1.İsimlər cinslər üzrə 3 qismə bölünür:kişi(мой, он, чей?),qadın (моя, она, чья?),orta cins (моё, оно, чьё?).

Kişi cinsinə aiddir:

-Əsasən qalın samitlərdən və ya [й]-hərfindən,ismin adlıq halının tək hal sonluqlarından ibarət bütün isimlər: диван, столп, сарай, гений;

-İsmin adlıq halının tək hal sonluqlarında əsasən incə samitlər olan isimlər(yiyəlik halda bu isimlərdə sonluqlar –А,-Я): конь(коня), ключ(ключа), рыцарь(рыцаря), лещ(леща);

-Müxtəlif şəkildə hallanan isimlər-путь;

-подмастерье (1.usta köməkçisi,2.kərgər,şagird) ismi;

Ardı →

Сойти yaxudвыйти?
Qatar, tramvay, avtobus, trolleybus stansiyasına və ya dayanacağa yaxınlaşarkən tez-tez belə bir dialoqun şahidi oluruq:
-Вы сходите?
-Нет, не схожу.
-Тогда позвольте мне пройти вперёд. Я схожу на этой остановке.
-Пожалуйста, сходите!
Ardı →

Azərbaycan dilindən fərqli olaraq rus dilində isimlər cinslərə bölünür. Bunların da hər biri özünə məxsus üslubda hallanır. Ona görə də hər hansı bir ismi hallandırmazdan əvvəl onun hansı cinsə aid olduğunu müəyyən etmək lazımdır.
Bu mövzunun öyrənilməsində əsas məqsəd müxtəlif hallanma quruluşuna malik olan isimlərin cümlə tərkibində tələb olunan formada (yəni halda) işlədilməsidir. Rus dilində hallanmaya məruz qalan isimlərin üç tipi vardır.
Birinci hallanmaya adlıq halda axırında a və я sonluqları olan kişi və qadın cinsli isimlər daxildir. Родина, бабушка, земля, дедушка, Ваня.
Ikinci hallanmaya adlıq halda şəkilçisi olmayan kişi cinsli isimlər daxildir: дом, дождь, словарь, трамвай və axırı о, е, ё sonluqları ilə bitən orta cinsli isimlər daxildir: зеркало, море, ружьё.
Üçüncü hallanmaya əsası incə samitlə bitən: мать, площадь və cingiltili səslə qurtaran: дочь, помощь və s. isimlər aid edilir.

Rus dilində fikri düzgün ifadə etməyin birinci və ən əsas şərti məhz hallanan sözün cümlənin tələbinə müvafiq formada işlədilməsidir.
Azərbaycan dilində «Mən kitab oxuyuram» cümləsini əgər sözbəsöz rus dilinə tərcümə etsək belə olar: «Я читаю книга». Amma читать sözü təsirlik hal tələb edir. Ona görə də bu cümlə «Я читаю книгу» yazılmalı və işlədilməlidir.
Rus dili cümlələrinin əksəriyyətində isim vardır və bu isimlərin çoxu hallanır. İşlətdiyiniz cümlələrdə, söz birləşmələrində isimlərin hər üç hallanma tipinə aid nümunələr əsasında adlıq, yiyəlik, yönlük, təsirlik, yerlik, çıxışlıq hallarının qəbul etdikləri şəkilçiləri bilməlisiniz.Həmin məqsədlə sinifdə yerinə yetirdiyiniz çalışma və təmrinlərlə kifayətlənməyib, isimlərin hallanmasına dair digər tapşırıqlar da yerinə yetirməyi unutmamalısınız. Bir məsələ xüsusilə yaddan çıxarılmamalıdır. hər hansı bir söz onda mənimsənilmiş sayıla bilər ki, həmin söz cümlədə müxtəlif formada, yəni hallarda işlədilə bilsin. Əks təqdirdə dərsdə keçilmiş söz və onun mənası tez unudula bilər.
Əgər hər hansı bir ismi hallandırsanız, çalışın ki, həmin isimlə (müxtəlif hallarda) cümlə qurulsun və nitqdə işlədilsin.
Davamı →

