Fonetik təhlil zamanı sözün səs və hərf tərkibi, heca, vurğu, ahəng qanunu və s göstərilir.
Təhlilin aparılma qaydası:
1.Sözün səs və hərf tərkibi
2.Sait səslər(qalın, incə, dodaqlanan, dodaqlanmayan, açıq və qapalı olması)
3.Samit səslər (kar və cingiltili olması)
4.Ahəng qanununa tabe olub-olmaması.
5.Sözün hecaları və vurğusu
Ardı →

• İkinci hecasındakı saiti “u”, bəzən də “ü” ilə deyilən sözlər “i” ilə yazılır.Məs:münbit, ümid, münsif, müdir, mühit, müflis, müdhiş. İstisna: üfüq, mühüm.


• Qandax, Muxax, Qazax, Samux, Yevlax sözlərinə saitlə başlanan şəkilçi qoşulduqda sondakı x samiti ğ samiti ilə əvəz olunmur. Lakin tələffüz zamanı ğ kimi tələffüz oluna bilər: Qazax [Qazağ]


• O saitli alınma sözlər a və o ilə deyilməsindən asılı olmayaraq o ilə yazılır: avtomat, biologiya, velosiped, ensiklopediya, kollektiv, kombinat, laborant, obyekt, poeziya, poema, poçtalyon, problem, professor, solist, motor, polkovnik və s.

Ardı →

Azərbaycan dilində vurğunun uç növü var:
1.Heca vurğusu
2.Məntiqi vurğu
3.Həyəcanlı vurğu

Ardı →

Müxtəlifcinsli qoşasamitli sözlər:
Söz ortasında q samiti kar samitdən əvvəl gələrsə, tələffüzdə q-k` əvəzlənməsi baş verir. Məs:iqtidar [iktidar], təqsir [təksir] və s. Bu cür tələffüz olunan sözlər əsasən alınma sözlərdir.
Söz ortasında iki müxtəlif samit yanaşı gələrsə, ikincisi cingiltili tələffüz olunur. Məs: əski [əsgi], ustad [usdad] və s.
Söz ortasında vt samit qoşalığı gələrsə, birinci samit kar qarşılığı kimi tələffüz olunur. Məs: avtomat [aftamat] ,avtobus [aftobus] və s.

Ardı →

Qoşasamitli sözlərin yazılışı və tələffüzü
Qoşasamitli sözlər iki növə bölünür:1) Eynicinsli qoşasamitli sözlər. 2) Müxtəlifcinsli qoşasamitli sözlər.
Eynicinsli qoşasamitli sözlər özləri də iki qrupa bölünür: kar samitlərin qoşalığı və cingiltili samitlərin qoşalığı.
Kar samitlərdən qoşa kk, pp və tt samitləri ilə yazılan sözlərdə ikinci kar samit onun cingiltili qarşılığı kimi tələffüz olunur. Məs:hətta [hətda], əlbəttə [əlbətdə], guppultu [gupbultu] və s.
Kar samitlərdən qoşa ff, ss samitlərinin işləndiyi sözlərdə tələffüzdə heç bir fərq yaranmır. Məs: tələffüz [tələffüz].
Qoşa qq samitləri ilə yazılan sözlərdə birincisi kar qarşılığı kimi tələffüz olunur.

Ardı →

Sonu qoşa samitlə bitən təkhecali sözlər
Dilimizdə bəzi təkhecalı sözlər var ki, sonu iki samitlə bitir.
Belə sozlər iki növə bölünür: 1.Eynicinsli qoşasamitli təkhecalı sözlər. 2.Müxtəlifcinsli qoşasamitli təkhecalı sözlər.
Eynicinsli qoşasamitli təkhecalı sözlər əsasən ərəb mənşəli sözlərdir. Məs: haqq, sirr, sədd, fənn, xətt, hədd, zidd, həzz, həll, rədd, hiss, küll və s. Belə sözlərə samitlə başlayan şəkilçi qoşulduqda son samit düşür. Məs: hədsiz, haqlı, sirli və s.

