Naron uzunömürlü Rigel irqindən idi və ailənin qalaktika qeydiyyatını aparan dördüncü üzvüydü. Naronun böyük bir dəftəri vardı. Burda qalaktikalarda zəkası inkişaf edən xeyli irq qeyd olunmuşdu, daha kiçik dəftərə isə yetkinləşərək Qalaktika Federasiyasına daxil olmaq hüququ qazanmış irqlərin adı yazılırdı.

Böyük dəftərdə bəzi adların üstündən xətt çəkilmişdi, çünki onlar hansısa səbəbdən uğursuz hesab olunmuşdu. Buna şanssızlıq, biofiziki-biokimyəvi qüsurlar və cəmiyyətə uyğunlaşmamaq kimi təsirlər aid edilirdi. Amma kiçik dəftərə yazılmış heç bir ad bugünədək silinməmişdi. Çapar yaxınlaşanda dolu bədənli və kifayət qədər yaşlı Naron da başını qaldırdı. Xəbərçi – Naron – dedi, – Ulu Varlıq!
– Hə, nə olub? Qurtar bu dəm-dəstgahı!
– Bir qrup varlıq da artıq inkişaf etdi.
– Əla! Əla! Artıq daha sürətlə inkişaf edirlər. Heç bir il keçmədən yeni bir üzvümüz artır. Bəs hansı qrupdur bu? Çapar qalaktikanın kodunu və içindəki planetin koordinatlarını verdi.
Davamı →

Məqaləmi oxuyanda, orada qəzəbli adam gördüyünüzü deməkdə haqlısınız. Əslində, kitabınızı oxuyandan sonrakı vəziyyətimi ifadə eləmək üçün seçdiyiniz epitet hələ çox zəifdir. Amma Siz bunu istedadınızın pərəstişkarı olanların çox da ürəkaçan olmayan rəylərinə aid etməklə yanılırsız.

Yox, burada daha ciddi səbəb var. Təhqir olunmuş qürurla birtəhər barışmaq olardı, məsələ təkcə bunda olsaydı, bu barədə susacaq qədər ağıllı adam olduğumu düşünürəm. Amma həqiqət hissini, insan ləyaqətinin təhqirini udmaq olmur. Yalan və əxlaqsızlığı din pərdəsi altında, yalan və qırmancların köməyi ilə həqiqət və xeyir kimi təqdim eləyirlərsə – bu yerdə susmaq olmaz.

Bəli, mən sizi çox sevmişəm. Öz vətəninə bağlı olan, onun ümidlərini, şərəfini, şöhrətini sevən bir adam ölkəsinin şüur, inkişaf yolundakı öndərlərindən birini necə sevə bilərsə, mən də Sizi elə sevmişəm.
Davamı →

Hörmətli Akademiya üzvləri, xanımlar və cənablar!
XIX əsrdə qəzet və jurnallar bu bildirişi dərc etməklə nəsr əsərlərinin çapını uzatdıqca uzadardılar. Seriya ilə nəşr olunan əsərlərin çiçəklənən çağı idi: qəzet və jurnallarda onlara böyük yer ayrılırdı. Romanın ilk fəsilləri kiçik fasilələrlə dərc olunurdu. Bu müddət ərzində müəllif sonrakı fəsillər üzərində işləyirdi, sonluğun necə olacağı isə heç onun özünə də məlum deyildi. Oxucuları təkcə qorxulu hekayələr və ya bayağı sentimental romanlar maraqlandırmırdı. Dikkensin əksər romanları, Tolstoyun “Anna Karenina”sı da hissə-hissə dərc olunan əsərlər sırasında idi. Bəlkə də hələ kifayət qədər tanınmayan gənc Balzaka əsərin sonuna yaxın gərginliyi yüksək həddə çatdırmaq bacarığını da məhz yaşadığı dövr – seriyalı kütləvi nəşrlərin yorulmaz sifarişçisi aşılamışdı. Fontanenin demək olar bütün romanları, o cümlədən “Keşməkeşlər və bədbəxtliklər” ilk dəfə seriyalı nəşr halında qəzet və jurnallarda dərc olunub. Bu romanın nəşri o qədər uzanmışdı ki, “Fossişe Tsaytunq» jurnalının naşiri bir dəfə qəzəbini cilovlaya bilməyib qışqırmışıdı: “Bu pozğun əhvalat nə vaxtsa bitəcək, ya yox?!”
Davamı →

Aramızda olması bizlərə şərəf verən dostum ölkəmizin gerçək sahibidir. Bu dünyaya ikinci gəlişində ağ bir ata minmiş olaraq aramızda görünəcək. İlk gəncliyində bu küçələrdə çox dolaşmış, bəzən niyəsə içəri girə bilmədən dönüb getmişdir. Bəzən də bu və bunun kimi salonlarda saatlarca oturaraq onu başa düşəcək duyğulu bir qəlbi boş yerə gözləmişdir. İkinci gəlişində bu küçə zəfər taxtlarıyla əhatə olunacaqdır. Bütün qapılar dəfnə budaqlarıyla bəzədiləcəkdir. O gün rəsmi tətil olacaq və qızlar müştəri qəbul etməyərək əllərində bayraqlarla pəncərələrdə yarı bellərinə qədər sallanmış gözləcəklər.