Bundan əvvəlki dərslərimizdən məlumdur ki, dili (nitqi) təşkil edən sözlər biri digəri ilə əlaqəyə girir və nəticədə ya söz birləşməsi, ya da cümlə əmələ gətirir. Bu sözlər də öz növbəsində bir-birindən törəyir. Məsələn: вода sözündən водный və водяной sözləri, sonuncudan isə водянка və водянистый sözləri yaranmışdır: соль ismindən солить feli, ondan isə соленый sifəti düzəlmişdir və s. Belə sözlərə qohum sözlər (родственные слова) deyilir: рыба—рыбак, рыбник—рыбий—рыбный—рыбачий—рыбацкий—рыбачить və s.
Ardı →

İstər rus, istərsə də Azərbaycan dillərində sözlərin böyük bir qrupu əşyanın əlamət və keyfiyyətini bildirir. Belə sözlər sifət (имя прилагательное) adlanır. Lakin Azərbaycan və rus dillərində sifətlərin isimlərlə, yəni əşya, şey bildirən sözlərlə əlaqəsi müxtəlifdir. Məlum olduğu kimi, dilimizdə isimlərlə sifətlər arasında sintaktik əlaqə yanaşmadır. Rus dilində isə sifətlər əlamətini bildirdikləri isimlərin cinsindən, tək-cəmindən və halından asılıdır; başqa sözlə desək, rus dilində sifətlər isimlərlə uzlaşır. Misal üçün, настроение (hal, əhval, əhval-ruhiyyə) sözünü götürək.
Ardı →

Aparılan təcrübə və dəqiq müşahidələr göstərir ki, öyrəncilər öyrəndikləri hər hansı bir dilin tapşırıqlarını (şifahi və yazılı) yerinə yetirərkən, onları ilk növbədə ana dilində dərk. edir, qavrayır, daxilən öz ana dillərinə tərcümə edirlər. Deməli, dil öyrəncilərinin nitq bacarıq və vərdişlərinin düşüncəli şəkildə qazanılması üçün-rus dilinin qayda-qanunlarının ana dili ilə müqayisəli şəkildə öyrənilməsi məqsədə daha uyğundur.
Bax bu söhbətimizdə sizə məhz bu haqda danışacaq, rus dilinin Azərbaycan dili ilə müqayisədə bəzi çətin məsələləri üzərində dayanacağıq.

Rus dilində vurğulu saitlər (bunlar yazıda incə samitlərdən sonrakı və onların arasındakı vəziyyətdə е, ё, ю, я hərfləri ilə ifadə olunur) özlərinin artikulyasiya-akustik keyfiyyətlərinə görə Azərbaycan dilində on sıra—incə saitlər olan ə, o, ü-yə uyğun gəlir. Belə ki, incə samitlər arasındakı vəziyyətdə а, о, у, sait səslərinin əmələ gəlməsi hadisəsi Azərbaycan dilindəki, həm özündən əvvəlki, həm də özündən sonrakı samitlərə, necə tələffüz etməklə təsir edən ə, e, ü saitlərinə yaxındır; eyni zamanda bu saitlərin təsiri ilə incə tələffüz olunan samitlər də tələffüz — akustik cəhətdən rus dilindəki incə samitləri xatırladır.
Ardı →

Azərbaycanlıların rus dili fənnini öyrənmələrində başlıca vəzifə bu dilə əməli yiyələnməkdən ibarətdir. Buna görə də hər bir mövzunun öyrənilməsi rus dilində nitq vərdişlərinin inkişafına yenəldilmişdir. Bəs belə halda qrammatikanın rolu nədən ibarətdir? Ümumiyyətlə, qrammatika anlayışı nədir və onun öyrənilməsi nə üçün lazımdır? Qrammatika bir elm kimi nə vaxt yaranıb?

