Alqoritm və onun xassələri

Alqoritm — verilmiş hər hansı tip məsələnin həlli üçün yerinə yetiriləcək əməliyyatlar ardıcıllığıdır. Ümumi şəkildə desək, alqoritm məsələnin həll yoludur, başqa sözlə, məsələnin həllini təmin edən formal qaydalar sistemidir.

Bizim hər bir görəcəyimiz iş müəyyən bir alqoritmə əsaslanır. Məsələn, yeməyin hazırlanma resepti, mebelin quraşdırılması üzrə təlimat, kompyuter proqramlarının istifadəsi üçün dərslik və s. Bu siyahını istənilən qədər artırmaq olar.

Alqoritmin dəqiq riyazi tərifi yoxdur.

Ardı →

Hesablama texnikasının inkişaf tarixinə uyğun olaraq elektron hesablama maşınlarını (EHM) beş nəslə bölürlər. Bu nəsillər element bazasına, proqram təminatlarına,  texniki və istismar  göstəricilərinə görə bir-birindən köklü surətdə fərqlənirlər.
Birinci nəsil EHM-lər elektron lampalar üzərində yaradılmışdır və 1945-1950-ci  illəri əhatə edirlər. Bu tip maşınlar böyük ölçüyə, kiçik əməli yaddaşa, aşağı hesablama məhsuldarlığına (saniyədə min əməliyyat yerinə yetirirdi) malik olub, etibarlı işləmirdi və tez-tez sıradan çıxırdı. Bu nəsil EHM-lərə misal olaraq: “Ural”, “Strela”, “Minsk -1” maşınlarını göstərə bilərik.
İkinci nəsil EHM-də  elektron lampalar yarımkeçirici elementlərlə-tranzistorlarla və diodlarla  əvəz olundu. 1948-ci ildə tranzistorun ixtira edilməsi, bir neçə il sonra, təxminən 1955-ci ildə tranzistorlar üzərində qurulmuş ikinci nəsil elektron hesablama maşınlarının yaranmasına gətirib çıxarmışdır.
Bu nəsil  EHM-lər daha  yüksək hesablama məhsuldarlığına (saniyədə milyon əməliyyat yerinə yetirirdi),  əməli yaddaşa malik oldular və onların ölçüləri hiss ediləcək dərəcədə kiçildi.  Bu cür EHM-də alqoritmik dillərin tətbiqi geniş  vüsət aldı və  məsələlərin maşında həlli qaydaları sadələşdi. Bu nəsil  EHM-lərə misal olaraq “BESM”, “Minsk -22” və s. misal göstərə bilərik.
Ardı →

“İnformatika”  termini ilk dəfə XX əsrin 60-cı illərində fransız mütəxəssisləri tərəfindən elmi ədəbiyyata daxil edilmişdir. Bu termin “informasiya” və “avtomatika” sözlərinin birləşdirilməsindən alınmışdır.
Avtomatika sözü hərfi mənada “özü-özünə yeriyən”, “özü-özünə yerinə yetirilən” mənasını verir. Burada isə avtomatika dedikdə proseslərin avtomatlaşdırılması başa düşülür. Əslində hər hansı prosesin yerinə yetirilməsi əsasən üç üsuldan biri ilə yerinə yetirilə bilər. Bu üsullar əl əməyinin tətbiqi, mexanikləşdirilmiş proses və avtomatlaşmış prosesdir. Birinci hal məlumdur. Mexanikləşdirilmiş prosesin yerinə yetirilməsində mexaniki qurğu və vasitələr tətbiq edilir. Bu isə işin icrasında əl əməyinin olmasına şərait yaradır. Avtomatlaşdırılmış proseslərdə isə əl əməyindən ya ümumiyyətlə istifadə edilmir, ya da ondan istifadə cüzi olur. Beləliklə, avtomatika dedikdə hər hansı prosesi yerinə yetirə bilən elektron qurğu və vasitələr yığımı nəzərdə tutulur.
Qeyd etmək lazımdır ki, hal-hazırki dövrdə ingilis dilli dünya ölkələrinin əksəriyyətində “informatika” fənni “kompüter elmi” (kompüter science) fənni kimi adlandırılır.

Ardı →

Bioinformatika 2 texnoloji inqilabın — biotexnologiyanın və informasiya texnologiyasının yaradılması və sürətli inkişafının, onların elmi nailiyyətlərinin birgə tətbiqinin nəticəsi kimi formalaşmış və hazırda da bu yönümdə inkişaf edən elmlərarası yeni elmi fəaliyyət sahəsidir. «Bioinformatika» məfhumu elmi ədəbiyyatda yalnız 1991-ci ildən başlayaraq işlədilsə də, bu elmin formalaşma dövrü təxminən son 50 ili əhatə edir. Geniş mənada bioinformatika dedikdə, kompyuter texnologiyalarını və riyazi metodları tətbiq etməklə bioloji məlumatların toplanmasi, sistemləşdirilməsi, saxlanılması və ötürülməsi, analizi və interpretasiyası üzrə fundamental və tətbiqi yönümlü tədqiqatlar sahəsi başa düşülür. Dar mənada isə bioinformatika genetik məlumatın təşkili, ekspressiyası və təkamülü ilə bağlı tədqiqat sahəsi kimi başa düşülür. Yalnız 1998-ci ildə elmi ictimaiyyət tərəfindən ayrıca elm kimi qəbul olunmuş bioinformatika qısa müddət ərzində elmi tədqiqatlara yardımçı bir sahədən müasir biologiyanın aparıcı qollarından birinə çevrilmişdir.