Polislər ən yaxşı formalarını geyinərək asayişi təmin edəcəklər. Çünki o qədər sıxlıq olacaq ki, üç gün əvvəldən desəniz belə, heç yer olmayacaq. Yalnız qara bazarla məşğul olanlara müsamihə edilməyəcək. Çünki o, elə istəyərdi. Küçə bir gün əvvəldən süpürüləcək, zibilyığanlar da onu əllərində süpürgə çubuqlarıyla hazır vəziyyətdə gözləyəcək. Səftər belə o gün üçün tərliklərini çıxararaq ayaqqabılarını geyinəcək. Bütün müştərilər də qapının çölündə bayram libaslarını geyinərək əl-ələ tutacaqlar.

Davamı →

Letargiya termini xəstəlik kimi «Encaphilitis Lethargica» diaqnozundan götürülübdür. Mənası baş beynin infeksiyası nəticəsində yaranan halsızlıq və hərəkətsizlik deməkdir. Ona el arasında kiçik ölüm deyirlər. Letargiya yuxusu insan bədəninin hərəkətsiz, süst vəziyyətdə olması, qıcıqlara cavab verməməsi, dəqiq müayinə zamanı belə üzə çıxmayan, bilinməyən həyat funksiyalarının tam itməsi ilə müşahidə olunan bir halıdır. Bu halda insanın dərisi solğunlaşır, bədəni soyuyur, sifət cizgiləri kəskinləşir, göz bəbəkləri işığa belə reaksiya verə bilmir və huşunu itirib naməlum müddətə yuxuya gedir. Bu yuxu qısa və uzun müddətli olur, bəzən illərlə davam edir, hətta iyirmi il belə sürür...

Toplum olaraq buna oxşar xəstəliyi biz yataqda yox, ayaqüstə keçiririk: əslində, ölümlə olum arasında yaşayırıq. Elmə məlum olmayan bu durum xəstəliyin ən ağır formasıdır: adam nə ölü kimi ölüdür, nə də diri kimi diridi, sadəcə hər şeyə laqeyd və biganədir.

Yeni-azad insan...
Oysa, insanın cəmiyyətdən, təbiətdən, hətta öz xislətindən və mahiyyətindən ayrı düşüb ətrafında baş verən bu və ya digər olaylara bunca laqeyd qalmasına, biganələşməsinə səbəb nədir?!
Davamı →

Martın Martınıçın tütün mağazası küçənin qurtaracağında yerləşən binalardan birindədir. Tütünçülərin küçə tinlərində, künc-bucaqlarda iş qurmağa meyilli olmaqlarına heç də təəccüblə baxılmamalıdır, belə ki, Martının alveri yağ kimi gedir. Vitrini xeyli balaca olsa da yaxşı təşkil olunub. Balaca güzgülər vitrində sərgilənənlərə canlılıq qatır. Vitrinin alt qismində masmavi rəngdə kələ-kötürlü məxməri parçanın üstündə otel adlarında da istifadə olunan o parlaq, gözoxşayan, beynəlxalq dillərdəki adların eynisini daşıyan rəngarəng siqaret qutuları yerləşdirilib; üst tərəfdə isə yan-yana düzülmüş siqarlar yüngül evciklərində gülümsəyirlər.

Bir zamanlar Martın yaxşı gün-güzəranı olan bir mülkədar idi. Oğlu Petya ilə mən, “Mayn Rid”ə dadanmış və skarlatina (boğazda ağrı və bədəndə qırmızı səpgilər şəklində təzahür edən yoluxucu xəstəlik – tərc.) xəstəliyinə eyni anda yoluxmuşduq. Martın, xatirələrimdə o möhtəşəm traktoruyla qalıb, üstündən on beş il keçsə də hələ də mallarını satdığı o işlək mağazaya baş çəkməkdən əlahiddə zövq alıram.
Davamı →

Ədəbiyyat fərqli olur. Janrlar, istiqamətlər, baxışlar fərqidir bu. Ədəbiyyatı bu cür bölgülərə ayıra bilərik:
— Əyləncə ədəbiyyatı
— İnformasiya ədəbiyyatı
— İntellektual ədəbiyyat.

Biz intellektual nəsri aydınlaşdırmağa çalışacağıq.

