Əksər ölkələrdə «XİN» adı ilə gedir, lakin istisnalar da var: ABŞ-da – «Dövlət Departamenti», İngiltərədə – «Forin ofis», (yerləşdiyi küçənin adı ilə «Dauninq street»); Fransada – (yerli küçənin adı ilə və s.)
Fəaliyyətin əsas məzmunu – beynəlxalq münasibətlər aləmində öz dövlətinin hüquqları və maraqlarının müdafiəsində durmaqdır. XİN mərkəzi aparatı, xaricdə yerləşən diplomatik nümayəndəliklər, konsul təsisatlarından ibarətdir.
Davamı →

Beynəlxalq danışıqlar xüsusi forma sazişlərin hazırlanmasını ifadə edir: əgər bunlar ikitərəfli danışıqlardırsa onlar nisbətən qeyri-rəsmi ola bilərlər, lakin çoxtərəfli danışıqlar adətən rəsmi konfranslar səviyyəsində keçirilir. Son bir neçə il ərzində beynəlxalq biznes mühitinin genişlənməsi ilə konfransların keçirilməsi praktikası və prosedurası daha da işlənmiş və standartlaşdırılmış oldu — bu elmlərin bir növüdür, sənətə daha yaxın olan konfranslar diplomatiyası isə onun bütün formalarında olan diplomatiya kimi dəyişkən vəziyyətlərə uyğunlaşdı.
Konfransların keçirilməsi praktikası və prosedurası ilk növbədə mümkün olan maksimum nəticənin əldə edilməsi üçün yönəldilmiş və bütün konfrans iştirakçılarını daha çox razı salan hamı tərəfindən qəbul olunmuş qaydalara aiddir,

