Maşının qapısını açmasıyla əvvəl çantasını, sonra özünü arxa oturacağa atması bir oldu, dalınca da qapını şaqqıltı ilə örtdü. Əsəbi tövrünə, üzündəki pərişan ifadəyə gülməyim tutsa da, qırımından qorxub gülmədim. Güzgüdə baxışlarımız toqquşan kimi qışqıra-qışqıra danışmağa başladı:

— Çəpiş keçinin balasıdı, hə, balasıdı?
Axrıncı sözü həm məntiqi vurğu, həm sual intonisiyasıyla, həm də daha bərkdən qışqıraraq dediyinə görə açar söz o idi. Mən “priçyom tut ya?” ifadəsi ilə key-key baxıb çəpişin keçinin balası olmasında nə boyda günahım ola biləcəyini götür-qoy edirdim ki, oğlum hər iki əlini açıb cütləşdirdi və irəli uzatdı:
Davamı →

Kirli Realizm 1970-80-ci illərdə Amerikada ortaya çıxan ədəbi cərəyandır. Reymon Karverin Kirli Realistlərin atası olduğunu demək olar, amma dövrün Amerikasında baş verənlərin ədəbiyyata olan təsiri Kirli Realizmi bir yazıçının üslubunu təqlid edərək yazılmış qısa ömürlü cərəyan olmaqdan çıxarır.

Cərəyanın geniş vüsət alması xəyallar ölkəsi Amerikanın Böyük Böhran, ardınca isə Vyetnam Müharibəsindən sonra öz reallıqları ilə üzləşdiyi dövrə təsadüf edir. Necə ki, İtmiş Nəsil bir növ Birinci Dünya Müharibəsinin təsiriylə formalaşmışdı, Kirli Realistlərdə də Vyetnam Müharibəsinin təsirini və bu savaşın əleyhinə olmaqlarının izlərini görmək olar. Buna görə bu ədəbi nəsil Yeni İtmiş Nəsil olaraq da tanınır.
Davamı →

«Varlığın dözülməz yüngüllüyü» kimi çoxqatlı, fəlsəfi əsəri təsvirin dilinə çevirmək cəsarət tələb edir. Amerikalı rejissor Filip Kaufman ağır yükün altına girərək riskə gedir və 1988-ci ildə əsəri ekranlaşdırır. Rejissor filmdə hansı motivləri qabardıb və ekran işi nə qədər uğurlu alınıb — buna aydınlıq gətirməyə çalışacam.

Kaufman bir qayda olaraq, yaradıcılığında bədii əsərlərin ekranlaşdırılmasına üstünlük verir. Onun müraciət etdiyi yazıçılar arasında amerikalı Cek Finneyin, Riçard Praysın, Tom Vulfun əsərləri var. O, eyni zamanda məşhur yazıçıların bioqrafiyasını ekranlaşdırmasıyla tanınır: «Markiz de Sadın qələmi», yazıçılar Anais Ninin, Henri Millerin və onun arvadı Cunun münasibətlərindən danışan «Henri və Cun», «Heminquey və Gellhorn»…
Davamı →

Yazıçıya dünya şöhrəti gətirən, Nobel mükafatına layiq görülən əsər Santyaqo adlı qocanın dənizdə marlin balığını tutmasından, onun nəhəng balıqlarla mübarizəsindən bəhs edir.

84 gün dənizə balıq ovuna çıxan, lakin bir balıq belə tutmayan qocaya qəsəbədə hamı uğursuz kimi baxır. Yalnız balaca dostu Manolindən başqa. Manolinin atası ona Santyaqo kimi bəxti gətirməyən balıqçı ilə dənizə çıxmağa qadağa qoyur və ancaq uğurlu balıq ovu edənlərlə işləməyi tapşırır. Amma oğlan tez-tez qocanı yoluxur, onun qayğısına qalır. Onların söhbətinin əsas mövzusu Santyaqonun gəncliyi, dəniz, balıqlar və qocanın pərəstişkarı olduğu, beysbol oyunçusu Co Di Madcodur (amerikalı beysbolçu, beysbol tarixində ən görkəmli nümayəndələrdən biri). 
Davamı →

Uşaq idim, rayonumuzda sirli bir qətl hadisəsi baş vermişdi. Evdəkilərin bunu pıçıltıyla, bizdən inadla gizlədərək müzakirə eləməsi mənim onsuz da böyüklərin söhbətinə olan aşırı marağımı bir az da gücləndirmişdi. Axır ki, iyləyib-çüyləyib söhbəti öyrənmişdim. Rayon mərkəzində yaşayan gənc ər-arvad öz evində, intiqam zəminində qətlə yetirilmişdi. Səs küyə ailənin yeganə, beş-altı yaşlı uşağı yuxudan oyananda qatil əlindəki bıçağın qanını silə-silə uşağa gülümsəmişdi: “Qorxma, səni öldürməyəcəm”.

Bıçağın qanını silmək məsələsi çox güman ki, camaatın hadisəyə vurduğu bəzək, yəni şifahi xalq yaradıcılığı idi. Amma, “qorxma, səni öldürməyəcəm”i qatilin dediyinə inanıram, çünki bu dəhşətli sözləri uydurmağa insan fantizayasının gücü çatmazdı, bu tanrı ssenarisi idi…
Davamı →

Yazıçı Nicki Roberts feminizm üzərinə araşdırma aparır və fahişəliyin tarixini incələyir. «Qərbdə fahişəliyin tarixi» adlı kitab yazır. Bu kitabı oxuyanda belə bir nəticəyə gəlirsən: Patriarxat gerçək dəyərləri, doğruçu əxlaqı gizlətmək üçün bütün əxlaq kodeksini azad həyat sürən, kölə olmaq istəməyən qadına yükləyib. Adını da “fahişə” qoyub. Dolayısıyla, azadlığın bir adı fahişəlik kimi təqdim edilib. Gözdən salınıb.

