K Vitamininin sağlamlıq üçün faydaları

K vitamini qanın laxtalanmasında, sümük metabolizmində və qanda kalsium səviyyəsinin tənzimlənməsində rol oynayan yağda həll olunan vitaminlər qrupuna aiddir.

Orqanizmdə qanın laxtalanmasında və sümük metabolizmində vacib olan zülal və laxtalanma faktoru olan protrombin yaranması üçün K vitamini lazımdır. Warfarin və ya Coumadin kimi qan durulaşdıran dərmanlar qəbul edən insanlar həkimə müraciət etmədən əlavə K vitamini qəbul etməyə başlamamalıdırlar.

Çatışmazlıq nadir hallarda olur, lakin ağır hallarda laxtalanma müddətini artıraraq qansızmalar və həddindən artıq qanaxmaya səbəb ola bilər.

Vitamin K1 və ya filoquinon bitkilərdə olur. Qida ilə alınan K vitamininin əsas növüdür. Daha az rast gəlinəni isə bəzi heyvan və fermentləşdirilmiş qidalarda olan K2 vitamini və ya menaquinondur.

İstifadəsi

K1 vitamini kimi tanınan filoquinon bitkilərdə olur. İnsanlar onu yedikdə, yoğun bağırsaqdakı bakteriyalar onu fermentasiya reaksiyaları ilə K2 vitamininə çevirir. Nazik bağırsaqda soruluraraq piy toxumasında və qaraciyərdə depolanır.

K vitamini olmadan orqanizm qanın laxtalanması və sümük metabolizması üçün lazım olan laxtalanma faktoru olan protrombini istehsal edə bilməz.

Yenidoğulmuşlara və məsələn, qısa bağırsaq sindromu, kistik fibroz, çeliaki xəstəliyi və ya xoralı kolit səbəbiylə malabsorbsiya problemləri olanlara təsir etmək ehtimalı daha çoxdur.

Yenidoğulmuşlara ölümlə nəticələnə bilən baş beyin qanaxmasından qorumaq üçün adətən K vitamini iynəsi vurulur.

K vitamini üçün tövsiyə olunan qəbul qaydası yaş və cinsdən asılıdır. 19 yaş və yuxarı qadınlar gündə 90 mkq (mkq), kişilər isə 120 mkq qəbul etməlidirlər.

Faydaları

K vitamini bədənə bir çox cəhətdən faydalıdır.

Sümük sağlamlığı

Aşağı K vitamini qəbulu ilə osteoporoz arasında əlaqə aşkarlanmışdır.

Mənbələri

K1 vitamini kələm və pazı kimi yaşıl yarpaqlı tərəvəzlərdə yüksək miqdarda olur. Digər mənbələrə bitki yağları və bəzi meyvələr daxildir.

Menaquinon və ya K2-nin mənbələrinə ət, süd məhsulları, yumurta, ən çox isə fermentləşdirilmiş soya paxlasından hazırlanmış ənənəvi Yapon yeməyi olan «natto» daxildir.

K vitamininin bəzi qida mənbələri bunlardır:

10 budaq cəfəridə 90 mikroqram (mkq) vardır.

Yarım stəkan dondurulmuş və qaynadılmış xiyarın tərkibində 530 mkq var

Bir stəkan xam ispanaqda 145 mkq var

1 xörək qaşığı soya yağında 25 mkq var

Yarım stəkan üzüm porsiyasında 11 mkq var

Qaynadılmış yumurtada 4 mkq var

ABŞ-da böyüklərin əksəriyyətinin kifayət qədər K vitamini istehlak etdiyinə inanılır.

Risklər

K vitamini üçün tolerə edilə bilən yuxarı həddi müəyyən edilməmişdir. Toksikoz nadirdir və tərkibində K vitamini olan qidaların qəbulu nəticəsində yaranma ehtimalı azdır.

Bununla belə, hər hansı bir əlavənin qəbulu toksikliyə səbəb ola bilər.

K vitamini qan durulaşdırıcılar, antikonvulsanlar, antibiotiklər, xolesterolu azaldan dərmanlar və arıqlama dərmanları da daxil olmaqla bir çox ümumi dərmanlarla qarşılıqlı təsir göstərə bilər.

Warfarin kimi qan durulaşdırıcılar beyinə və ya ürəyə qan axınına maneə törədən qan laxtalarının qarşısını almaq üçün istifadə olunur. Bu kimi preparatlar K vitamininin laxtalandırma qabiliyyətini azaltmaqla və ya gecikdirməklə işləyirlər. K vitamini qəbulunun qəfil artması və ya azalması bu dərmanların effektivliyinə təsir edə bilər. K vitamini qəbulunuzu gündəlik sabit həddə saxlamaq bu problemlərin qarşısını ala bilər.

Antikonvulsantlar hamiləlik və ya ana südü zamanı qəbul edilərsə, döldə və ya yeni doğulmuşda K vitamini çatışmazlığı riskini artıra bilər. Antikonvulsantlara misal olaraq fenitoin və dilantini göstərmək olar.

Xolesterolu azaldan dərmanlar yağın mənimsənilməsinə maneə törədir. Pəhriz yağları K vitamininin mənimsənilməsi üçün lazımdır, buna görə də bu növ dərmanları qəbul edən insanlarda K vitamini çatışmazlığı riski daha yüksək ola bilər.

Bu dərmanlardan hər hansı birini qəbul edən insanlar öz həkimləri ilə K vitamini qəbulu barədə məsləhətləşməlidirlər.

Orqanizmin kifayət qədər qidalı maddəyə sahib olmasını təmin etməyin ən yaxşı yolu, bol meyvə və tərəvəz ilə balanslaşdırılmış bir pəhriz ilə qidalanmaqdır. Əlavələr yalnız çatışmazlıq halında və sonra həkim nəzarəti altında istifadə edilməlidir.

Bir sıra tədqiqatlar göstərir ki, K vitamini sümüklərin güclənməsini dəstəkləyir, sümük mineral sıxlığını artırır və sınıq riskini azaldır.

Koqnitiv sağlamlıq

Qanda K vitamini səviyyəsinin artması yaşlı insanlarda epizodik yaddaşın yaxşılaşması səbəb olur.

Bir araşdırmada, qanda ən yüksək vitamin K1 səviyyəsinə malik 70 yaşdan yuxarı sağlam insanlar ən yüksək şifahi epizodik yaddaş performansına sahib olduqları meydana çıxıb.

Ürək sağlamlığı

K Vitamini, damarlarda mineralların yığılması yəni mineralizasiyanın qarşısını alaraq qan təzyiqini aşağı salmağa kömək edə bilər. Bu da, ürəyin bütün orqanizmə sərbəst şəkildə qan pompalamasına imkan verir.

Minerallaşma təbii olaraq yaşla əlaqədar baş verir və ürək xəstəliyi üçün mühüm risk faktorudur. Adekvat K vitamini qəbulunun insult riskini azaltdığı da sübut edilmişdir.