Saç tökülməsi ümumi sağlamlıq problemidir. Saç tökülməsinin arxasında bir çox müxtəlif sağlamlıq problemləri ola bilər. Həm kişilərdə saç tökülməsinin səbəbi, həm də qadınlarda saç tökülməsinin ən çox görülən forması androgenetik alopesiyadır. Androgenetik alopesiya genetik olaraq ötürülür. 

Saç tökülməsinə səbəb nədir?

• Genetik faktorlar, 
• Hormonlarda dəyişikliklər,
• Bəzi sağlamlıq problemləri,
• Bəzi müalicələr və istifadə olunan dərmanlar,
• Qida çatışmazlığı, 
• Stress və narahatlıq,
• Saça qulluq şərtləri,
• Ətraf mühit faktorları saç tökülməsinə səbəb olur.

Genetik faktorlar

Ən çox rast gəlinən saç tökülməsi növü olan androgenetik alopesiya genetik faktorlardan qaynaqlanır. Androgenetik alopesiya saç follikullarının kişi hormonlarına həssaslığının artması səbəbindən baş verir.

Hormonlarda dəyişikliklər

Qadınlar müəyyən dövrlərdə hormonal dəyişikliklər yaşayırlar. Menopoz, hamiləlik və doğuşdan sonrakı dövr kimi dövrlərdə hormonal dəyişikliklər intensiv şəkildə baş verir və saç tökülməsi baş verə bilər. 

Bəzi sağlamlıq problemləri

İmmunitet sisteminin bədənin öz hüceyrələrinə hücum etməsinə səbəb olan qalxanabənzər vəzi ilə əlaqəli problemlər, dəmir çatışmazlığı anemiyası, lupus və skleroderma kimi bəzi sağlamlıq problemləri saç köklərinin zəifləməsinə səbəb olur və saç tökülməsinə səbəb olur. 

Bəzi müalicələr və istifadə olunan dərmanlar

Xərçəng müalicəsində istifadə edilən bəzi dərmanlar və üsullar saç tökülməsinə səbəb olur, lakin bu, müvəqqətidir. Saç tökülməsinə səbəb olan əsas xərçəng dərmanları kimyaterapiyada istifadə edilən dərmanlardır. Bundan əlavə antidepresanların, qan durulaşdırıcıların və yüksək təzyiqin müalicəsində istifadə edilən bəzi dərmanların istifadəsi də saç tökülməsinə səbəb ola bilər. 

Qida çatışmazlıqları

Yanlış qidalanma saç tökülməsinin başqa bir ümumi səbəbidir. Dəmir, sink və B vitamini çatışmazlığı insanın qidalanma vərdişlərindən qaynaqlana bilər və onların çatışmazlığı saç tökülməsinə səbəb ola bilər.

Stress və narahatlıq

Stress və narahatlıq kimi faktorlar saçın böyümə dövrünə təsir edir və nəzarət altına alınmazsa telogen effluvium adlanan bir növ saç tökülməsinə səbəb ola bilər. 

Saça qulluq şərtləri və istifadəsi

Saç baxımında lazımsız və aşındırıcı üsullardan istifadə etmək, yüksək temperaturda fendən istifadə etmək, ağartma və boyama kimi saçlara tətbiq olunan kimyəvi prosedurlar, saçları çox sıx toplamaq saçların qırılmasına və tökülməsinə səbəb ola bilər.

Ətraf mühit faktorları

Saç tökülməsinin ən çox yayılmış səbəblərindən biri də ətraf mühit faktorlarıdır. Həddindən artıq günəş işığına məruz qalma, havanın çirklənməsi və ya digər amillərlə saçın çirklənməsi saçın kövrəkliyini artıra və saç tökülməsinə səbəb ola bilər.

Saç tökülməsi üçün hansı həkimə müraciət etməlisiniz?

Saç tökülməsi üçün bir dematoloq, dəri sağlamlığı mütəxəssisi və ya endokrinoloqa müraciət edə bilərsiniz. Həkimin seçimi əsas səbəbdən asılıdır. Saç tökülməsi adətən dermatoloq tərəfindən müalicə olunur. Dermatoloqlar saç tökülməsinin əsas səbəbini müəyyən edə və müvafiq müalicə üsullarını təklif edə bilərlər. Saç tökülməsinin arxasında endokrinoloji ilə bağlı müalicə və ya hormonla bağlı sağlamlıq problemi varsa, endokrinoloqa da müraciət edə bilərsiniz.

Qadınlarda həddindən artıq saç tökülməsi

Qadınlarda həddindən artıq saç tökülməsi bir çox səbəbə bağlı ola bilər. 

• Hormonal dəyişikliklər,
• Dəmir çatışmazlığı anemiyası, 
• Tiroid problemləri, 
• Qida çatışmazlığı, 
• Stress və psixoloji faktorlar,
• Autoimmun xəstəliklər,
• Kimyəvi proseslər,
• Dərmanlar və müalicələr səbəb olur.

Hormonal dəyişikliklər

Qadınlar menopoz , hamiləlik, doğum sonrası və polikistik yumurtalıq sindromu (PCOS) kimi faktorlara görə hormonal dəyişikliklər yaşayır və bu dəyişikliklər saç tökülməsinə səbəb ola bilər.

Dəmir çatışmazlığı anemiyası

Dəmir çatışmazlığı qadınlarda tez-tez olur, xüsusən də menstrual dövrləri ağır olduqda saç tökülməsinə səbəb ola bilər.