Qədim rus atalar sözünü xatırlayaq: «Грамота—к мудрости ступенка»—«Savad-müdrikliyə pilləkəndir». «Грамматика» sözü isə yunanca «грамма», yəni «hərf» sözündən götürülmüş, əvvəllər «yazı» mənasında işlədilmiş, sonra isə dilin quruluşu haqqında elm bu sözlə—«qrammatika» sözü ilə adlandırılmışdır.

Ardı →

Bu məqalədə sizin diqqətinizi rus dilini öyrənməyinizlə əlaqədar olaraq, bəzi mühüm məsələlərə cəlb etmək istəyirəm.
Birincisi, çoxları ь və ъ hərflərini düzgün işlətmir və həmin hərflərin olduğu sözləri düzgün tələffüz etmirlər. Məsələn: шью yerinə шју (bəzən dəшију), съел əvəzinə sel və ya, siyеl, syеl işlədirlər və s. Ikincisi, sözlərin hansında ь və hansında ъ yazmaqda çətinlik çəkirlər. Misal üçün, подъезд sözünü подезд, подијезд kimi yazırlar. Üçüncüsü, sonu ь, ilə bitən isimlərin bir qismi kişi cinsinə, digərləri isə qadın cinsinə aid olduğu üçün şagirdlər həmin isimlərin cümlədəki başqa sözlərlə uzlaşmasında səhvə yol verirlər. Məsələn, день kişi cinsə aid olduğu halda, тень sözü qadın cinsli isimdir. Теплый день—düzgündür, lakin пробежал тень desək və yazsaq səhvə yol vermiş olarıq. Пробежала тень deyilməli və yazılmalıdır. Bu qayda конь (kişi cinsi), лошадь (qadın cinsi) isimlərinə də aiddir. Dördüncüsü, fel formalarında ь müxtəlif hallarda yazılır. Misal üçün: Он тру­дится.—Ему надо трудиться.
Davamı →

Zərf (наречие) müstəqil nitq hissəsi kimi iş, hal, hərəkət və keyfiyyətə aid olub, onların əlamətini bildirir və başqa sözlərlə əlaqədə dəyişmir. Zərflər əsas etibarilə fellərin, bəzi hallarda isə sifət və habelə zərflərin özünün əlamətini göstərərək, cümlədə əvəzlik vəzifəsini ifadə edirlər:
1) Тогда он встретил под горой старушечку, чуть-чуть живую, горбатую (qozbel, beli bükülmüş, donqar), совсем седую. Burada тогда zərfi встретил felinə aid olub cümlədə zaman zərfliyini (обстоятельство времени) ifadə edir; чуть-чуть zərfi живую sifətinə, совсем zərfi isə седую sifətinə aiddir. hər iki zərf cümlədə dərəcə zərfliyini (обстоятельство степени) ifadə edir.
Ardı →

Сорок (qırx) sayı necə yaranmışdır?
Rus dilində 10 sayı «десять», əvvəllər «дцать» şəklində işlənirdi. Deməli, двадцать—два десятка, шестьдесят—шесть десятков və s. demək idi. Bos onda qırx sayı nə üçün четыредесять kimi işlənmpr? (Slavyan qrupu dillərinə daxil olan polyak dilində bu say «четыредесять» kimi səslənir). Rus dilində bu sözün «сорок» şəklində işlənməsi nə ilə əlaqədardır?
Əvvəllər сорок sayı «рубаха» (köynək), hazırda «сорочка» sözü də isimdir, мешок (torba, kisə) mənalarında işlənən isim idi- Torba və ya kisəyə qırx samur və ya dələ dərisi yığırdılar ki, bu da bir kürk üçün məmulat kimi kifayət idi. Dörd onluq dəri tikilmiş və möhürlənmiş bu kisə qədim Rusiyanın mal tiçarəti şəratində böyük pul vahidi sayılırdı.
Sonralar «сорок» sözü sadəcə olaraq samur və ya dələnin kisədəki sayını bildirirdi. Daha sonralar isə bu söz say yerində işlənmişdir. 

Davamı →