«O pulla, hədiyyələrlə, rüşvətin köməyi ilə uğur qazanırdı.» -Holokostdan sağ çıxmış Mansi Rosner adlı yəhudi qadın müsahibəsində deyir. — «Bizim üçünsə o sadəcə bir mələk idi»
Dünya Oskar Şindleri məşhur, yeddi Oskar almış "Şindlerin siyahısı" filmindən tanıyır. Onun haqqında hər kəsin bildiyi bir fakt var. O İkinci Dünya Müharibəsi zamanı 1200-ə yaxın yəhudini ölümdən qurtarıb. Əlbəttə bu faktın arxasında maraqlı bir tarix, çətin bir inkişaf yolu, böyük çalışmalar dayanır. 
Davamı →

İkinci dünya müharibəsi ərəfəsində müharibənin simvoluna çevrilən Anna Frankın bu gün 85 yaşı olan uşaqlıq dostu Nanette Konig ötən günləri unuda bilmir. Nannette bu yaxında “National Geographic” kanalının jurnalistlərini öz evində qəbul edib və onlara xatirələrindən danışıb.  

Nannette ilə Anna iksi də Alman hakimiyyətindən qaçan yəhudi ailələrinin qızları olub. Onlar Hollandiyada birlikdə oxuyublar. Müəllimləri də yəhudi olub. Və o da qaçaq…  

Nanette və Anna çox yaxın rəfiqə idilər. Bütün yəhudi şagirdlər kimi onlar da “ikinci qrup adam” hesab olunduqlarının fərqində idilər. Onlar bir-birinə dəstək olaraq pis günlərə sinə gərməyə çalışırdılar. Bir daha evə qayıda bilməyəcəklərindən əmin idilər, hətta öldürülə də bilərdilər. Nannette bu günləri hələ də dünən kimi xatırlayır.  

 Beləliklə, Anna Frankın rəfiqəsinin onunla bağlı xatirələri:  

“Anna ilə yanaşı otururduq, çox yaxşı dost idik. Gələcəkdə yaşayacağımız gözəl günlərin xəyalını qururduq. Bu da həyatda qala bilmək səbəblərimizdən biri idi. Onun həmişə populyar olmaq istədiyini xatırlayıram. Həyat eşqi ilə dolub-daşan bir uşaq idi. Danışmağı sevir və oğlanlarla qurduğu dialoqlardan tez-tez bəhs edirdi. Ümumiyyətlə, sinifimizdıkilər bir-biri ilə çox yaxşı yola gedirdi. Hamımız məlum səbəblərə görə orda idik və bir-birimizə dəstək olurduq. Evlərimizdən didərgin düşmüşdük. Heç vaxt geri qayıtmama ehtimalımızın olduğunu da yaxşı dərk edirdik”.  

Ardı →

Cəmiyyətlər həmişə şayiələrə meyl edib. Dünyanın hansı ölkəsində yaşamasından, sosial statusundan asılı olmayaraq şayiə, fantaziya, komplo teoriyaları müzakirə mövzuları olub. “Xəbərin var, deyirlər ki...” ilə başlayan neçə-neçə cümlələr qurmusunuz ömrünüzdə? Əminəm ki, ən azı yüzü olub. Burada məhəllə, qohum-əqrəba, dost-tanış səviyyəsində olan şayiələrdən danışmırıq. Dünyanı sarsıdan, iqtidarları çaş-baş qoyan, dövlətləri bir-birinə düşmən edən bir neçə şayiədən danışacağıq sizə. 

Sunami kimin işidir?

2004-cü ildə Hind okeanında meydana gələn nəhəng dalğalar bu gün də dartışma mövzusudur. Versiyalara görə, sunami İsraillə Amerikanın ortaq istehsalı olan bir nüvə silahının fəsadıdır. Belə ki, sözügedən iki ölkə silahı sınaqdan keçirərkən Hind okeanında bunun yan təsiri görünüb və bu, sunami olaraq tarixdə yer alıb. 

