XX əsr Azərbaycan ədəbiyyatının istedadlı nümayəndəsi, Əməkdar elm xadimi, professor Mir Cəlal Paşayevin 20 yaşında yazdığı ilk ədəbi-tənqidi məqaləsi Moskva arxivindən əldə olunaraq Azərbaycan Milli Kitabxanasına gətirilmişdir
İstedadlı ədib, ədəbiyyatşünas-alim Mir Cəlal Paşayev çox erkən yaşlarında ədəbi tənqidə gəlmiş və 20 yaşında gənc ikən ilk ədəbi-tənqidi qələm təcrübəsi olan "Ədəbiyyatda romantizm” əsərini 1928-ci ildə yazaraq Dağıstanın Maxaçqala şəhərində nəşr olunan «Maarif yolu” jurnalında dərc etdirmişdir.

Davamı →

«Xoş o şəxsin halına ki, öləndən sonra onun adı dillərdə diri qala, ehtiram və rəhmətlə yad ola”
İlk nəsr nümunələrinin birində, „Ata və oğul” hekayəsində dilə gətirdiyi bu işıqlı sözlər Əbdürrəhim bəy Haqverdiyevin öz ömrünün də həqiqəti oldu. Dramaturgiyasına nisbətən nəsrinin həyatının daha sonrakı dövrlərinə aid olduğunu nəzərə alsaq, bu fikirlərin ömür təcrübəsinin səsi ilə qələmə alındığını, zaman-zaman həyat amalına çevrildiyini düşünməkdə haqlı olarıq. Onun yaşam məqsədinin yaxşı-pis nədən ibarət olduğunu aydın dərk etməyi bacaran qəhrəmanları hətta rəhmətə layiq olmayan rəhmətliklər olsalar belə yenə “diri”dirlər və çağın adamıdırlar. Ədib üçün ömür payını vicdanla yaşamaq, doğru düşünə, duya bilmək, ətrafına fayda göstərmək, bir sözlə, insan olmaq hər şeydən önəmlidir və onun bütün yaradıcı təxəyyülü məhz bu özülün üzərində formalaşmışdır.

Davamı →

Romantizmlə birgə, eyni universal hadisənin nəticəsi sayılan dadaizm (“dada”- fransızca “zövq üçün minilən oyuncaq taxta at”, “at” — yıxılış, ümidsizliyə qapanmaq); italyanca “ana və kübe”; rusca və rumınca “taxta at və süd ana (baxıcı)”; “mənası olmayan söz”, “xobbi” və s.) dini inancları, ictimai bağları, etik dəyərləri olmayan, həyatdan bezən, “hirsi ruh halına gələn” gəncliyin duyğularının üsyanıdır. Dadaçı gəncliyin əllərində itirəcək bir şey qalmadığından “vətən duyğusu”, “etika”, “mühakimə” kimi anlayışlardan vaz keçərək, yaşamaq arzusunda olan insanları böhrandan çıxarmağa, onlar üçün tamamilə fərqli bir dünya qurmağa səslənişidir. Gənc dadaistlərin bildiyi, inandığı və hər zaman söylədiyi tək bir həqiqət var ki, o da həyatın etibarsızlığı ilə bağlıdır. “Heç bir şey möhkəm və davamlı ola bilməz” fəlsəfəsinə istinad edən dadaçılar üçün, əslində “bütün fəlsəfələr, buraxılmış köhnə bir diş fırçasından daha az qiymətlidir”.

