Autizm, əsasən uşaqlıq dövründə müəyyən edilən, sosial qarşılıqlı təsirlər, kommunikasiya və davranış məhdudiyyətləri ilə xarakterizə olunan geniş spektrli bir inkişaf fərqidir. Bu yazıda övladınızın autizm spektr pozuntusu (ASP) simptomlarını necə anlaya biləcəyinizi müəyyənləşdirməyə yardımçı olmaq üçün bəzi əlamətlər və göstəricilər təqdim ediləcəkdir.

Autizmin ilk simptomları

Uşaqlarda autizm əlamətləri adətən ilk üç yaşda özünü göstərir. Bu dövrdə valideynlər aşağıdakı davranışları müşahidə edə bilərlər:

1. Sosial maraqların azalması: Uşaqlar adətən insanlarla, xüsusən də yaşıdları ilə maraqlanırlar. Autizm spektrində olan uşaqlar isə sosial münasibətlərdən uzaq durmağa meylli ola bilərlər.
2. Göz təması qurmaqda çətinlik: Autizmli uşaqlar tez-tez göz təması qurmaqdan qaçınır və ya çox az göz təması qururlar.
3. Təkrarlanan davranışlar: Qeyri-adi və ya təkrarlanan hərəkətlər, məsələn, əlləri silkələmək, fırlanmaq və ya bədənini qəribə şəkildə hərəkət etdirmək.
4. Dil və kommunikasiya problemləri: Gecikmiş dil inkişafı, təkrarlanan və ya adi olmayan dil istifadəsi.
5. Adları çağırıldıqda cavab verməmək: Bu, eşitmə problemindən daha çox, sosial çağırışlara reaksiya verməməklə əlaqəlidir.
6. Əşyalara qarşı anormal maraqlar: Əşyalara qarşı qeyri-adi fikirləşmə və ya onlarla qeyri-adi oynama tərzləri.
7. Rutinlərə sərt bağlılıq: Rutinlərdə kiçik dəyişikliklərə qarşı həssaslıq və ya qeyri-adi narahatlıq.
8. Yeni vəziyyətlərə adaptasiya çətinlikləri: Yeni və ya gözlənilməz vəziyyətlərə adaptasiya etməkdə çətinlik.
9. Sensorik həssaslıqlar: İşığa, səsə, toxunuşa və ya dadlara qarşı qeyri-adi həssaslıq və ya maraq.

Ailələr autizmli uşaqlara necə yanaşmalıdırlar?

1. Qəbul prosesi: İlk addım, uşağınızın vəziyyətini qəbul etmək və ona göstərilən sevgi və dəstəyin heç bir şəkildə azalmayacağını anlamaqdır.
2. Məlumat toplama: Autizm haqqında ətraflı məlumat toplayın. Bu, uşağınıza necə yardım edə biləcəyinizi anlamağınıza kömək edəcəkdir.
3. İxtisaslaşmış yardım axtarın: Uşağınıza ən uyğun müalicə və dəstək proqramlarını tapmaq üçün peşəkarlardan kömək alın.
4. Ailə olaraq birlik: Autizmli bir uşağa sahib olmaq ailə üzvləri arasında güclü əlaqə və dəstək tələb edir.
5. Evdə müsbət mühit yaratmaq: Uşağınızın öyrənməsi və inkişafı üçün müsbət və dəstəkləyici bir mühit yaradın.
6. Günlük rutinləri qoruyun: Autizmli uşaqlar üçün günlük rutinlərin sabit olması çox vacibdir. Ailə kimi bu rutinləri qorumağa çalışın.
7. Xüsusi maraq və bacarıqları dəstəkləyin: Uşağınızın xüsusi maraqlarını və bacarıqlarını qəbul edin və onları inkişaf etdirməsinə kömək edin.
8. Ailəvi faydalı məşğuliyyətlər: Birlikdə vaxt keçirmək ailəvi bağları gücləndirir və uşağınızın sosial bacarıqlarını inkişaf etdirə bilər.
9. Qarşılıqlı dəstək qruplarına qoşulun: Digər autizmli uşaqlara sahib olan ailələrlə əlaqə qurmaq, təcrübələri paylaşmaq və dəstək alıb vermək mühüm bir addımdır.

Autizmli uşaqlarda təhsil və inkişaf necə olmalıdır?

Uşağınızın təhsili və inkişafı autizm spektr pozuntusu ilə yaşarkən diqqət edilməli olan mühüm aspektlərdən biridir.

1. Fərdi təhsil planı (FTP): Uşağınızın xüsusi ehtiyaclarını nəzərə alaraq fərdi təhsil planı hazırlayın.
2. Peşəkar dəstək: Uşağınızın ehtiyaclarına xidmət edə biləcək xüsusi təlimatçılar, terapevtlər və məşqçilər ilə işləyin.

3. Sosial bacarıqların inkişafı: Uşağınızın sosial bacarıqlarını gücləndirəcək fəaliyyətlərə və proqramlara qoşulun.

4. Tez-tez irəliləyişin qiymətləndirilməsi: Uşağınızın təhsil və inkişaf planında müntəzəm olaraq yeniləmələr və düzəlişlər edin.
5. Texnologiyadan faydalanma: Təhsil texnologiyaları və tətbiqləri öyrənmə prosesini daha maraqlı və effektiv hala gətirə bilər.
6. Oyun əsaslı öyrənmə: Uşağınızın maraqlarını və öyrənmə üslubunu nəzərə alaraq oyun əsaslı öyrənmə fəaliyyətlərini daxil edin.
7. Məktəblə sıx əməkdaşlıq: Uşağınızın məktəbi ilə yaxından maraqlanın və onun təhsili ilə bağlı mütəmadi məlumat toplayın.
8. İxtisaslaşmış proqramlar: Uşağınızın xüsusi ehtiyaclarına cavab verə biləcək ixtisaslaşmış proqramlardan faydalanın.
9. Qarşılıqlı hörmət və anlayış: Uşağınızın öyrənmə tempi və üsullarına hörmət edin və onun fərdi inkişaf yolunu dəstəkləyin.
10. Müvəffəqiyyətləri qeyd edin: Kiçik irəliləyişlər də daxil olmaqla uşağınızın əldə etdiyi müvəffəqiyyətləri qeyd edin.

Son olaraq, autizmli uşaqların və onların ailələrinin yaşadıqları həyatın dəyərli və zəngin olduğunu qəbul etmək, onlara layiq olduqları hörməti və dəstəyi göstərmək bizim ən böyük vəzifəmizdir. Onların həyatına müsbət təsir göstərmək üçün hər birimiz öz vəzifəmizi yerinə yetirə bilərik. Bu yolda birlikdə irəliləyərək, hər bir uşağın özünü ifadə etmək və dünyaya özünəxas töhfələr vermək imkanını qoruyub saxlaya bilərik.