Misir və Orta Şərqdəki bir çox qəzetçilər bu işi araşdıraraq olayın müsəlmanlara ziyan vermək üçün düşünülmüş plan olduğunu iddia etdilər. Düzü, iddianı dünya gündəminə daşımağa da nail oldular. Allahın qəzəbi, dörd təbii fəlakətdən biri, yoxsa İsraillə Amerikanın müsəlmanlara zərbəsi? Sunaminin bunlardan hansı olduğu hələ də mübahisə mövzusudur…

Ardı →

Yakobin diktaturası devrildikdən sonra başlanan dövr mövcud tədqiqatlarda Direktoriya dövrü (1794­1799-cü illər) kimi səciyyələnir və bu dövrdə Fransada xarici siyasət məsələləri 5 direktordan birinin səlahiyyətlərinə daxil idi. Lakin xarici siyasətlə bağlı hər hansı qərar ümumi razılığa əsasən qəbul olunurdu.
Direktoriyanın hakimiyyətə gəlməsi Fransa ətrafında koalisiya qüvvələrinin fəaliyyətini zəiflətdi. II Yekaterinanın tapşırığı ilə Rusiya donanması Peterburqa qayıtdı və imperatriça bəyan etdi ki, Fransanın ətrafında koalisiya saxlamağa ehtiyac yoxdur.  Direktoriya özü inqilabı məhv edəcək. Doğrudan da, 1794-1795­ci illərdə Direktoriya inqilab dövründə qəbul edilmiş bir sıra qanunları, hətta Yakobin konstitusiyasını ləğv etdi. Fransada irticaçı rejim qurulmağa başladı. 1796-cı ildən etibarən Direktoriyanın özünün də mövqeləri zəiflədi. Çünki ayrı-ayrı sərkərdələrin Qanunverici məclis üzərində hakimiyyəti güclənməkdə idi.

Ardı →

XVII əsrin 40 illəri üçün İngiltərə əsasən aqrar ölkəsi olaraq qalırdı. Lakin burjua münasibətləri də inkişaf etməkdə idi ki, bu inkişaf sənayesinin bütün sahələrin əhatə edirdi. Monufakturalar meydana gəlir, xarici ticarət intensiv inkişaf edir, yeni-yeni müstəmləkələr ələ keçirilirdi. 1600-cı ildə Ost-Hind, 1606-cı ildə iki Virginiya, 1614-cü ildə «Avanturist tacirlər» xarici ticarət kompaniyaları meydana gəldi. Lakin İngiltərə mütləqiyyəti yaranmaqda və inkişaf etməkdə olan burjua münasiəbtəlrinin yolunda əngələ çevrilmişdi.
İngiltərənin siyasi tarixində Stüartlar sülaləsinin böyük rolu olmuşdur. Bu sülalə 1603-cü ildə hakimiyyətə gəlmiş vaxtilə kraliça Yelizaveta tərəfindən edam olunmuş kraliçanın bacısı Mariya Stüartın oğlunun adı ilə bağlıdır. I Yakov Stüart 1603-1625-ci illərdə, I Karl isə 1625-1649-cu illərdə hakimiyyətdə olmuş, məhz onların dövründə İngiltərənin Rusiyadan tutmuş Hindistana qədər nəhəng ərazilərdə agent və şirkətləri təsis olunmuşdu.
Davamı →

Böyük coğrafi kəşflərin ən mühüm nailiyyətlərindən biri də Amerika qitəsinin dünyaya açılmasıdır. Məkum olduğu kimi ispan səyyahı Xilkovun 1492-ci ildə Amerika qitəsinin kəşf etsə də buranın Hindistan hesab etmiş yeni qitə kəşf etdiyini bilməmişdir. Florensiyada dəniz səyyahı Ameriqo Vespuççi 1499-1504-cü illərdə Cənubi Amerikanı kəşf etmiş və buranı Yeni Dünya adlandırmışdır. Qitə 1507-ci ildən etibarən onun şərəfinə Amerika adlandırılmağa başlamışdı.
XVI əsrdən etibarən İspaniya, Fransa, İngiltərə və Niderland dövlətləri tərəfindən Şimali Amerikanın məskunlaşmasına, burada kolonoyalar yaradılmasına başlandı.
Şimali Amerikada ilk daimi ingilis yaşayış məskəni 1607-ci ildə Ceyms çayı sahillərində meydana gəlmiş gələcək Virginiya ştatı idi. 1620-cı ildə Kod burnunda “May çiçəyi” adlı ingilis gəmisi Ingiltərədən qalmış puritanların ilk qrupunu sahilə çıxardı. Puritanlar Yeni Plimut məskəninin əsasını qoydular.