Ardı →

Tariflər və ticarət üzrə Baş müqaviləni əvəz edən (QATT, GATT — General Argement on Tariffs and Trade-dən ixtisarla. — Red.qeydi) Ümumdünya ticarət təşkilatı (ÜTT) 1 yanvar 1995-ci ildə yaradılmışdır, qurum çoxtərəfli ticarət sisteminin qanunverici və təşkilati bazasıdır. O, hökumətin, bazasında öz daxili ticarət qanunvericiliyini formalaşdırdığı və reallaşdırdığı əsas müqavilə qanunlarını hazırlayır habelə kollektiv mübahisələr şəraitində, danışıqlarda və qarşılıqlı iddialar zamanı ölkələr arasında ticarət münasibətlərinin qurulması üzrə platformadır. ÜTT-nin əsas funksiyaları bunlardır: ÜTT-nin əsasını təşkil edən çoxtərəfli və müxtəliftərəfli ticarət müqavilələrinin hazırlanması və reallaşdırılması; ticarət sahəsində çoxtərəfli danışıqlar üçün şəraitin yaradılması; ticarət sahəsində mübahisələrin həll edilməsi; dövlətlər tərəfindən aparılan ticarət siyasəti və dünya iqtisadiyyatının problemlərinin həlli ilə məşğul olan digər beynəlxalq institutlarla əməkdaşlıq üzərində nəzarətin həyata keçirilməsi.
Dövlətə "ən əlverişli şərait yaratma" rejimi vermək haqqında qanuna müvafiq olaraq, ÜTT-yə daxil olan dövlətlər ÜTT xətti üzrə müqavilələrlə əlaqəli ölkələrdə istehsal edilən mallara da hər hansı digər ölkənin mallarına tətbiq edilən standartları tətbiq etməlidirlər. Həmin qanun başqa ölkələrdən bazara gətirilmiş mallara da həmin ölkədə istehsal olunmuş mallar kimi münasibət göstərilməsini tələb edir. ÜTT çərçivəsində adətən normalar ləğv edilir, bu zaman gömrük tarifləri və rüsumlar saxlanılır. ÜTT-nin işləmələrinin bir hissəsi olan, tarif dərəcələri üzrə milli sənədlərdə qeyd olunan, QATT xətti üzrə Uruqvay raundu danışıqlarında iştirak edən 120 ölkə tarif dərəcələrinin aşağı salınmasını qəbul etmişdir. Beş illik müddət ərzində demək olar ki, hər yerdə qüvvəyə minən tarif dərəcələrinin aşağı salınması, inkişaf etmiş sənaye ölkələrinə idxal edilmiş sənaye mallarında tariflərin 40 faizlik azalmasına səbəb olmuşdur. Tariflər orta hesabla 6,3%-dən 3,8%-ə qədər aşağı düşür.
ÜTT-nin üzvləri həm də xidmət sahəsində fəaliyyəti nizamlayan, milli normativ aktlardan irəli gələn bir sıra öhdəliklər götürmüşlər. Bu öhdəliklər tarif dərəcələri kimi müvafiq milli sənədlərə qeyd edilmişdir, bununla belə ÜTT hökumətin «yalançı» rəqabət qabiliyyətli kimi adlandırılan kateqoriyaya aid olan iki növ mallara kompensasiya rüsumu tətbiq edə bildiyi QATT-nin bu qanunlarının genişləndirilməsi və dəqiqləşdirilməsi işlərini aparır. ÜTT çərçivəsində bağlanmış kənd təsərrüfatı məhsulları üzrə müqavilə bu sahədə ticarət əlaqələrinə daha ədalətlə yanaşılmasına yönəldilmişdir. Əqli mülkiyyət sahəsində müqavilə elm və ixtira sahəsində müsabiqə şəraitinin təşkil edilməsinə yönəldilmişdir. Oxşar müqavilə xidmət göstərmə sahəsində də fəaliyyət göstərir. QATT çərçivəsində fəaliyyətdə olan, inkişaf etməkdə olan ölkələrdə əlverişli şəraitin yaradılmasına yönəldilmiş bütün qanunlar ÜTT çərçivəsində saxlanmışdır və əsas diqqət bu qanunlara ayrılmışdır, hansı ki, inkişaf etmiş ölkələrə göstəriş verilmişdir ki, ticarət əlaqələrini qurmaqda inkişaf etməkdə olan ölkələrə kömək etsinlər. İnkişaf etməkdə olan ölkələrə müəyyən vaxt verilmişdir ki, ÜTT-nin daha ciddi tələblərinə uyğunlaşsınlar. Ən az inkişaf etmiş ölkələrə tez uyğunlaşan yaxınlaşma tətbiq olunur və onlar qazanclarını mallarının kapitalist ölkələrinin bazarlarına ən asan daxil olması ilə təminatından götürmək imkanına malikdirlər.
ÜTT-nin ali orqanı iki ildən bir çağırılan nazirlər Konfransıdır, o zaman bir sıra işçi orqanların, əsas etibarilə arbitraj komitə kimi və ticarət qanunvericiliyinin reallaşdırılmasına müşahidə üzrə komitə kimi Ümumi şuranın yalnız gündəlik fəaliyyəti həyata keçirilir. Ümumi şura səlahiyyətlərini digər üç baş orqana verir: əmtəə ilə ticarət üzrə Şura, xidmətlə ticarət üzrə Şura və müəllif hüquqlarının müdafiəsi üzrə Şura. Ümumi şuranın tabeçiliyində nazirlər Konfransı tərəfindən yaradılmış daha dörd orqan vardır: İnkişaf və ticarət üzrə Komitə, ödəmə üzrə Komitə, ekologiya və ticarət üzrə komitə və büdcə, maliyyə və inzibatçılıq üzrə Komitə. Mülki aviasiya sahəsində, hökumət təchizatlarında, süd məhsulları və mal əti ilə ticarətdə, ÜTT çərçivəsində çoxtərəfli sazişlərin icra edilməsində Ümumi şuraya hesabat verməli olan başqa strukturlar nəzarət edirlər.
ÜTT-nin rəhbəri dörd müavini olan baş direktordur. Katibliyə danışıqların aparılması və müqavilələrin reallaşdırılması üçün lazım olan hər şeylə ÜTT orqanlarını təmin etmək tapşırığı verilir. Onun əsas vəzifələrindən biri inkişaf etməkdə olan ölkələrə — xüsusən də ən az inkişaf etmiş ölkələrə ekspert köməyi göstərməkdir. ÜTT-nin iqtisadiyyatçıları və statistikləri ticarət əlaqələri və ticarət siyasəti üzrə analitik materialları hazırlayırlar, bu zaman təşkilatın hüquqşünaslarının üzərilərinə izah edilməsi tələb olunan ÜTT qanunlarının və presendenti olan ticarət mübahisələrinin həll edilməsi məsuliyyəti qoyulur. Bundan başqa katiblik yeni üzvlərin qəbul edilməsi məsələləri ilə məşğul olur və təşkilata daxil olmaq istəyən hökumətlərə ekspert xidmətləri göstərir. ÜTT-nin büdcəsi təxminən 83 milyon ABŞ dollarıdır, fərdi üzvlük haqları isə hər bir üzvün bütün tərəfdaşlar ilə apardığı ümumi ticarətin maraq payı əsasında hesablanır.
Büdcənin bir hissəsi Beynəlxalq ticarət mərkəzinə köçürülür. Katiblik Cenevrədə yerləşir.
 
