Təxirə salmaq xəstəliyi nədir?

İnsanın etmək üçün vaxtı, enerjisi və imkanı olmasına baxmayaraq bir və ya bir neçə dəfə gecikdirərək işi görməkdən yayınması olaraq təyin olunan təxirə salmaq xəstəliyi insanın gündəlik həyatına mənfi təsir göstərir. Görülməsi lazım olan işləri qeyri-müəyyən və saysız-hesabsız təxirə salan insanlar vaxtdan düzgün istifadə edə bilmədiklərindən həm məktəbdə, həm də iş həyatında çətinliklərlə qarşılaşırlar. İşin tamamlanma vaxtı yaxınlaşdıqca hirs və stress səviyyələri artır.

Təxirə salmaq xəstəliyinə kimlər yoluxur?

Müasir cəmiyyətdə çox rast gəlinən təxirə salmaq hər yaşda və cinsdə olan insanlarda müşahidə olunur. Tələskənliyə meylli insanlar ətraf mühitə görə rahat və tənbəl olaraq xarakterizə olunur. Daha çox motivasiya çatışmazlığından qaynaqlanan bu vəziyyətdə insan görüləcək işi əhəmiyyətsiz görür. O, öz maraq sahəsinin xaricində olduğunu və ya ləngimənin bacarıq çatışmazlığından qaynaqlandığını düşünür. Ediləcək işi necə edəcəyini bilməmək və özünü qeyri-adekvat hiss etmək də təxirə salmaq xəstəliyi olan insanlarda tez-tez rast gəlinir.

Motivasiyanın olmaması ilə yanaşı, mükəmməllikçi olmaq, uğursuzluqdan qorxmaq, özünə yüksək standartlar qoymaq, özünə qarşı qeyri-adi gözləntilər bəsləmək bu xəstəliyi olan insanların ümumi xüsusiyyətlərindəndir. Bütün bunlara əlavə olaraq, vaxtın düzgün idarə edilməsi və plansız davranışı olan insanlar görülməsi lazım olan işləri təxirə salmağa meyllidirlər.

Təxirə salmaq xəstəliyinin əlamətləri hansılardır?

Süründürmə qabiliyyəti olan insanlar, adətən görülməsi lazım olan və ya görülməsi gözlənilən işləri daima təxirə salırlar. Məsələn, gün ərzində çox vaxtı olan bir adam, ev tapşırığını və ya tamamlanması lazım olan bir layihəni yerinə yetirmək üçün vaxt təyin etdikdən sonra, uyğun vaxt gəldiyində başqa bir işdə ilişib qala bilər. İnsan planlaşdırdığı vaxtda işi başa çatdıra bilməyəndə başqa vaxt təyin edib irəli vaxt qoyur, təyin olunmuş vaxt gəldikdə isə işi yenidən təxirə salır.

Bu vəziyyət görüləcək iş üçün lazım olan vaxt azalana qədər davam edir. O, ev tapşırığını və ya layihəni təsadüfi və ya təfərrüatlara varmadan məhdud vaxtda tamamlayır. Bu, idmana və ya pəhrizə başlayanda da tez-tez olur. Həftənin ilk günü olan bazar ertəsinə gecikmə dövrədə davam edir. Bir müddət sonra vərdiş halına gələn bu vəziyyət xroniki süründürməçilik davranışını ortaya qoyur.

Xroniki süründürməçilik necə baş verir?

Xroniki süründürməçilik, süründürməçilikdən qaynaqlanan stress və sıxıntıya baxmayaraq, davamlı olaraq təxirə salan, bu vəziyyəti təkrar-təkrar davam etdirən insanlarda görülən əhəmiyyətli bir problemdir. Uşaqlıqdan başlayan bu vəziyyətin altında yatan səbəblərdən biri də avtoritar valideynlərdir. Belə ailələrdə qaydalar çox sərtdir və bu qaydalara riayət etmək demək olar ki, hər şeydən vacibdir. Mükəmməl valideynlər uşaqlarını kiçik yaşlarından daim tənqid edirlər. Bundan əlavə, şərti sevgi və diqqət göstərən valideynlərin övladlarında da süründürməçilik müşahidə oluna bilər.

Nəticədə uşaqlar öz daxili aləmlərini tənzimləmək əvəzinə valideynlərinin niyyətlərini oxumağı öyrənirlər. Davamlı olaraq özünü sübut etməli olan uşaqlarda performansla bağlı narahatlıqlar yaranır. Gənc yaşda təqdir olunmaq və qəbul olunmaq üçün mübarizə aparan insanlar yetkinlikdə süründürməçiliklə baş-başa qalırlar. Uşaqlıqda ayağa qalxa bilməyən fərdlər, yetkin olanda etməli olduqları şeyləri etməməklə bir növ reaksiya göstərirlər. Ancaq bu vəziyyət xroniki süründürməçilik xəstəliyi olan insanlarda qəzəb yaradır. İşə son tarixlə başlamaq fikri cansıxıcılıq aktı kimi qəbul edilir.

Təxirə salmaq xəstəliyinin səbəbləri nələrdir?

Əgər insan hər bir işi təxirə salmağa başlayıbsa və bu vəziyyət hətta gündəlik həyatını belə yarımçıq qoyursa, süründürməçilik, başqa sözlə desək, təxirə salmaq xəstəliyi sayılır. Süründürmənin səbəblərinə aşağıdakılar daxildir:

• Pis vaxt idarəsi
• Motivasiya olmaması
• Mükəmməllik
• Məlumat çatışmazlığı
• Uğursuzluqla bağlı narahatlıq
• Uyğun olmayan iş seçimi
• Bitirməmək narahatlığı

Təxirə salmaq xəstəliyi necə müalicə olunur?

Həyatda qarşılaşılan bir çox problemdə olduğu kimi, süründürməçiliklə mübarizə aparan insanların etməli olduğu ilk şey xəstəliyi qəbul etməkdir. Daha sonra işin görülməsi üçün lazım olan konsentrasiyanı pozan amillər bir-bir qeyd edilməli və işə başlamağın ləngiməsinə səbəb olan obyektlər aradan qaldırılmalıdır. Konsentrasiya səviyyəsini artırdıqdan sonra görüləcək işləri bölmələrə bölmək və bu bölmələri nəzərdə tutulmuş vaxt intervalında tamamlamaq lazımdır.

Düzgün və təsirli vaxt idarəetməsi və yaxşı planlaşdırma ilə başlayan və insanın qoyduğu qaydalara əməl etməklə başlayan sağalma prosesində edilməsi lazım olanlar olduqca sadə olsa da, qətiyyət çox önəmlidir. Süründürməçiliyin müalicəsi insanın şüurunda başlayan bir prosesdir. Əgər buna nail olmaq mümkün deyilsə, psixoloqdan peşəkar kömək istəyə bilərsiniz. Süründürməçilik əlamətləri arasında yer alan pis vaxt idarəsini nizamlaya bilmək və təkmilləşdirə bilmək insanı motivasiya edəcək, görülməsi lazım olan işləri vaxtında başa çatdırmağı asanlaşdıracaq.

Bu zaman insan əvvəlcə özünə uyğun və asanlıqla həyata keçirilə bilən plan qurmalıdır, gündəlik və saatlıq olaraq bu plana əməl etməlidir. Görülməli olan işləri əhəmiyyətinə görə sıralamaq, vacib olanlara üstünlük vermək, işi optimal müddətdə tamamlamaq mükəmməllik hissini müsbət şəkildə gücləndirəcək və bu, işi başa çatdırmaq üçün motivasiyanı da artıracaq.