Allergiya (yun. «allos» — başqa, özgə; «erqon» — iş, fəaliyyət, təsir) — orqanizmin antigen təbiətli maddələrə qarşı yüksəlmiş və təhrif olunmuş reaksiyasıdır. Orqanizmin yad və ya potensial təhlükəli hesab edib, ona qarşı antitellər (əks-cisimlər) hasil etdiyi hər hansı maddəyə antigen deyilir. Allergiya törədən antigenlər allergen adlanır.
Allergik xəstəliklər lap qədimdən mövcud olmuşdur. Keçmişdə bədənin səpməsini, şişdiyini gördükdə, «toxluq edib» deyirdilər.
Qida maddələrinin törətdiyi allergik xəstəliklər hələ məşhur Hippokratın, Qalenin vaxtından məlumdur. 1819-cu ildə ilk dəfə ingilis alimi Con Boston otun təsirindən törənən allergiyanı təsvir etmişdir. Fransız alimi Şarl Rişe, rus alimi Q.P.Saxarov, ingilis pediatrı Smit, iyirminci əsrin əvvəllərində allergiya xəstəliklərini müşahidə etmiş, müəyyən təcrübələr aparmış və faydalı fikirlər söyləmişlər. Sonralar İ.İ.Meçnikov bu fikirləri daha da genişləndirmişdir.
Hazırda allergiya orqanizmə daxil olan hər hansı yad cismə, yad zülala qarşı həssaslığın artması kimi təsəvvür olunur. Müəyyən edilmişdir ki, immunokompetent sistem orqanizmə daxil olan hər hansı cismin, yaxud maddənin onun özününmü, ya ona yadmı olduğunu yaxşı bilir. Ona görə də orqanizmə daxil olan hər hansı yad cismə qarşı mühafizə xarakterli əks-cisimlər hasil olur.

Ardı →

Hazırda bütün bəşəriyyəti narahat edən problemlərdən biri də hər yerdə «SPİD» adlandırdığımız qazanıl­mış immun çatışmazlığı sindromu — QİÇS-lə mübarizədir. Bu qorxulu xəstəliyi virus törədir. Xəstəliyin beynəlxalq işarəsi AİDS-dir.
İmmun çatışmazlığı virusunun törətdiyi infeksiya uzunmüddətli gedişə malik olub, bir neçə müxtəlif mərhələdən ibarətdir. Elə buna görə alimlərin əksəriyyəti bütün xəstəliyi "İİÇV (insanın immun çatışmazlığı virusu) infeksiyası" termini ilə ifadə etməyi vacib sayır. QİÇS epidemiyasını pandemiya adlandırmağa başlayıblar ki, bu da əslində infeksiyanın bütün yer kürəsinə yayıldığını göstərir. Son zamanlar xəstəlik daha intensiv yayılaraq, epidemioloji mərkəz artıq Asiyada yerləşmək ərəfəsindədir. Bu bizi daha çox narahat etməlidir.
İlk vaxtlar belə hesab edirdilər ki, QİÇS xəstəliyinə əsasən qeyri-normal cinsi həyat tərzi keçirənlər tutulurlar. Lakin sonra bu xəstəliklər narkomanlarda, hətta uşaqlarda da aşkar edildi. Odur ki, bu sağalmaz bəlanın səbəblərini araşdırmaq aktual problemə çevrildi. Müəyyən edildi ki, QİÇS sağlam adama virusla yoluxur və ya xəstədən üç yolla keçə bilər: 1) cinsi əlaqə zamanı, 2) qan və ya onun preparatları ilə, 3) hamilə qadının qanı ilə uşağa.

Ardı →

Orqanizmin mühüm mühafizə reaksiyası olan immunitetin əsasını immunokompetent sistem (limfoid toxuma) təşkil edir. Təbiidir ki, bu sistemin hər hansı qüsuru immun proseslərinin pozulmasına səbəb olacaq. İmmun çatışmazlığı orqanizmin xəstəliklərə qarşı müqavimətini zəiflədir. Belə şəxslər tez-tez xəstələnir və xəstəliyi ağır keçirirlər.
İmmun çatışmazlığı anadangəlmə (ilkin) və qazanılma (ikincili) olur. Anadangəlmə immun çatışmazlığı olan uşaqlar tez-tez infeksion xəstəliklərə tutulurlar, onların fiziki inkişafı ləngiyir, kiçik yaşda infeksion xəstəliklərdən və ya bədxassəli şişlərdən tələf olurlar.

Ardı →

Dərinin açıq hissələrini (üz, əllər) qorumaq üçün peşə geyimlərindən başqa, bir sıra mühafizəedici məlhəmlərdən, pasta və yuyucu maddələrdən də istifadə edilir. Bu maddələr iki yerə bölünür:
1) mineral yağlardan, neftdən və neft məhsullarından (lak, qatran və s.) qoruyan;
2) turşulardan, duzlardan, qələvilərdən qoruyan dərmanlar.
Birinci qrup məlhəmlərə «bioloji əlcək», «mikolan», «selikon məlhəmi» və s. aiddir. Bunlar dərinin səthində üzvi maddələri buraxmayan təbəqə əmələ gətirir.
İkinci qrup məlhəmlər zərərli su məhlullarını keçirmir.
Davamı →