Müəllif Ralf Corc Felthem
Mənbə Diplomatın stolüstü kitabı
Davamı →

• Bu Konvensiyanın tərəfləri olan dövlətlər xalqlar arasında konsulluq əlaqələrinin lap qədim zamanlardan qurulduğunu qeyd edərək;
• Birləşmiş Millətlər Təşkilatının dövlətlərin suveren bərabərliyi, beynəlxalq sülhün və təhlükəsizliyin qorunması və dövlətlər arasındakı dostluq münasibətlərinin inkişafı haqqında Nzamnaməsinin məqsəd və prinsiplərini nəzərə alaraq;
• Birləşmiş Millətlər Təşkilatının diplomatik əlaqələr və immunitetlər üzrə Konfransının 18 aprel 1961 ildə imzalanması üçün açıq elan edilmiş diplomatik əlaqələr haqqında Vyana Konvensiyasını qəbul etdiyini nəzərə alaraq;
• Diplomatik əlaqələr, imtiyazlar və immunitetlər haqqında beynəlxalq konvensiyanın imzalanmasının dövlətlər arasında, onların dövlət və ictimai quruluşundan asılı olmayaraq, dostluq münasibətlərinin inkişafına kömək göstərəcəyinə əmin olaraq;
• Bu cür imtiyaz və immunitetlərin ayrı-ayrı adamların mənfəəti üçün deyil, dövlətlərinin adından konsulluq qurumlarının funksiyalarının səmərəli surətdə həyata keçirilməsini təmin etmək üçün verildiyini dərk edərək;
• Bu Konvensiyanın maddələri ilə nəzərdə tutulmayan məsələləri beynəlxalq adi hüquq normalarının tənzimləməkdə davam edəcəyin təsdiq edərək, aşağıdakılar haqqında razılığa gəldilər:

Ardı →

(Vyana, 18 aprel 1961-ci il)

Bu Konvensiyanın Tərəfləri olan dövlətlər bütün ölkələrin xalqlarının lap qədim zamanlardan diplomatik agentlik statusunu tanıdığını qeyd edərək:

Birləşmiş Millətlər Təşkilatının dövlətlərin suveren bərabərliyi, beynəlxalq sülhün və təhlükəsizliyin qorunması və dövlətlər arasındakı dostluq münasibətlərinin inkişafı haqqında Nizamnaməsinin məqsəd və prinsiplərini nəzərə alaraq;

Diplomatik əlaqələr, imtiyazlar və immunitetlər haqqında beynəlxalq konvensiyanın imzalanmasının dövlətlər arasında, onların dövlət və ictimai quruluşundan asılı olmayaraq, dostluq münasibətlərinin inkişafına kömək göstərəcəyinə əmin olaraq;

Bu cür imtiyaz və immunitetlərin ayrı-ayrı adamların mənfəəti üçün deyil, dövləti təmsil edən orqanlar kimi diplomatik nümayəndəliklərin funksiyalarının səmərəli surətdə həyata keçirilməsini təmin etmək üçün verildiyini dərk edərək;

Bu Konvensiyanın maddələri ilə nəzərdə tutulmayan məsələləri beynəlxalq adi hüquq normalarının tənzimləməkdə davam edəcəyini təsdiq edərək, aşağıdakılar haqqında razılığa gəldilər:

Ardı →

Istənilən dövlətdə daimi əsaslarla xarici siyasətlə iki qrup dövlət orqanları məşğul olur: dövlətin xarici əlaqələrinin mərkəzi və xarici orqanları.
___________________________________
Yerinə yetirdikləri funksiyaların xarakterinə və hüquqi təbiətinə görə xarici əlaqələrin dövlət orqanları ümumi siyasi rəhbərlik orqanları və dövlətin digər ölkələrlə ixtisaslaşmış əlaqələrin (iqtisadi, sahə, idarə) orqanlarına bölmək olar.
___________________________________

Xarici əlaqələrin mərkəzi siyasi orqanları və vəzifəli şəxslərə aiddir:

•  adətən ölkənin əhalisi tərəfindən seçilən hakimiyyətin ali qanunverici orqanları;
• Dövlət başçısı — fərdi, yaxud kollegial qaydada;
•  Hökumət və ilk növbədə hökumət başçısı;
• Xarici işlər naziri və XIN-in mərkəzi aparatı.

Ardı →

Dövlət xadimləri arasında iki və çoxtərəfli görüşlər – ali səviyyədə dövlət vizitləri diplomatiyada həmişə mühüm yer tutmuş, son illər isə geniş tətbiq olunurlar. Ali qonaqların qəbul protokolu bütün diplomatiya tarixinin inkişafı prosesində işlənib hazırlanmışdır.