Patriarxat bunu niyə edib soruşa bilərsiz. Bir şirkət düşünün. İşçiləri yalnız bir cinsdən ibarətdi. İşçilərin niyə yalnız bir cinsdən ibarət olması da ayrıca mövzudu. Deməli, şirkətin qaydalarına görə alıcını aldatmaq, saxta mal istehsal etmək, işçilərdən rəhbərə söz daşımaq, kiminsə “torbasını tikmək”, asan yolla pul qazanmaq, rüşvət almaq və bu kimi qaranlıq işlər etmək olmaz. Amma insanın təbiətdən gələn yırtıcı xisləti var – tez və nə yolla olur olsun əldə etmək istəyir. Bütün mədəni cəmiyyətlər bu yabanı yoldan keçib tərbiyələnib, sivilləşiblər.
Davamı →

“Bəli mən əxlaqsızam, lakin cinayətkar və qatil deyiləm. İnsanlara verilən mükəmməl, sərhədsiz ehtiras duyğusunu tərənnüm edir, şəhvət düşkünlərini müdafiə edirəm. Əgər şəhvət əxlaqsızlıqdırsa o zaman mən ən böyük əxlaqsızam ”

Markiz De Sad qədər cəsarətli filosof – yazar tapmaq çətindir desəm yəqin ki, etiraz etməzsiniz. Yuxarıda yazdığım fikirlər əlbəttə, ona məxsusdur. Bütün dövrlərin ən çox təqib və təhqir olunan, müxtəlif siyasi rejimlərin həbsdə saxladığı yazıçı monarxiyaya qarşı ciddi mənada mübarizə aparan ilk inqilabçı demokratlardan biridir. Əsərlərində Tanrıya qarşı üsyan edən De Sad bəşəriyyətin bütün bəlalarına görə onu günahkar hesab edir. Yazdığı bütün kitablarda azad hissləri, sərhədsiz ehtirası təbliğ edən yazıçı bununla insan duyğularının qanun və Tanrı qorxusu ilə məhdudlaşdırılmasını qəbul etmir.
Davamı →

Bütün ədəbi məktəblər millətin çərçivəsini daraldır. Ədəbi məktəblərə heyranlıq tərbiyəsinin axırı yoxdur.

Cəlil Məmmədquluzadə XX əsr Azərbaycan ədəbiyyatının satirik ruhunda günahkardır. Satira “usta”larımız pişik quyruğuyla oynayan kimi daim acı sözlə əylənib millətin bütün önəmli keyfiyyətlərindən yan keçiblər. Onların fərasətindən millət barmaq qatlayıb öz fəzilətlərini sadalaya bilməyi unudub. Amma naqisliklərini əzbərdən bilir. Hamımız ağız-ağıza vermişik: murdarıq, yaramazıq, pisik. Satirik ruh qanımıza yeriyib.

Düşmən millətimizi topla atəşə tutanda, Mirzə Cəlil sözlə tutub. Mirzə Cəlil ədəbi kollaborasionistdir. Özü də həmişə düşmənin görüb-bilmədiyi yerləri nişan alıb.
Davamı →

Sokrat bizə təkcə başqalarının fikirlərinin xətalı olacağını göstərməklə qalmır, həm də nəyin doğru olduğuna özümüz qərar verək deyə, bəsit bir düşünüş metodu da təklif edir. Çox az sayda filosof düşünərək yaşamağa başlamaq üçün bu qədər az şeyə ehtiyac olduğunu düşünür.

Sokrata görə düşünərək yaşamaq üçün illər boyunca təhsil almağa və aşırı dərəcədə boş zamana sahib olmağımıza gərək yoxdur. Bəlli bir mövzuya qarşı maraq duyan, zehnindəki daşları yerli-yerində nizamlamış və ağlauyğun olduğu iddia edilən bir düşüncəni gözdən keçirmək istəyən hər kəs, Sokratın bu metodunu tətbiq edərək, küçədə yeriyərkən bir dostuyla həmin mövzuda söhbətə başlayıb, yarım saatdan da qısa bir zaman içindəcə bir ya da iki təsirli, məntiqli qənaət əldə edə bilər.
Davamı →

And olsun avtobus sürücülərinin pozulmuş əsəblərinə ki… Lənət şeytana. Bu axmaq cümləni heç cür beynimdən çıxara bilmirdim. Avtobusdaydım, önümdəki güzgüdən sürücünün turşumuş sifəti bütün cizgiləriylə görünürdü. O hələ ki, astadan öz-özünə danışır, deyinməyə təzəcə başlayırdı. Amma bir azdan sərnişinlərin arasından da sinirləri gərilmiş biri tapılacaq, dava qopacaq, mənfi enerji ətrafa yayılacaqdı.

Deməli, qarşıdurma qaçılmazdı. Sürücüylə sərnişin, həkimlə pasient, müəllimlə şagird, polislə vətəndaş arasında.
Davamı →