Bitkinin həyatını daha yaxşı başa düşmək üçün onun orqanları və daxili quruluşu ilə tanış olmaq lazımdır. Çiçəkli bitkilərin orqanlarını (kök, gövdə, yarpaq, çiçək, meyvə və toxum) adi gözlə görmək mümkündür.
Bitkilərin daxili quruluşunu öyrənməkdə bizə lupa (böyüdücü cihaz) kömək edir. Lupa iki tərəfdən qabarıq şüşədən ibarətdir. Lupadan istifadəni asanlaşdırmaq üçün böyüdücü şüşəni yanına dəstək bərkidilmiş çərçivənin içinə salırlar ( 10 ).
Lupadan istifadə edərkən, onun dəstəyindən tutub, baxılan əşyanı yaxşı görünə biləcək məsafəyə qədər yaxınlaşdırmaq lazımdır. Lupa baxılan əşyaları 2-25 dəfəyə qədər boyüdür.
Ardı →

Hüceyrə bölünmə yolu ilə çoxalır. Təkamül prosesində əlamət və xassələrinnəslə ötürülməsində üç əsas mexanizm meydana gəlmişdir. I. Mitoz. II. Meyoz və III.Mayalanma Mitoz — yaxud hüceyrələrin qeyri müntəzəm bölünməsi (yunanca — mitoz- teldeməkdir). Bu fasiləsiz prosesdir, bunun nəticəsində əvvəlcə ikiləşmə, sonra isəyenidən əmələ gəlmiş iki hüceyrələr arasında, xromosomlarda olan irsi materialınbərabər bölünməsi baş verir. Onun bioloji əhəmiyyəti bundan ibarətdir. Nüvəninbölünməsi özlüyündə bütün hüceyrənin bölünməsi deməkdir. Bu proses sitogenezadlanır. (yunanca — sitoz — hüceyrə deməkdir). Mitoz zamanı hüceyrə beş faza keçirir.
Ardı →

Darvinin dövründə canlı hüceyrəsinin kompleks quruluşu məlum deyildi. Bu səbəbdən, dövrün təkamülçüləri canlıların necə meydana gəlməsi sualına «təsadüflər və təbii hadisələr» cavabını verməyin inandırıcı olduğunu hesab etmişdilər. Darvin ilk hüceyrənin «kiçik və ilıq su gölməçəsində» asanlıqla əmələ gəldiyini irəli sürmüşdü. Darvinin tərəfdarlarından alman bioloq Ernst Hekkel isə araşdırma gəmisiylə okeanın dibindən çıxarılan palçıq qarışığını mikroskop altında tədqiq etmiş və bunun canlıya çevrilən cansız maddə olduğunu iddia etmişdi.
Ardı →

İnfuzorlar tipinə aid olan növlər həyat tsiklinin heç olmazsa bir mərhələsində kirpiklərə malik olurlar. Bu tipin nümayəndələrinin sitplazmasında bir-birindən forma və funksiyasına görə fərqlənən iki nüvə vardır. İnfuzorların əksəriyyəti şirin sularda, dənizlərdə və torpaqda sərbəst yaşayır, az bir qismi isə parazitdir.
İnfuzorlar tipi iki sinfə bölünür: kirpikli infuzorlar və sorucu infuzorlar. Kirpikli infuzorlar sinfinin tipik nümayəndəsi infuzor tərlikdir.
Ardı →

XX əsrin əvvəllərində bitkiçilikdə və heyvandarlıqda tədqiqatlar nəticəsində əlamətlərin valideynlərdən nəslə keçməsi haqqında çoxlu məlumatlar toplanmışdır. XVIII əsrin ikinci yarısında alman alimi İ.Kelyerter 54 növ bitkilərin hibridlərini tədqiq edərək əlamətlərin nəslə keçməsinin bəzi qanunauyğunluqlarını müəyyən etmişdir. O, ilk dəfə olaraq bitkilərdə müxtəlif cinslilik aşkar etmişdir. Bundan əlavə Fransada O.Sajre və Ş.Noden, İngiltərədə T.Nayt, Almaniyada A.Qartner bitkiçilikdə növlərarası və növdaxili çarpazlaşmalar nəticəsində xüsusi əhəmiyyət kəsb edən nəticələr əldə etmişlər.

Ardı →

Azərbaycanın heyvanlar aləmi haqqında ilk məlumatlara qədim yunan və Roma səyyahlarının (Herodot, Klavdi Elian), coğrafiyaşünasların (Əl-İstəhri, Rubruk, Taveriye, Oleari, X-XII əsrlər) əsərlərində, böyük Azərbaycan şairlərinin (Nizami, XII əsr; Füzuli, XVI əsr) və s-də rast gəlmək olar.
S.Q. Qamelinin 1770 və 1773-cü illərdə ölkəmizə gəlişi Azərbaycan faunasının tədqiqatının başlanğıcı sayılmalıdır. Görkəmli təbiətşünaslardan Menetrie, Hohenhaker, Radde, Ber, Qrimm, Kessler və başqaları müxtəlif vaxtlarda Azərbaycanda olmuş, maraqlı tədqiqatlar aparmışlar. Onlar bir çox yeni heyvan növləri təsvir etmişlər.