Ardı →

Səs tellərinin iştirakına görə samit səslər iki növə bölünür: kar, cingiltili.
1) Kar samitlərin yaranmasında səs telləri iştirak etmir və ona görə də təkcə küydən ibarət olur.
Dilimizdə 11 kar samit var: [ç], [f], [h], [x], [k], [p], [s], [ş], [t], [k`], [x`]. Son iki səsin hərfi işarəsi yoxdur.
2) Cingiltili samitlərin yaranmasında səs telləri iştirak etdiyi üçün küylə yanaşı avaz da olur.
Cingiltili saitlərin sayı 14-dür: [b], [j], [d], [g], [ğ], [c], [q], [l], [m], [n], [r], [v], [y], [z].

Ardı →

Fonetika nəyi öyrənir?
Yazılı və şifahi nitq müəyyən vahidlərdən ibarətdir- səslər, hərflər, sözlər, cümlələr və s. Fonetikada öyrənilən səslər və hərflər ən kiçik vahidlərdir. Ümumilikdə fonetika danışıq səslərini öyrənir. Ahəng qanunu, heca, vurğu, səsartımı və səsdüşümü fonetikanın mövzuları sırasına daxildir.
Tələffüz zamanı ifadə etdiyimiz səslər danışıq səsləri adlanır.Danışıq səslərinin yaranmasında dodaqlar, dil və səs telləri fəal iştirak edir.Danışıq səsləri şifahi nitqin vahidləridir.Yazılı nitqdə isə bu, hərflərlə öz əksini tapır. Səslər hərflərdən müəyyən cəhətlərə görə fərqlənir:
Səslər tələffüz olunur və eşidilir.
Hərflər yazılır və oxunur(görünür).
Səsləri hərflərdən fərqləndirmək üçün transkripsiyadan istifadə olunur: [ ]
Tələffüz etdiyimiz səslər oxşar və fərqli cəhətlərinə görə iki qrupa bölünür: 1) sait səslər 2) samit səslər
Davamı →

Feli sifət həm felin, həm də sifətin əlamətini daşıyır. felı sifət şəkilçiləri aşağıdakılardır:
1. –an2 İkivariantlı bu şəkilçi vasitəsi ilə indiki zaman mənalı feli sifətlər düzəlir: qaç-an (at), açıl-an (səhər), gəl-ən (uşaqlar), gör-ül-ən (işlər). Fel kökü saitlə bitdikdə bitişdirici y samiti əlavə olunur: oxu-yan (şagird), mələ-yən (qıızıı) və s.
2. –mış2 Dördvariantlı bu şəkilçi ilə keçmiş zaman mənalı feli sifətlər düzəlir: yat-mış (körpə), dəril-miş (meyvə), yuyul-muş (paltar), bükül-müş (qəzet) və s.
3. Mənsubiyyət şəkilçisi ilə işlənən -dıq4 şəkilçisi vasitəsilə də keçmiş zaman mənalı feli sifətlər düzəlir: yaz-dığ-ım (mək-tub), çək-diy-in (şəkil), oxu-duğ-umuz (kitab), gör-düy-ü (iş) və s.
Davamı →

Felin təsriflənməyən formaları
Felin təsriflənməyən formaları felin əsas xüsusiyyətlərini (təsdiq və inkarda işlənmək, təsirli və təsirsiz olmaq, növ bildirmək və s.)daşısalar da, felin təsriflənən formalarından fərqli olaraq, şəxsə və kəmiyyətə görə dəyişmir. Felin təsriflənməyən formalarının təsriflənən formalarından daha bir fərqi fellə yanaşı, ikinci bir nitq hissəsinin də xüsusiyyətlərini daşımasıdır. Məsələn, məsdərdə həm felə, həm də ismə; feli sifətdə həm felə, həm də sifətə; feli bağlamada isə həm felə, həm də zərfə aid xüsusiyyətlər vardır. Felin təsriflənməyən formalarına məsdər, feli sifət və feli bağlama daxildir.

Məsdər
Məsdər həm felin,həm də isminxüsusiyyətlərini daşıyır. Məsdər felin kökünə və ya başlanğıc formasına –maq2 şəkilçisini artırmaqla düzəlir: yazmaq, yazılmaq, yazışmaq və s. Məsdərin felə aid xüsusiyyətləri aşağıdakılardır:
Ardı →