Antigenlərin təsnifatı

Antigenlər müəyyən meyarlara görə bir neçə növə bölünür:
A.Yerləşməsinə görə:
1.Hüceyrə AG — ləri (membran, nüvə, sitoplazmatik)2.Humoral AG — ləri (hüceyrə xarici)
3.Stromal AG — ləri (kollagen, elastik və digər liflərin antigenləri)
B.Yadlığa görə:
Autoantigenlər — müəyyən şəraitdə spesifik əkscisimlərin sintezinə səbəb olan orqanizmin özünəməxsus antigenləri.
İzoantigenlər — genetik cəhətdən eyni olan orqanizmlərin antigenləri (bir yumurta əkizlərində).
Singen — bir genetik xəttə aid olan orqanizmlərin antigenləri.Məs., donor və resipient genetik cəhətdən bir nəslə aid olduqda (baba, ata, oğul və nəvə).
Allogen — eyni növün ayrı — ayrı fərdləri üçün səciyyəvi antigenlərdir.Məsş, insanlarda əsas histouyğunlaşma kompleksinin antigenləri — HLA.
Heterogen — müxtəlif növ orqanizmlərə (heyvan, mikroorqanizm növləri) aid ola AG.Bu antigenlər əsasən lipid və polisaxaridlər mənşəli olur.
C.İmmun cavab yaratma mexanizminə görə:
1.Timusdan asılı antigenlər.
Bu antigenlər T-limfositlərin (T-helperlərin) iştirakı ilə immun cavab yaradır, B limfositləri aktivləşdirir, İgM və İgG-nin sintezini stimulyasiya edir.
2.Timusadan asılı olmayan antigenlər.
Bu antigenlər isə T-limfositlərin istirakı olmadan birbaşa B limfositlərini aktivləşdirir və humoral immun cavabın yaranmasına təkan verir.
Ardı →

Antigen və onun quruluşu

Orqanizmə daxil olduqda immun sistemi tərəfindən spesifik əkscisimlərin və sensibilizə olunmuş limfositlərin əmələ gəlməsinə səbəb olan və onlarla immun reaksiya yaradan genetik yad maddələr antigen (AG) adlanır.
Antigenin spesifik əkscisimlə birləşən sahəsi epitop və ya antigen determinantı, əkscismin buna uyğun sahəsi isə paratop adlanır.Epitop antigenin əkscisimlə birləşə bilən ən kiçik hissəsidir.Antigenlər bir və ya bir neçə antigen determinatı daşiya bilər.Çoxlu sayda determinata malik molekul multideterminantlar antigen adlanır.Eyni bir molekul üzərində olan determinatlar həm eyni, həm də fərqli ola bilər.Antigen üzərində olan determinantların sayı və xüsusiyyətləri molekulun avidliyini — valentliyini müəyyən edir.
Molekulyar çəkinin artması ilə mütənasib olaraq antigenin valentliyi də artır.Məsələn, kiçik ölçülü disaxarid
AG — in valentliyi mürəkkəb heyvan mənşəli zülalların valentliyindən bir neçə dəfə azdır.Mürəkkəb zülallar, polisaxaridlər, qlikoproteidlər, nuklein turşuları, lipidlər və bəzi süni iri molekullu birləşmələr antigenlik xassəsinə malikdir.
Maddənin antigenlik xassəsi bir neçə faktordan asılıdır.Bu faktorlara aşağıdakılar aiddir:
-maddənin suda həll olmaq qabiliyyəti
-antigenin təbiəti
-molekulyar çəkisi və fəza quruluşu
Antigen orqanizmə müxtəlif yollarla daxil ola bilər: parenteral (dəri altı, əzələ daxili, vena daxili), həzm və tənəffüs yolları vasitəsilə və s.Orqanizmə daxil olduqdan sonra AG müxtəlif immun cavab reaksiyaları yaratmaq qabiliyyətinə mailkdir:
-müxtəlif sinif spesifik əkscisimlər (ƏC) — immunqlobulinlərin əmələ gəlməsi
-ləng tipli allergik reaksiya (LTAR) ilə nəticələnən limfositlərin həssaslaşmış vəziyyəti
-immunoloji tolerantlıq — antigen daxil edildikdə immun cavabın yaranmamasına səbəb olan immun refrakter vəziyyət.
Ardı →

Təbii çiçək xəstəliyinin gedişinin digər xəstəliklərdən fərqini ilk dəfə Razes həkimi müəyyən etmiş və xəstəlikdən sonra daimi immunitet yaranmasını söyləmişdir.Hipokratın davamçısı olan bu alim xəstəlik zamanı orqanizmdə olan keyfiyyət və kəmiyyət dəyişikliklərini 4 əsas şirə — qan, fleqma, sarı və qara öd ilə əlaqələndirirdi.Razesin nəzəriyyəsinə görə təbii çiçək xəstəliyi qanın «qıcqırması» ilə bağlıdır.O hesab edirdi ki, dəridə əmələ gələn yaralar partlayaraq orqanizmi qandakı artıq mayedən azad edir.

«Xaric etmə» nəzəriyyəsinə görə çiçək xəstəliyi zamanı çirkli qan qarışığı qıcqırır və qovuqcuq əmələ gətirib orqanizmdən kənar olunur.Belə təmizlənmədən sonra xəstəlik bir daha insana qayıtmır.

Ardı →