Nədir intellektual nəsr? Onun digərlərindən fərqi nədədir?
“İntellektual nəsr” ədəbi termindir. Bu anlayışda yazılan mətn bütün oxucuları deyil, ağıllı oxucuları düşündürür. İntellektual nəsr həmin mətni izah etmək üçün istifadə olunur.
Davamı →

Sübh çağı. Günəşin parlaq şüaları pəncərənin şüşələrini örtən buz torunun arasından sızaraq uşaq otağına düşür. Saçları qısa kəsilmiş altı yaşlı fındıqburun Vanya və buruqsaç, koppuş, dörd yaşına görə bəstəboy bacısı Nina oyanaraq, çarpayılarının məhəccərindən acıqlı-acıqlı bir-birinə baxırlar.

— Utanmazlar, yaramazlar! – dayə deyinir. – Camaat çoxdan ayaqdadır, çaylarını da içiblər, sizsə heç cür yuxudan doymursunuz…

Günəşin şəfəqləri xalçanın, divarın və dayənin ətəklərində oynayır və sanki otaqdakıları birgə əylənməyə dəvət edir, lakin uşaqlar onlara fikir vermir. Körpələr xoş əhval-ruhiyyə ilə ayılmayıblar. Nina dodaqlarını büzüb üzünü turşudur və uzada-uzada deyir:

— Dayə, ca-ay istə-əyirəm!
Vanya alnını qırışdırıb fikirləşir: ağlamaq üçün bəhanə axtarır. O, gözlərini qırpıb ağzını açmağa hazırlaşırdı ki, qonaq otağından anasının səsi gəlir:

— Pişiyə süd verməyi unutmayın, indi onun balaları var!
Vanya ilə Nina gözlərini bərəldib çaşqınlıqla bir-birinə baxırlar, sonra bir ağızdan qışqırıb, çarpayıdan yerə tullanır və ətrafı qulaq batıran ciyiltiyə bürüyərək ayaqyalın, bircə alt köynəyində mətbəxə qaçırlar.
— Pişik balalayıb! – onlar çığırırlar. – Pişik balalayıb!
Davamı →

XIX-XX əsr türk ədəbiyyatının görkəmli nümayəndəsi, Türkiyədə roman janrının qurucuları sırasında adı hörmətlə yad edilən yazıçılardan biri də Xalid Ziya Uşaklıgil olub. O, “Sərvəti-fünun” ədəbi cərəyanın böyük nəsr ustası kimi tanınıb. Erkən çağlardan fransız dilini, daha sonra ingilis, alman, ərəb və fars dillərini öyrənib. Fransız ədəbiyyatının təsiri altında yazmağa başlayıb. Eyni zamanda milli ədəbiyyat və milli düşüncədən uzaq düşməyib.

Xalid Hacı Halil oğlu Ziya 30 iyul 1866-cı ildə İstanbulda zəngin bir ailədə dünyaya göz açır. Atası onu hərbi təmayüllü məktəbə (Rüştiyə) qoyur. Bir müddət sonra İzmirə köçürlər. Burada təhsilini özəl məktəbdə fransız bölməsində davam etdirir. 1884-cü ildə orta təhsilini başa vurur və atasının ticarət şirkətində fəaliyyətə başlayır. Sonra İzmirdə ədəbiyyat müəllim kimi işləməyə başlayır. Müəllimliklə bərabər mətbuatda tez-tez çıxışlar edir, ədəbi yaradıcılığa meyil edir. Xalid Ziya əsl-kökcə Uşaklıq qəsəbəsindən olub. Buna görə də özünə Uşaqlıgil təxəllüsünü götürüb. Ədəbiyyat aləmində Xalid Ziya Uşaklıgil kimi tanınıb.
Davamı →

Axşamınız xeyir! Mən İsveç Akademiyası üzvlərini və bu gecə burada iştirak edən bütün hörmətli qonaqları ürəkdən salamlayıram.

Təəssüf edirəm ki, tədbirdə şəxsən iştirak edə bilmirəm. Lakin əmin olun ki, bütün ruhumla sizin yanınızdayam və bu cür nüfuzlu mükafata layiq görülmək mənim üçün böyük şərəfdir. Ədəbiyyat üzrə Nobel mükafatı təsəvvür belə etmədiyim, yaxud baş verəcəyini xəyal belə etmədiyim bir şeydir.

Uşaqlığımdan bəri bu mükafata layiq olan Kiplinq, Şou, Tomas Mann, Perl Bak, Alber Kamyu, Heminquey kimi yazıçıların əsərlərini oxumuş və onları öz ruhuma hopdurmuşam. Məktəblərdə keçilən, dünyanın hər yanındakı kitabxanalarda saxlanılan və haqqında ehtiramla söz açılan bu əsərlər insanlara həmişə dərin təsir göstərib. İndi mənim bu siyahıdakı adlara qoşulmağım, həqiqətən də, sözlə təsvir edə bilmədiyim bir duyğudur.

Davamı →