Tiroid problemləri

Hipotiroidizm və ya hipertiroidizm saç tökülməsinə səbəb ola bilər.

Qida çatışmazlıqları

B qrupu vitaminləri, sink, dəmir və omeqa-3 yağ turşuları kimi qida maddələrinin çatışmazlığı qadınlarda həddindən artıq saç tökülməsinə səbəb ola bilər.

Stress və psixoloji faktorlar

Fiziki və ya emosional stress saç foliküllərinin vaxtından əvvəl istirahət mərhələsinə girməsinə səbəb olan telogen effluviuma səbəb ola bilər. Bu həddindən artıq saç tökülməsinə səbəb ola bilər.

Autoimmun xəstəliklər

Alopesiya isata kimi autoimmun xəstəliklər qadınlarda həddindən artıq saç tökülməsinə səbəb ola bilər.

Kimyəvi proseslər 

Saçların tez-tez rənglənməsi, permalanması və ya sıx şəkildə çəkilməsi kimi kimyəvi müalicələrə məruz qalması saçın strukturunu zədələyə və tökülməsinə səbəb ola bilər.

Dərmanlar və tibbi müalicələr

Bəzi antidepresanlar, kimyaterapiya, qan durulaşdırıcılar və yüksək təzyiq dərmanları da həddindən artıq saç tökülməsinə səbəb ola bilər.

Kişilərdə saç tökülməsi

Kişilərdə saç tökülməsinə tibb ədəbiyyatında androgenetik alopesiya deyilir. Kişilərdə olduğu kimi qadınlarda da müşahidə oluna bilər. Hormonal faktorlar da buna səbəb olur. Kişilərdə saç tökülməsinin arxasında genetik quruluş, kişi hormonları və yaş faktorları var.

Saç tökülməsinin növləri

1. Alopesiya areata tipli saç tökülməsi

Bu tez-tez müşahidə olunan bir xəstəlikdir, birdən ortaya çıxır və müxtəlif diametrli bir və ya bir neçə yuvarlaq, tamamilə tüksüz sahələrlə xarakterizə olunur. Lakin, göbələk xəstəliyi deyil və yoluxucu deyil. Yalnız saçda deyil, saqqal bölgəsində də görünə bilər. Adətən bir neçə ay və ya il ərzində müalicə ilə geriləyir. Davamlı saç tökülmələri zamanı dermatoloqa müraciət etmək, müayinədən keçmək, lazımi analizləri etmək və müalicə almaq çox vacibdir.

2. Qalxanabənzər vəzinin hormonları səbəbindən saç tökülməsi

Qalxanabənzər vəzinin zəif işləməsi, yəni hipotiroidizm halında geniş yayılmış saç tökülməsi və ya bədən tüklərinin tökülməsi baş verə bilər. Qalxanabənzər vəzi hormonu müalicəsindən sonra saçlar təxminən 8 həftə sonra normala dönməyə başlayır. Uzun müddət davam edən hipotiroidizmdə qalıcı kök tökülməsi inkişaf edir və qalxanabənzər vəzinin həddindən artıq işləməsi, yəni hipertiroidizm saç tökülməsinə səbəb ola bilər.

3. Vitamin çatışmazlığı səbəbindən saç tökülməsi

Xüsusilə doğumdan sonra 1-ci aydan 4-cü aya qədər hormonal dəyişikliklər səbəbilə saç tökülməsi başlaya bilər və adətən 6 aydan az davam edir. Qadın xəstələrdə xüsusilə ön nahiyələrdə saçların seyrəlməsi, sızanaqlar, menstruasiya pozğunluğu, tüklərin böyüməsi kimi problemlər olduqda cinsi hormonların səviyyəsini yoxlamaq lazımdır. Dəmir çatışmazlığı diffuz saç tökülməsindən şikayət edən qadınların 70%-də, yəni bütün baş dərisini əhatə edir. Hətta anemiya olmadan dəmir ehtiyatlarının azalması saç tökülməsinə səbəb ola bilər.

Sink, biotin, vitamin B12 , fol turşusu və D vitamini çatışmazlığı da saç tökülməsinə səbəb olur. Saç tökülməsi ciddi pəhrizlərə başladıqdan təxminən 1-6 ay sonra baş verə bilər. Bədəndə protein ehtiyatlarının azalması saç hüceyrələrində qeyri-kafi protein istehsalına və saç tökülməsinə səbəb olur. Saç tökülməsi yüksək hərarət və ya cərrahi müdaxilə ilə müşayiət olunan xəstəliklərdən 2-5 ay sonra baş verə bilər.

4. Stress səbəbilə saç tökülməsi

Bəzi təzyiq dərmanları, xolesterin salan dərmanlar, tiroid hormonu salan dərmanlar, doğum idarə həbləri, psixiatriyada istifadə edilən bəzi dərmanlar, A vitamini və bəzi törəmələri saç tökülməsinə səbəb ola bilər. Saç tökülməsinin özü stress səviyyəsini artıra və pis bir dövrə səbəb ola bilər. 2 aydan çox davam edən saç tökülmələri nəzərə alınmalı, altda yatan müxtəlif xəstəliklərin ola biləcəyi nəzərə alınaraq mütəxəssisə müraciət edilməlidir.

5. Diş çürüməsi səbəbindən saç tökülməsi