Rəsmi nümayəndə heyətlərinə nümayiş etdirilən eh­tiramlar onların səviyyəsindən və başçılıq edən şəxsin tutduğu mövqeyindən asılıdır. Nümayəndə heyətləri və dövlət xadimlərinin vizitləri adətən rəsmi, işgüzar (iş), qeyri-rəsmi, yolüstü (tranzit) vizit növlərinə bölünür. Bundan başqa, diplomatik protokol sahəsindəki bəzi mütəxəssislər, məsələn, A.F.Borunkov dövlət viziti anlayışının bu növ fəaliyyətin ən ali forması kimi daxil olunmasını qeyd edirlər.

Ardı →

Diplomatların cəmiyyətdə imtiyazlı mövqeyi bir ənənə şəklini alıb. Lakin onlara yalnız ənənəyə görə hörmət edilmir. Suveren dövlətin nümayəndələri kimi onlar öz diplomatik funksiyalarını yalnız fəaliyyət göstərdikləri ölkə tərəfindən edilə biləcək istənilən təzyiq növündən tam azad olmaları halında icra edə bilərlər. Diplomatlara verilən imtiyaz və immunitetlər hərdən artıq və mənasız görünürlər. Lakin tarixdə bir çox hallar məlumdur ki, yalnız qarşılıqlı surətdə tətbiq edilən imtiyaz və immunitetləri rəsmi tanınması diplomatik münasibətləri saxlamaq  imkan verirdi.
    ___________________________________
Diplomatik imtiyaz və immunitetlər dedikdə, əcnəbi diplomatlara, diplomatik nümayəndəliklərə öz funksiyalarını normal şəkildə icra etmələri üçün fəaliyyət göstərdikləri ölkədə verilən xüsusi hüquqlar və üstünlüklər başa düşülür.
  ___________________________________

Ardı →

Beynəlxalq konfransların təşkili və keçirilməsinin əsas elementləri:
— konfransın keçirilməsi yerinin seçimi (bu zaman siyasi vəziyyət, texniki imkanlar, təhlükəsizlik nəzərə alınır);
— xarici nümayəndə heyətlərinin qarşılanması (rəhbəri) tək yaxud, nümayəndə heyəti ilə, bir qayda olaraq, dövlət, hökumət nümayəndələri, müvafiq diplomatik nümayəndəliyin başçısı qarşılayır;
— vizitlər (ilk vizit öz ölkənin diplomatik nümayəndəliyinə, sonra ölkənin rəsmi nümayəndələrinə);
— konfransda əyləşdirmə. Beynəlxalqa praktikaya müvafiq olaraq, əyləşdirmə əlifba sırası ilə baş verir (bir qayda olaraq, fransız yaxud ingilis əlifbası istifadə edilir);
— konfransda sədrlik etmə, (konfransı adətən qəbul edən ölkəni təmsil edən müvəqqəti sədr açır);
Ardı →

Diplomatik söhbət diplomatiyada ən mürəkkəb, vacib və məsuliyyətli fəaliyyət növüdür. Təcrübə göstərir ki, söhbət o vaxt uğurlu olur ki, ondan öncə qəbul edən ölkə ilə müzakirə edilən bütün problemlər və konkret əməliyyat işləri, həmçinin göstərilən məsələnin müzakirə mərhələsi nəzərə alınır.

_____________________________________

Söhbət vaxtı həmsöhbəti yaxşı başa düşmək və nəsə aydın deyilsə, mütləq izahat tələb etmək vacibdir. Əgər söhbət zamanı hər hansı sənəd, məsələn, nota, yaxud yaddaş qeydi təqdim edilirsə, onu diqqətlə oxumaq lazımdır.

_____________________________________

Bununla əlaqədar hərdən çox ciddi sual yaranır: notanı qəbul etmədən qaytarmaq olarmı? Notanı ancaq ən son halda, onda diplomatın təmsil etdiyi dövlətə, onun rəhbərləri və rəsmi nümayəndələrinə qarşı kobud və təhqiredici çıxışlar olduqda qaytarmaq olar və qaytarmaq lazımdır. Notanı sadəcə onun məzmununu bəyənmədiyin üçün geri qaytarmaq olmaz. Yadda saxlamaq lazımdır ki, diplomat ölkəni təmsil edir və onun vəzifəsi akkreditə olduğu ölkənin hakimiyyət orqanları ilə əlaqələri saxlamaqdır.

Ardı →