Ay tutulmalarının növlərini bilmək üçün əvvəlcə yerin günəş altında yaratdığı kölgələri anlamalıyıq. Ulduzumuz nə qədər böyükdürsə, o, iki növ kölgə çıxaracaq: Biri, işığın tamamilə bloklandığı hissə olan umbra adlanan daha qaranlıq konus forması və işığın yalnız bir hissəsinin bloklandığı hissə. . Hər il 2 ilə 5 dəfə Ay tutulması baş verir.

Eyni üç göy cisimi Günəş tutulmasına müdaxilə edir, lakin aralarındakı fərq hər bir göy cisminin mövqeyindədir. Ay tutulmasında yer ayla günəş arasında yerləşir, aya kölgə salır, günəş tutulduqda isə ay günəşlə yerin arasında yerləşir və kölgəsini sonuncunun kiçik bir hissəsinə atır.

Tükənməyə səbəb olur?

Ay Yer ətrafında öz orbital hərəkətlərini edərkən, Dünya Günəş və Ay ətrafında öz orbital hərəkətlərini edir. Ay və Yerin bu orbital hərəkətləri zamanı Günəşə baxan üzlər parlaq olur. Ay və Yerin Günəşə baxmayan qaranlıq üzləri arxalarında kölgə konusu yaradır. Ay tutulması, Ay Yerin kölgə konusuna girəndə də baş verir.
Ay 27,7 gün ərzində Yer kürəsindəki dönüşünü tamamlayır. Ay Yerdəki bu orbital hərəkətdən sonra Yerin kölgə konusuna daxil olur və bu vəziyyətdə Ay tutulması baş verir. Ay tutulmasının baş verməsi üçün Ayın fazası tam bir ay olmalıdır. Ay tutulmasının baş verməsi üçün başqa bir tələb, Yer, Günəş və Ayın uyğunlaşmasıdır. Yerin, Günəşin və Ayın uyğunlaşdığı heç bir vəziyyətdə nə tutulma, nə də tutulma baş vermir. Yer və Ayın orbital hərəkətləri, sürətləri və kütləvi ölçüləri Ay tutulmasının forma və vaxtının müəyyənedicisidir.

Bir insan dünyanın hər hansı bir yerindən Ay tutulmasını görə bilər və peyklər üfüqdən və gecə görünə bilər, Günəş tutulması zamanı isə yerin müəyyən hissələrində yalnız qısaca görülə bilər.

Günəş tutulmasının başqa bir fərqi, tam bir Ay tutulmasının davam etməsidirorta hesabla 30 dəqiqədən bir saata qədər, ancaq bir neçə saat çəkə bilər. Bu, daha kiçik Aya nisbətən daha böyük Yerin nəticəsidir. Əksinə, Günəş yerdən və Aydan çox böyükdür və bu fenomeni çox qısa müddətə edir.

Ay tutulmasının mənşəyi

Hər il 2-7 Ay tutulması olur. Yerin kölgəsinə görə ayın mövqeyinə görə, Ay tutulmalarının 3 növü var. Günəş tutulmalarından daha tez -tez olsalar da, hər dəfə dolunay aşağıdakı şərtlərə görə baş vermir:

Ay dolunay, yəni dolunay olmalıdır. Başqa sözlə, Günəşə nisbətən tamamilə yerin arxasındadır. Yer fiziki olaraq Günəşlə Ay arasında yerləşməlidir ki, bütün göy cisimləri eyni orbital müstəvidə olsun və ya ona çox yaxın olsun. Hər ay meydana gəlməməsinin əsas səbəbi budur, çünki ayın orbitinin ekliptikadan təxminən 5 dərəcə əyilmiş olmasıdır. Ay tamamilə və ya qismən yerin kölgəsindən keçməlidir.

Ay tutulmasının növləri

• Tam Ay tutulması

Bu, ay bütövlükdə yerin astanasının kölgəsindən keçəndə baş verir. Başqa sözlə, ay tamamilə umbranın konusuna daxil olur. Bu növ Günəş tutulmasının inkişafı və prosesində Ay aşağıdakı tutulmalar ardıcıllığından keçir: penumbra, qismən tutulma, tam tutulma, qismən və penumbra.

• Qismən Ay tutulması

Bu halda, ayın yalnız bir hissəsi yerin kölgə eşiyinə daxil olduğu üçün digər hissəsi də alacakaranlıq zonasındadır.

• Alacakaranlıq Ay tutulması

Ay yalnız alacakaranlıq zonasından keçir. Aydakı kölgələr çox incə və penumbra yayılmış bir kölgə olduğu üçün müşahidə etmək ən çətin növdür. Daha nə var, ay tamamilə alacakaranlıq zonasındadırsa, tam alacakaranlıq tutulması sayılır; Ayın bir hissəsi alacakaranlıq zonasındadırsa və digər hissəsinin kölgəsi yoxdursa, alacakaranlığın qismən tutulması hesab olunur.

• Mərhələləri

Ayın tam tutulmasında, hər bir gölgeli sahə ilə ayın təması ilə bir sıra mərhələlər fərqlənə bilər.

1. Alacakaranlıq Ay tutulması başlayır. Ay penumbranın xarici tərəfi ilə təmasdadır, yəni bundan sonra bir hissəsi penumbra içərisində, digər hissəsi isə xaricdədir.
2. Qismən Günəş tutulmasının başlanğıcı. Qismən Ay tutulması, ayın bir hissəsinin eşik zonasında, digər hissəsi isə alacakaranlıq zonasında yerləşdiyi üçün eşik zonasına toxunduqda qismən tutulma başlayır.
3. Tam Günəş tutulması başlayır. Ay tamamilə eşik zonasındadır.
4. Maksimum dəyər. Bu mərhələ, ay umbranın mərkəzində olduqda baş verir.
5. Tam Günəş tutulması başa çatdı. Qaranlığın digər tərəfi ilə yenidən əlaqə qurduqdan sonra, tam Günəş tutulması bitər, qismən Günəş tutulması yenidən başlayar və tam tutulma bitər.
6. Qismən Günəş tutulması başa çatdı. Ay, eşik zonasını tamamilə tərk edir və tamamilə alacakaranlıqdadır, bu da qismən tutulmanın sonunu və yenidən alacakaranlığın başlanmasını bildirir.
7. Alacakaranlıq Ay tutulması başa çatır. Ay tamamilə alacakaranlıqdan çıxır, bu da alacakaranlığın Ay tutulması və Ay tutulmasının sona çatdığını bildirir.

1504 -cü ilin əvvəlində Kristofer Kolumb ikinci dəfə üzdü. O və ekipajı Yamaykanın şimalında idi və yerli sakinlər onlardan şübhələnməyə başladılar, Columbus və xalqı üçün ciddi problemlər yaradan yeməkləri onlarla bölüşməkdən imtina etdilər.

Columbus, ay dövrü daxil olan bir elmi məqalədən, bölgədə tezliklə günəş tutulmasının olacağını oxudu və bu fürsətdən istifadə etdi. 29 fevral 1504 -cü il gecəsi üstünlüyünü göstərmək istədi və ayın yox olması ilə hədələdi. Yerin sakinləri ayın yoxa çıxmasını görəndə yalvardılar ki, onu orijinal vəziyyətinə qaytarsın. Görünür, bunu tutulmanın bitməsindən bir neçə saat sonra etdi.

Bu yolla, Kolumb yerli əhalinin yeməklərini bölüşməsini təmin etdi.

Ümid edirəm ki, bu məlumatlarla Ay tutulmasının nə olduğunu və xüsusiyyətləri haqqında daha çox məlumat əldə edə bilərsiniz.