1899-cu ildə Rus Ədəbiyyatını İnkişafetdirmə Dərnəyi adlı qabaqcıl bir mədəniyyət müəssisəsi o dövrün passiv, sakit Sankt-Peterburqunda, yarım əsr əvvəl gəncliyinin ən parlaq çağında – iyirmi dörd yaşında ölmüş şair Konstantin Perovun xatirəsini təntənəli şəkildə əbədiləşdirməyə qərar verdi. Perova Rusiyanın Artur Rembosu deyirdilər, fransız cavanın dühası ondan üstün olsa da, bu müqayisə çox da yersiz deyildi. Bəzi pasajları ənənəvi şərq mühitinin qəlibini yırtaraq həqiqi şeir duyğusunu insanın onurğasında hiss etdirən, bənzərsiz bir cənnət layihəsi olan, uzun, mürəkkəb “xəyal dastanı”nı – möhtəşəm “Gürcü gecələri”ini hələ on səkkiz yaşında yazmışdı.

Davamı →

Davamı →

Knut Hamsunun “Misteriyalar” romanını oxuyanda mənə elə gəldi ki, bu əsəri əsl zamanında oxuyuram. Əsər məni həddindən artıq təəcübləndirdi. Roman daşıdığı adı kimi təsiredici sirrə malikdir. Boynuma alıram ki, əsərdən həzm etdiklərimi sözlə ifadə etməkdə çətinlik çəkirəm. Bu roman haqqında yazsam ya gərək əsəri bütöv bura köçürdüm, ya da burada özümdən amerika açıb sizi bezdirim. Amma çalışacam bunların heç birini etməyim.

Davamı →

Mən nikbinliyimi qorumağa çalışaraq hər gün Karl Popperin danlağını xatırlayıram; o deyirdi ki, bütün qüsurlarına baxmayaraq, bəşəriyyət heç vaxt indikindən yaxşı olmayıb. Ancaq etiraf edim ki, nikbin qalmaq mənim üçün get-gedə çox çətinləşir.
Əgər mən rus dissedenti və Putinin tənqidçisi olsaydım, bir restorana ya da dondurma verilən kafeyə getməyə qorxardım ki, məni zəhərləyəcəklər. Bir Perulu (və ispan) olaraq mən ABŞ prezidenti Trampa baxanda da həyəcanlanıram ki, bu məsuliyyətsiz, yarımçıq yetişmiş insan absurd lovğalığı ucbatından nüvə müharibəsinə başlaya və planetdəki ikiayaqlıların çoxunu məhv edə bilər. Ancaq son vaxtlar məni başqa bir şey də sarsıdır – bu, mənim üçün həyatda pessimizdən xilas olmağın yeganə yolu olan ədəbiyyatın yoxa çıxmaq ehtimalıdır.

Davamı →

Dünya ədəbiyyatında “Don Kixot”dan təsirlənən əsərlər, yaxud ədəbiyyatın “Don Kixot”ları
Kafka deyirdi ki, oxuduğumuz kitab bizi başımıza vurulan balta kimi silkələməlidir. Bu effekti yaratmayan kitabı oxumağın heç bir mənası yoxdur. Bəzi kitabları oxuduqdan sonra Kafkanın bu fikrinin çox doğru olduğu görürük. Elə kitablar var ki, onları oxuduqdan sonra, ona qədər oxuduqlarımızın heç birinin yaratmadığı o “silkələnmə”ni hiss edirik. ”Don Kixot” belə romanlardandır. Bu gün haqqında yüzlərlə ədəbiyyatçı və tənqidçinin yazdığı bu romana müxtəlif yanaşmalar olsa da, nəticədə hamının ortaq məxrəcə gələ bildiyi bir nöqtə mövcuddur: “Don Kixot” dünya ədəbiyyatının şah əsərlərindən biridir.

Davamı →

Radikal, kobud sözlərdən radikal addımlara gedən yol, hakimiyyətin düşündüyündən də qısadır. Ərəb baharının kulisarxası gizlinlərini – real səbəbkarları, sifarişçiləri, ssenaristləri bir kənara qoyaq. Barrikadalara çıxanların ki davranışları “eksport” deyil. Onlar özləri elədir, mahiyyətləri, səviyyələri o cürdür. Bu da o deməkdir ki, inqilab meydanı kimi seçilən ölkələrdə insan materialı (Buxarin demişkən), bu tipli eksperimentlər üçün yararlı deyil.

Davamı →

Davamı →

Əlimi qələmə uzadanda qəribə duyğular keçirdim. Xatirə yazmağı sevmirəm. Hisslər özümdən güclü olur! Lakin Turan Cavid adı məni ovsunladı.
Görəsən, nə üçün çətin yollardan keçmiş insanlarda gözə tez çarpan təmkinli, məğrur duruş, yaşından asılı olmadan dünyaya baxışda qəribə ümid, əyilməzlik, səbr hissi güclü olur?! Sözsüz, əsilli köklü əsilzadələrin qan səsi özünü göstərir və kömək edir. Bu xüsusiyyətləri mən tez görür, duyur, hiss edirəm.

Davamı →

Karantin vaxtı gəldiyim qənaətlərdən birini ötən günlərdə sosial şəbəkələrdə paylaşmışdım, elə bilirəm, təkrarın ziyanı yoxdur: Pandemiya kimi fövqəladə hallarda cəmiyyətlərin hansı impulslara reaksiya verməsi, nəyə inanması özlüyündən gün üzünə çıxır. Bütün dünyada mübarizəni tibb işçiləri, alimlər, yəni elmin orbitindəki adamlar aparır, amma dünyanın hər yerində təhsilin və elmin yoxluğundan yaranmış boşluğu əsassız inanclar, konspirologiya və ucuz simvolika doldurur. İnsan anlamaq istəyir, amma bunu gerçəkləşdirmək üçün əlində elmin alətləri olmadığı üçün özündən “elm” uyduranlara inanır, içindəki boşluq iştahla, ağzı sulana-sulana “mənəvi qida” tələb etdikcə, günü-gündən şişən bu acıgöz boşluğu doyuzdura bilməyənlər keçmiş siyasi xadimlərin çıxışlarında, çağdaş jurnalların üz qabığında, Vanqanın, Nostradamusun sözlərində, cənub bölgəsindəki hər hansı mollanın xütbəsində, 30 il bundan qabaq çəkilmiş Hollivud filmində, çoxdan unudulmuş bir romanın təsadüfi bir paraqrafında özüyçün “yeməli şeylər” tapmağa məcbur qalır, bu “fast-food elm”lə, bu psevdo-həqiqətlə rahatlanır.

Davamı →

Avropada ərəblərin «Min bir gecə» əfsanələrini alıb oxudular və «Robinzon», «Don Kixot» kimi əsərlərlə birlikdə böyük bir ədəbiyyat yaratdılar. İslam dünyası isə nə yazıq ki, cəbr, coğrafiya, dil və ədəbiyyat üzərində başlatmış olduğu ciddi çalışmaları yarıda buraxaraq hamısını əfsanəyə döndürdü. Bu üzdən də həm ədəbiyyatda, həm də texnolojidə geridə qaldı.

Davamı →