızdır. 1958-ci ildə Super Cub modeli buraxıldı, 1959-cu ildə isə Honda dünyada motosiklet istehsalı üzrə ən iri kompaniyaya çevrildi. Bundan başqa, 1959-cu ildə ABŞ-da American Honda Motor kompaniyası təsis edildi.

1960-cı ildə tədqiqat və layihə mərkəzi Honda R & D Co., Ltd. adlı ayrıca kompaniyaya çevrilir, 1961-ci ildə isə motosiklet istehsalı sahəsində ilk dəfə Honda motosikletlərinin satış həcmi ayda 100.000-ə çatır. Tayvanda motosikletlərin istehsalına başlanır və Almaniyada kompaniyanın nümayəndəliyi – Honda Deutschland GmbH açılır. 1962-ci ildə Honda kompaniyanın istehsal avadanlıqlarını buraxan zavod yaratdı. Honda-nın avadanlıqlarının kompaniyanın özü tərəfindən buraxılması kompaniya üçün prinsipial əhəmiyyət daşıyırdı. Sonradan bu zavod Honda Engineering Co., Ltd. kompaniyasının əsasını təşkil etdi.

Elə həmin dövrdə motosikletlərin Avropada yığılması və satışı üçün Belçikada nümayəndəlik açıldı, Suzuka Circuit idman kompleksi tikildi, “Ən yaxşı insanlar Honda sürürlər” (You Meet the Nicest People on a Honda”) şüarı altında reklam kampaniyası keçirildi. Bu kampaniyanın məbləği 5 milyon dollar idi. O, motosikletin populyarlaşmasına və onun yeni imicinin – “orta təbəqəli ailə üçün əyləncəli nəqliyyat vasitəsi” imicinin yaradılmasına kömək etdi. Beləliklə, Honda motosiklet bazarında mövqelərini möhkəmləndirərək, avtomobil bazarına daxil oldu və 1963-cü ildə özünün ilk avtomobilini – S500 kiçik idman modelini təqdim etdi.

Burada Soixiro Honda növbəti dəfə özünün məşhur üsyançı xarakterini nümayiş etdirərək, Yaponiyaya daha bir avtomobil istehsalçısının lazım olmadığı barədə Yaponiyanın Beynəlxalq Ticarət və Sənaye Nazirliyinin bəyanatlarına əhəmiyyət vermədi. S500-dən savayı Honda yüngül T360 yük avtomobilini də buraxdı.
Həmin dövrdə Belçikadakı Honda Benelux N. V. zavodunda motosikletlərin istehsalına başlanır. 1963-cü ildə Honda ilk dəfə Formula 1 yarışlarında iştirak etmək barədə planlarını bəyan etdi və elə həmin il onun komandası Almaniyadakı yarışlarda 1.500 kub santimetr kateqoriyasında iştirak etdi. Bu dövrdə servis zavodları sistemi (S.F.) yaradılır və bütün Yaponiyada belə zavodların tikintisinə başlanılır. Eyni zamanda, Fransada kompaniyanın nümayəndəliyi (Honda France S. A.) açılır və S500 modeli Nyurburqrinqdə 600 kilometr məsafəyə avtomobil yürüşündə qalib gəlir. Saytama əyalətində kütləvi avtomobil istehsalı üçün nəzərdə tutulan Sayama zavodu açılır.
Növbəti 1965-ci il Meksikada keçirilmiş Formula 1 yarışlarında Honda-nın ilk qələbə ili oldu. Honda 1.500 kub santimetr kateqoriyasında Qran-Pri qazandı.
Həmin dövrdə Londonda Honda-nın Britaniya nümayəndəliyi açılır, yeni S600 modeli ixrac edilməyə başlayır. Bu model də S500 kimi Nyurburqrinqdə avtomobil yürüşündə qalib gəlir, kompaniyanın dünyada ən kompakt və ən güclü generator olan Honda E300 generatoru yaradılır.

1966-cı ildə yeni model – kompakt N360 modeli debüt etdi, S800 modelinin satışına və ixracına başlandı, eləcə də kompaniya tərəfindən dünya rekordu müəyyən edildi: Honda 11 dəfə dalbadal Formula 2 yarışlarında qələbə qazandı.
1967-ci ildə Honda Formula 1 yarışlarında daha bir qələbə əldə etdi, o, İtaliyada keçirilmiş bu yarışlarda 3.000 sm3 kateqoriyasında Qran-Pri qazandı.
1968-ci il bir növ yubiley ili oldu – ABŞ-da milyonuncu Honda motosikleti buraxıldı; Fransada keçirilmiş Formula 1 yarışlarında Honda ikinci yeri tutdu; habelə perspektivli müqavilə imzalandı, həmin müqavilə sayəsində Honda İspaniya və Meksikanın motosiklet bazarına daxil olmaq niyyətində idi.
1969-cu ildə Kanada və Avstraliyada nümayəndəliklər açılır, ABŞ-da Dream CB-750 Four motosikletinin buraxılışına başlanır, növbəti ildə isə yol hərəkəti təhlükəsizliyinin inkişafı mərkəzi və ətraf mühitin çirklənməsinə qarşı tədbirlər mərkəzi açılır. Bundan başqa, Honda Engineering Co. kompaniyası təsis edilir və avtomobillərin İtaliyaya ixracına başlanır.
1971-ci ildə Honda “Təmiz hava haqqında Akt”ın tələblərinə cavab verən ilk mühərriki – CVCC (Compound Vortex Controlled Combustion) mühərrikini təqdim etdi, habelə mühərriki su vasitəsilə soyudulan Life minik avtomobilinin satışına başladı. Braziliyada kompaniyanın nümayəndəliyi açıldı və Meksikada motosikletlərin istehsalına başlanıldı. Lakin Honda-ya əsil şöhrət gətirən il Civic modelinin buraxıldığı 1972-ci il hesab olunur.