Ardı →

I. Bitkilər

1. Sfaqnum hansi bitki qrupuna aiddir?
A) yosunlar                       B) mamırlar
C) qıjıkimilər                    D) çılpaqtoxumlular
E) örtülü toxumlular

9. Plaun hansı bitki qrupuna aiddir?
A) örtülütoxumlular         B) yosunlar
C) qıjıkimilər                    D) çılpaqtoxumlular
E) mamırlar

Ardı →

Nə üçün çiçəklərin bu qədər müxtəlif rəngli. yarpaqları isə yaşıldır?
Meyvələr, tərəvəzlər, çiçəklər və ağacların hər birinin müxtəlif rəngi, qoxusu və dadı var. Ətrafınızda hər an gördüyünüz, bəzən də ancaq kitablardan tanıdığınız bitkilərin hər birinin özünəməxsus rəng və naxışları var. Hamısının çoxalma forması fərqlidir, tərkiblərindəki nektarın miqdarı, qoxuları da fərqlənir.

Məlum olduğu kimi, bitkilər aləmində hakim rəng yaşıl və yaşılın çalarlarıdır. Yaşıl rəngi əmələ gətirən əsas maddə isə xlorofildir. Çox mühüm maddə olan xlorofil bitki hüceyrəsinin sitoplazmasında yayılmış halda yerləşən xloroplastlardakı piqmentdir. Günəşdən qəbul etdikləri işığı asanlıqla udan bu piqmentlər ancaq yaşıl rəngi əks etdirirlər. Bu xüsusiyyət yarpaqlara yaşıl rəng verməklə yanaşı, fotosintez kimi həyati əhəmiyyətli prosesin həyata keçməsini də təmin edir.

Ardı →

Çarlz Darvinin (Charles Darwin) 1859-cu ildə işıq üzü görmüş “Növlərin mənşəyi” adlı kitabı ilə gündəmə gələn təbii seçməyə əsaslanan Təkamül nəzəriyyəsi elə o vaxtdan bu günə qədər müzakirə predmetinə çevrilmişdir. Bu nəzəriyyə dünyadakı həyatın təsadüf nəticəsində meydana gəldiyini və bütün canlıların ortaq bir canlıdan törədiyini irəli sürür. Nəzəriyyəyə görə insan nəslinə ən yaxın canlılar meymunlardır.

Təkamülü müdafiə edən nisbətən insaflı alimlər bunun bir nəzəriyyə olduğunu etiraf etsələr də, nəzəriyyə insanlara elmi həqiqət kimi təqdim edilmişdir. Halbuki bunun yanlış olduğunu göstərən və gündən-günə çoxalan elmi dəlillər var. Bu yaxınlarda isə insanlarla meymunların genetik oxşarlığı iddiasının da yanlış olduğu isbat edildi. Məşhur “Nature” jurnalının son sayında çap olunan "Şimpanze xromosomu qarışıqlığa səbəb oldu" adlı məqalə insan və şimpanze genlərinin daha çox fərqləndiyini ortaya qoyuldu. ABŞ-da biokimya sahəsində şöhrət qazanmış prof. Mişel J. Behedən (Michael J. Behe) bu haqda müsahibə aldıq. Kitab və məqalələrində Təkamül nəzəriyyəsini tənqid edən prof. Behe müsahibəsində həyatın yaranması haqqında maraqlı açıqlamalar verdi:

Ardı →

Dünyada qədimdən başlayaraq tarixin ayrı-ayrı inkişaf dövrlərində, tələbat və şəraitdən asılı olaraq, fizioloji fikirlər öz həqiqi inkişaf yolunu tapa bilmişdir. Azərbaycanda da fizioloji fikirlərin meydana gəlməsi və inkişafı müəyyən mərhələ keçmişdir.
Bir sıra ölkələrdə olduğu kimi Azərbaycanda da fiziologiya elmi ancaq XX əsrin birinci yarısından inkişafa başlamışdır.
Bakıda universitet təsis olmamışdan qabaq, azərbaycanlılardan fiziologiya sahəsi ilə maraqlananlar və bu elmə dair tədqiqat işi aparanlar olmuşdur. Belələrinə Mirzə Məhəmməd Təbrizini (1805 — 1885), İ. İbrahimovu, H.Zərdabini (1837 — 1907) və Ə.Hüseynzadəni misal göstərmək olar.

Ardı →