Davamı →

Rusların mәşhur әdibi vә timsalnәvisi Krılov «Ağacın yarpaqları vә köklәri» adlanan bir timsalında yazır: «Baharın gözәl bir günündә ağacın yarpaqları sәhraya kölgә salıb, sabah yeli ilә şirin söhbәt edirdilәr vә özlәrini tәrif edib zәban-hal ilә sәbadan sorurdular: Mәgәr bu sәhranı ziynәtlәndirәn vә ağacın özünә hüsn vә lәtafәt verәn biz yarpaqlar deyilik? Әgәr biz olmasaq, ağac nәyә bәnzәr vә özümüzü tәrif etmәkdә mәgәr bizim haqqımız yoxdur? Biz deyilikmi çobanı sürüsü ilә günün istisindәn saxlayan vә onlara rahatlıq bәxş edәn? Biz deyilikmi qızları vә gәlinlәri öz sayәmizin altına rәqsә gәtirәn, biz deyilikmi sübhlәr vә axşamlar bülbülü şövqә vә hәvәsә gәtirib, ona gözәl nәğmәlәr oxutduran vә sәn özün, ey sәba, müttәsil bizimlә olurdun, bir dәqiqә bizdәn ayrı qala bilәrsәnmi?

Davamı →

Dövrünün tanınmış ziyalısı, böyük demokrat C.Məmmədquluzadə də M.F.Axundov kimi, İslam dini və onun təbliğatçıları, dəllalları və bunlara inanan avam camaatın başına gətirilən rüsvayçılıqlar barədə öz fikir və mülahizələrini söyləməkdən çəkinməmişdir. Naxçıvanın dindar mühitində, dindar ailədə böyüyüb başa çatmasına baxmayaraq, o, İslama, daha doğrusu, onun mahiyyətini təşkil edən Allaha qarşı çox kəskin mövqe tutur və sərt çıxışlar edirdi. Çoxlarının cəsarət edib deyə bilmədiklərini o, çəkinmədən, qorxmadan deyirdi. C.Məmmədquluzadə göstərir ki, İslam ehkamının Allaha isnad verdiyi sifətlər Allahın müsbət mahiyyətini deyil, mənfi mahiyyətini müəyyən edir, çünki bu sifətlərdən heç birinin Allaha məxsus olduğunu müsbət dəlillərlə sübut etmək olmur. Sifətin (nəticənin) olmaması isə mahiyyətin (səbəbin) olmamasına dəlalət edir.

Davamı →

Davamı →

Bizdən əvvəl yaşayanları müzakirə edə-edə bizdən sonrakı nəslə özümüzün nələr ötürəcəyimizi bilmədiyimiz halda, hərəmiz bir ideya ilə yaşayırıq. Bu ideyanın cəmiyyətin formalaşmasında xeyirli və yaxud zərərli olduğundan xəbərsiz halda özümüzdən əvvəl yaşamış ziyalılarımızı tənqid, hadisələri öz zamanının tələbi ilə deyil,  müasir dövrün qayda-qanunları ilə şərh edirik. Bu gün  bizim doğru sandığımız nələrinsə nə vaxtsa rədd edilə biləcəyini düşünmək istəmirik. Necə ki, məlum quruluşun ideyaları bizə indi qəribə görünür, ola bilsin ki, gələcəkdə də bizim yaratdıqlarımız, qurduqlarımız qınaq obyekti olsun. (Bu cümlələr gələcəyimizin sığortası kimi qəbul edilə bilər.)

Davamı →

Davamı →

1937-cı il Azərbaycanda repressiyaların tüğyan etdiyi tarixdi. Bu il həmin hadisələrin 80-ci ildönümüdür. Publika.az «1937» layihəsində repressiyalara qurbanlarını anaraq onların ömür yoluna yeni işıq salmağa çalışacaq, tarixi gerçəyi çatdıracaq.

Davamı →

Azərbaycan tənqidi və ədəbiyyatşünaslığının tarixində XX əsr müstəsna bir yer tutur. Son yüz ildə ədəbiyyatımızın inkişafında, ədəbi əsərlərin və ayrı-ayrı ədəbi şəxsiyyətlərin yaradıcılığının tədqiqi və təbliğində tənqidi fikrin böyük rolu olmuşdur. Hələ keçən əsrin qırxıncı illərində böyük tənqidçi Məmməd Arif Dadaşzadə yazırdı: «Tənqid də yaradıcılıqdır… Bədii əsərlərdən tələb etdiyimiz kimi, ondan da tələb etməliyik ki, maraqlı və məzmunlu olsun”.

Davamı →