Həmin vaxtdan Honda kompakt, ucuz və keyfiyyətli avtomobillərin istehsalçısı kimi tanınmağa başladı. Bundan sonra müqaviləyə əsasən CVCC texnologiyası Honda Motor tərəfindən Isuzu Motors və Chrysler Corporation kompaniyalarına verilir. Eləcə də həmin texnologiya ilə bağlı Ford Motor-la lisenziya sazişi imzalanır. Həmin dövrdə Suzuka Circuit kompleksində birinci milli motosiklet festivalı keçirilir. 1974-cü ildə Yaponiyanı neft böhranı bürüyərkən avtomobil istehsalçıları istehsalın həcmini azaltmağı qərara aldılar, Honda isə əksinə, istehsalın həcmini iki dəfə artırdı və qiymətləri aşağı saldı.
Nəticədə o, haqlı çıxdı, belə ki, məsələn, satışlarının həcmi 40 faiz azalmış Toyota və Nissan kimi şirkətlərlə müqayisədə Honda öz satışlarının həcmini 76 faiz artırdı. Həmin il, yəni 1974-cü ildə Soitiro Honda Miçiqanda fəxri doktor dərəcəsi aldı.

1975-ci ildə kreditlə satış sistemi olan “Honda Credit System” tətbiq edildi, 1976-cı ildə yeni Accord modeli buraxıldı, Civic modelinin ümumi sayı isə milyon nüsxəni ötüb keçdi. Civic 1975-ci ildə Ətraf Mühitin Mühafizəsi üzrə Amerika Agentliyi və Amerikanın Federal Energetika İdarəsi tərəfindən keçirilmiş qənaətcillik üzrə testlərdə birinci yeri tutdu. İctimai fəaliyyətin inkişaf etdirilməsi üçün Honda Fondu (Honda Foundation) yaradıldı. 1978-ci ildə Prelude modeli debüt etdi, 1979-cu ildə Toçiqi sınaq poliqonu açıldı, 1980-ci ildə isə Honda Yaponiyanın üç ən iri avtomobil istehsalçıları sırasına daxil oldu.
Zaman keçdikcə yeni-yeni modellər istehsal edilirdi: 1980-ci ildə Ballade, 1981-ci ildə isə Vigor və City modelləri buraxıldı. Buraxılan güc aqreqatlarının miqdarı 1981-ci ildə 5 milyon həddinə çatdı, Honda-nın səhmləri London birjasında dəyərləndirilməyə başladı.
1982-ci ildə Ohayo (ABŞ) zavodunda Accord avtomobillərinin istehsalına başlandı. Elə həmin il Honda XL500R motosikleti Paris-Dakar rallisində qalib gəldi, bir il sonra isə Honda 15 illik fasilədən sonra Formula 1 yarışlarına qayıtdı.
1985-ci ildə Life, Integra və Legend kimi modellər ilk dəfə nümayiş etdirildi. Eyni zamanda, güc aqreqatlarının istehsalı da inkişaf edirdi, onların ümumi sayı 10 milyona çatmışdı.
Həmçinin beynəlxalq şəbəkənin inkişafı da davam edirdi. 1986-cı ildə 4WS (4-təkərli idarəetmə) sisteminin hazırlanmasına başlanıldı, habelə Kanadada Accord-un istehsalına başlanıldı, Paris-Dakar rallisində Honda ilk üç yeri qazandı.

4WS sistemi artıq 1987-ci ildə Prelude avtomobillərinə quraşdırılmağa başladı, Honda dünyada ən sürətlə inkişaf edən şirkətə çevrildi və təhlükəsizlik yastıqları (SRS) sisteminin hazırlanmasına başladığını elan etdi. Həmin dövrdə 5 milyonuncu Civic buraxıldı. ABŞ-da yığılmış Accord Coupe avtomobilləri və Gold Wing Touring motosikletləri 1988-ci ildə Yaponiyaya idxal edilməyə başladı; Motor Trend jurnalının tərtib etdiyi ən populyar avtomobillərin reytinqində birinci üç yeri CRX, Civic və Prelude tutdular.
80-ci illər diqqətəlayiq hadisə ilə başa çatdı – Soitiro Honda ABŞ-da avtomobil istehsalçılarının şöhrət zalında adı qeyd olunan ilk asiyalı oldu. Eyni zamanda, Accord ABŞ-da ən çox satılan modelə çevrildi, habelə VTEC və TCS sistemləri ABŞ-da təqdim olundu.