Ardı →

Adətən personal komputerlər 3 hissədən ibarətdir: Sistem bloku. Monitor və ya displey. Klaviatura.
Komputerlər iki variantla istehsal olunur-portativ (stolüstü) və noutbuk (dizüstü).Noutbuk leptop da adlandırılır.Sistem blokunda elektron sxemlər,qida qurğusu,diskovodlar,hard-disk və s. qurğular yerləşir.Komputerin əsas elemenlərindən biri də yaddaşdır.Bunlardan biri də operativ yaddaşdır
Ardı →

Ethernet Earth(yer kürəsi)+Net(tor, şəbəkə) sözlərinin birləşməsindəndir. Ethernet texnologiyası 1973-cü ildə Bob Metcalfe tərəfindən yaradılmışdır və DEC, İntel, Xerox firmaları(DİX birliyi kimi tanınır) tərəfindən işlənilib hazırlanmışdır. Metkalf əvvəl Alto Aloha Network adlanan sistemin adını 1973-cü ildə «Ethernet» adlandırdı. Bununla o texnologiyanın sadəcə Alto kompüterlərində deyil, bütün kompüterlərdə çalışa biləcəyini vurğulamaq istəyirdi. Metkalf-ın texnologiyası bütün sistemlərlə məlumat bitlərini göndərə bilirdi və bütün siustemlərnən işləyə bildiyi üçün nəticədə «Ethernet» yaranmış oldu.
Ardı →

İnformatikanın predmeti və vəzifələri

İnformatika – verişənlərin yaradılması, saxlanılması, əks etdirilməsi, canlandırılması, emalı və ötürülməsi qaydalarını hesablama texnikasının vasitələri ilə sistemləşdirən, həmçinin bu vasitələrin və onların idarə etdiyi metodların fəaliyyət prinsiplərini sistemləşdirən bir elmdir. Bu tərifdən görünür ki, informatika texnologiyaya çox yaxındır. Ona görə də onun predmetini çox vaxt informasiya texnologiyaları adlandırırlar.
Texnologiya (yunan sözü techne — məharət, ustalıq, bacarıq, peşə, sənət, vərdiş, sənətkarlıq, qabiliyyət və yunan sözü logos — söz, fikir, qərar, hökm, öyrənmə, nəzəriyyə, elm sözlərinin birləşməsindən yaradılmışdır) – məhsulun istehsalı prosesində istifadə olunan xammalın, materialın və ya yarımfabrikatın formasını, xassələrini, vəziyyətini dəyişdirmək, emal etmək, hazırlamaq metodlarının yığınıdır, məcmusudur.
Maddi texnologiyaların əsas komponentləri bunlardır: xammalın və materialın hazırlanması, maddi məhsulun istehsalı, istehlakçılara istehsal olunmuş məhsulun satışı.
Ardı →

Tətbiqi proqram təminatı istifadəçinin hər hansı məsələni həll etmək məqsədilə yaradılır və sistem proqramlarının idarəsi altında işləyir.
Tətbiqi proqram paketləri (TPP) istifadəçi tərəfindən həll edilən məsələnin avtomatlaşdırılması üçün çox güclü alətdir və praktiki olaraq, onun informasiyanın emalında kompüterin bu və ya digər funksiya və prosedurlarının necə yerinə yetirlməsini bilməkdən azad edir. Hal- hazırda, öz funksional imkanlarına və reallaşdırma üsullarına görə fərqlənən çox geniş spektrli TPP mövcuddur.
TPP – müəyyən olunmuş sinif məsələləri həll üçün təyin olunmuş kompleks proqramdır.
TPP- lərinin aşağıdakı növləri var:
-        ümumi təyinatlı (universal)
-        üsulyönlü
-        problemyönlü
-        qlobal kompüter şəbəkələri

Ardı →

Proqramlaşdırma nəzəriyyəsi ilə praktik proqramlaşdırma paralel inkişaf etmişdir. İnkişafın ilk mərhələsində informasiya emalının riyazi nəzəriyyəsi hazırlanmış və elə həmin dövrdə də proqramların düzgünlüyünü yoxlayan vasitələr və səmərəli translyatorların yaradılması prinsipləri işlənib hazırlanmışdır. O zamanlar proqramçılara çox yüksək ixtisaslı işçilər kimi baxılırdı. Bu, nadir peşələrdən idi, proqramların istehsalı isə hələ kütləvi xarakter daşımırdı.
Kompüterlərin sonrakı inkişafı və yayılması ağırlıq mərkəzini tətbiqi sahəyə keçirdi. Proqramçıların, eləcə də proqramların sayı artaraq, milyonlarla hesablanmağa başladı.
Ardı →

Dünyada mövcud olan proqramlar 3 sinfə bölünür:

1. Sistem proqramları


2. Tətbiqi proqramlar


3. İnstrumental proqramlar (Alqoritmik dillər).

Ardı →