Ardı →

Avropa ölkələri və Türkiyə XVII əsr üçün feodal monarxiyası mərhələsinin ən yüksək fazasına daxil olmuşdu. Formalaşmış mütləq monarxiyalar konkret xarici siyasət strategiyasına və taktikasına malik olurdu ki, biz bunu hazırda dövlət marağı adlandırırıq. XVII əsr üçün Avropa dövlətinin marağı və bunu həyata keçirmək üçün vasitələr öz rəngarəngliyi ilə seçilirdi. Bir tərəfdən bu sahə ilə bağlı nəzəri hüquqi baza formalaşır, digər tərəfdən isə Avropa monarxları sülalə nigahlarının geniş tətbiq olunduğu şəraitdə bu maraqlar daxilində çıxış edirdilər.
Fransa qarşısında Dövrün siyasi nəzəriyyəçilərindən və dövlət xadimlərindən sayılan Syulli ”Dövlət təsərrüfatının prinsipləri” əsərində aşağıdakı üç vəzifəni konkretləşdirirdi:
-dövlətin fəaliyyət mexanizmini müəyyənləşdirir;
-Fransanın ətrafında yaranmış siyasi tarazlığı qiymətləndirir,
-Fransanın xarici siyasəti qarşısında duran başlıca vəzifələrə diqqəti cəlb edirdi.

Ardı →

Hindistanı öz müstəmləkəsinə çevirəndən sonra İngiltərə Çini də əsarət altına almaq, onun xammal mənbələrini və satış bazarlarını ələ keçirmək uğrunda mübarizə aparırdı. Ost-Hind şirkəti Hindistanda geniş miqyasda tiryək istehsalını artırmağa və bunu Çinə gətirməyə başladıqdan sonra vəziyyət tamamilə dəyişdi. Tiryək ticarəti Ost-Hind şirkətinə son dərəcə böyük gəlir gətirməyə başlamışdı. Çinin tiryək ticarətinə qarşı mübarizəsi İngiltərə ilə Çin arasında müharibəyə səbəb oldu.

Tarixdə Birinci tiryək müharibəsi (1840-1842) adı ilə məlum olan müharibəyə başlandı. 1840-cı ildə ABŞ eskadrası Çin sularına daxil oldu. 1842-ci ilin avqustunda Nankində Çinlə İngiltərə arasında sülh müqaviləsi imzalandı. Nankin müqaviləsi Çinin xarici ölkələrlə bağladığı ilk qeyri-bərabər hüquqlu müqavilə idi. Buna əsasən İngiltərə Çinin beş şəhərində konsulluqlar açmaq və ticarət etmək hüququ qazandı.

Ardı →

Avropa dövlətləri arasında həmrəyliyin pozulmasında mühüm əhəmiyyətə malik 1848-1849-cu illər inqilabları Vyana sisteminin çökməsində də böyük rol oynadı. əsrin ortalarında Avropanın yaşadığı ictimai­siyasi sarsıntılar dövlətləarası münasibətlərdə «real siyasət» adını almış strateji xəttin meydana gəlməsinişərtləndirdi. Vyana sisteminə sonuncu zərbə isə 1853-1856-cı illər Krım müharibəsi oldu. Onun başlanmasında Fransa, Rusiya və Ingiltərə ilə yanaşı Avstriya və Prusisiya da maraqlı idilər və hər biri konkret məqsədlərə malik idilər.
Avropa dövlətləri «real siyasət» kursuna birdən-birə keçmədilər. əsrin ortaları üçün kontinentdə yeni geosiyasi durum formalaşmaqda idi. Fransa onilliklər boyu davam edən müharibənin nəticələrinin aradan qaldırmış, III Napoleon hakimiyyətə gəlmiş (1853-1870) və II imperiya qurulmuşdu. Fransanın başlıca məqsədi Vyana sisteminin buxovlarından qurtulmaq idi ki, Macarıstanda baş vermiş 1848-1849-cu il hadisələri bunun üçün əlverişli imkan yaratmışdı.
Davamı →

Böyük Fransa inqilabı (1789-1799) — Fransa və Avropa siyasi tarixində köklü dəyişikliklərə səbəb olmuş ən mühüm hadisələrdən biri. O dövr Fransasında, eləcə də digər aparıcı Avropa ölkələrində hakim zadəgan və katolik ruhanilərinə verilmiş qeyri-məhdud imtiyazlarla xarakterizə olunan mütləq monarxiyadan demokratiya, vətəndaşlıq və insan hüquq və azadlıqları kimi mütərrəqqi prinsiplərə əsaslanan siyası-sosial qiyam.
İnqilab qanlı iğtişaşlar, minlərlə insanın təqib və edamıyla müşahidə olunumuş, hətta beynəlxalq səviyyədə ciddi narahatlıq doğurmuşdur. İnqilab özündən sonra Avropada Napoleon müharibələri, Fransada monarxiyanın bərpası və nəhayət müasir azad, demokratik Fransanın simasını müəyyənləşdirəcək daha iki inqilaba səbəb olmuşdur. İnqilabdan sonrakı 75 il ərzində Fransa respublika, diktatorluq, konstitusiyalı monarxiya və iki müxtəlif imperiyalar halında mövcud olmuşdur.
Davamı →