90-cı illər isə ən son texniki yeniliklərlə təchiz olunmuş NSX modelinin debütü ilə başladı, bu model Ferrari idman avtomobilləri üçün birbaşa rəqabət çağırışı idi və Honda-nı “gran turismo” kateqoriyalı avtomobillər bazarında qəti surətdə möhkəmləndirdi. NSX ABŞ-da dərhal satılmağa başladı. Eyni zamanda, Honda ekoloji cəhətdən təmiz modellər sahəsində də irəliləyişə nail olmaqda idi, onun günəş batareyası ilə işləyən Dream adlı avtomobili World Solar Challenge yarışında ikinci yeri tutdu.
Bir ayda buraxılan motosikletlərin sayı 1990-cı ildə 3 milyona çatdı. 1991-ci ildə şirkətin təsisçisi Soitiro Honda vəfat etdi. Amma şirkət öz inkişafını davam etdirirdi, 1992-ci ildə yeni CR-X Del Sol modeli buraxıldı, Civic özünün 20 illiyini qeyd etdi, həmçinin eyni vaxtda 20 milyon rəqəmi ilə bağlı üç hadisə qeyd edildi: 20 milyonuncu Super Cub motosikleti buraxıldı, Yaponiyada şirkətin avtomobil istehsalının ümumi həcmi 20 milyona çatdı və 20 milyonuncu güc aqreqatı istehsal edildi.

1993-cü ildə Honda yenidən Formula 1 yarışlarını tərk etdi; günəş batareyası ilə işləyən Dream avtomobili World Solar Challenge yarışında qalib gəldi; Suzuka Circuit kompleksində Kolleksiya zalı açıldı. 1996-cı ildə Logo və Stepwagon kimi modellər buraxıldı, ATTS sisteminin (fırlanma hərəkətini avtomatik ötürmə sistemi) təqdimatı keçirildi, habelə insanabənzər robotların prototipinin hazırlanması elan olundu.

Zaman keçdikcə Honda ekoloji cəhətdən təmiz avtomobillərin istehsalı sahəsində daha da irəliyə getdi – qaz və elektriklə işləyən avtomobillər buraxıldı, mühərriklərin keyfiyyət göstəriciləri yaxşılaşdırıldı ki, bu da tullantı qazlarındakı zərərli maddələrin miqdarını azaltmağa imkan verdi. Məsələn, 1996-cı ildə Honda EV PLUS elektromobili buraxıldı, artıq 1997-ci ildən həmin model icarəyə verilməyə başladı, IMA sistemli hibrid avtomobillər işlənib hazırlandı, tullantı qazlarının səviyyəsi sıfıra bərabər olan ZLEV mühərrikləri buraxıldı.

Eyni zamanda, motosikletlərin ümumi istehsal həcmi 1997-ci ildə 100 milyona çatdı. 1998-ci ildə şirkətin 50 illik yubileyi oldu; yeni qazpaylayıcı sistem – Hyper VTEC işlənib hazırlandı; S2000 və HR-V modelləri buraxıldı. Honda Formula 1 yarışlarında yenidən iştirak etmək planlarını üçüncü dəfə elan etdi və 1999-cu ildə BAR (British American Racing) şirkəti ilə həmin yarışlarda iştirak etməyə başladı.

2000-ci ildə Honda ictimaiyyətə Asimo robotunu təqdim etdi. Onun hazırlanmasının məqsədi yaxın gələcəkdə ev işlərində funksional köməkçi icad etməkdən ibarət idi. 2001-ci ildə yeni model – Fit kompakt avtomobili buraxıldı; Accord yenidən ABŞ-da ən çox satılan avtomobil oldu. Hazırda Honda minik avtomobilləri və motosikletlər, xüsusi texnika, mühərriklər və güc aqreqatları istehsal edən və dinamik inkişafda olan şirkətdir. Şirkətin daim işləyib hazırladığı və tətbiq etdiyi texnoloji yeniliklər təkcə avtomobil istehsalı ilə deyil, həm də naviqasiya sistemləri ilə, ekoloji cəhətdən təmiz zavodların tikintisi ilə, habelə bir çox digər sahələrə aid tədqiqatlarla və müxtəlif avtomobil idmanı yarışlarında iştirakla əlaqədardır.

Hazırda şirkət dünyanın 33 ölkəsində 119 istehsal müəssisəsinə malikdir, bu isə onun hər il milyonlarla məhsul buraxmasına imkan verir. Motosikletlərin istehsalına görə Honda dünyada birinci yeri tutur və dünya avtomobil istehsalçıları sırasında birinci onluğa daxildir. Eyni zamanda, o, konsernlər şəklində birləşmək kimi avtomobil istehsalçıları arasında yayılmış ideyalardan imtina edən azsaylı müstəqil şirkətlərdən biridir. Honda dünya üzrə motosiklet və avtomobil istehsalında öz mövqeyini bundan sonra da qoruyub saxlamaq üçün kifayət qədər potensiala malikdir.

Mənbə: Avtomobil.az jurnalı