Kayzen

Əgər uşaq qaranlıq qorxusundan qurtula bilmirsə, mütləq psixoloqa müraciət edilməli və problem aradan qaldırılmalıdır

Nədənsə, uşaqlar qaranlıqdan daha çox qorxurlar. Bəzən onlara elə gəlir ki, anaları yanında olmasa, heç nə edə bilməzlər.
Bu vəziyyəti aradan qaldırmaq yollarından biri, uşaqların erkən yaşlarında yataq otaqlarını ayırmaq və yuxu saatlarını müəyyənləşdirməkdir. Bu saat sabit olmalıdır, yəni dəyişməməlidir. 2-6 yaşlı uşaqlar üçün yuxu saatı 20.00-21.30, 7-12 yaşlı uşaqlar üçün 20.00-21.30, 15-18 yaşlı uşaqlar üçün isə saat 23.00 olmalıdır.

Həmçinin uşaq saat neçədə yatacağını bilməlidir. Qaranlıq olmasın deyə, uşaq yuxuya gedənə qədər gecə lampasından istifadə etmək olar. Dəhlizin işığı içəri düşürsə, yataq otağı dəyişdirilməli, yaxud qalın pərdə, günəşliklə işığın qarşısı alınmalıdır. Uşağın yatdığı otağın qapısı şüşəlidirsə, mümkün qədər bu şüşələr işığı keçirməyəcək şəkildə olmalıdır. Bütün bunlarla yanaşı, valideyn uşağın nədən narahat olduğunu bilməli və səbəbini aradan qaldırmalıdır.

Qaranlıq qorxusu uşağın yanında qanqaralığı salmaqdan, ailədaxili münaqişələrdən, dəcəllik edəndə onları ağlasığmaz şəkildə qorxutmaqdan, qorxulu şeylər danışmaqdan da irəli gəlir. Əgər uşaq qaranlıq qorxusundan qurtula bilmirsə, mütləq psixoloqa müraciət edilməli və problem aradan qaldırılmalıdır.

Davamı →

İsti havalarda ən çox narahatlıq yaradan problemlərdən biri olan tərləmənin əslində insan sağlamlığı üçün faydalı olduğu müəyyən olunmuşdur. Tər vəziləri qanı təmizləyir və bədənin hərarətini normal saxlayır.

Tər vəzilərinin işləmə funksiyasının böyrəyin işləmə funksiyası ilə oxşar olduğu və orqanizmdəki bəzi ziyanlı maddələrin tər vəziləri vasitəsi ilə xaric olunduğu bildirilir.

Normal bir insanın orqanizmində bir milyona yaxın tər vəzisi vardır ki, bəzən bu vəzilərin hamısı orqanizmdəki ziyanlı maddələrin xaric olunmasında aktiv olurlar.

Həkimlər tərləmənin sağlamlıq üçün olduqca faydalı bir proses olduğunu və bunun qarşısının alınması yerinə tərləmə zamanı yaranan xoşagəlməz qoxunun qarşısının alınmasına üstünlük verməyin daha faydalı ola biləcəyini bildirirlər.

Tərlədikdən sonra tərin buxarlanması isə orqanizmdə hərarət balansını nizamlayır.

 

Davamı →

Dəvələrin burnu səhraların yaşıllaşdırılmasına necə ilham mənbəyi olub?
Dəvə qanından tibb sahəsində necə istifadə edirlər?

Möcüzəvi şəffaf göz qapağı
Dəvələrin həzm sistemi necə qüsursuz tənzimlənir?
Bu canlılar çətin səhra şəraitində balalarını necə qidalandırırlar?
Dəvələr haqqındakı Quran möcüzəsi necədir?
Ərəb dilində “dəvə”, yəni “إبل – ibil” gözəlləşdirən, gözəllik verən mənalarındadır. Bədənindəki hər təfərrüat bir yaradılış möcüzəsi olan dəvəni uca Allah, həqiqətən, mənası kimi insanlara xeyir verməsi və xidmət etməsi üçün yaratmışdır.
Davamı →

    Lev Qumilyev 1912-ci ildə Sarskoe Seloda doğulmuşdur. Nikolay Qumilyov və Anna Axmatovanın yeganə oğludur. Atası kimi Lev Qumilyov da sovet dövründə represiyaya məruz qalmışdır. İkinci Dünya müharibəsində iştirak etməsi də onu represiyadan qoruya bilməmişdir. Stalinin ölümündən sonra anasının inadlı mübarizəsi sayəsində azadlığa çıxmışdır. Leninqrad universitetinin tarix fakültəsini bitirmişdir. Sovet şərqşünaslığında qədim türk tarixinin ən yaxşı araşdırmaçılarından biri hesab olunur. Lev Qumilyovun yaradıcılığının əsasını passionar nəzəriyyə təşkil edir. Etnogenezə dair passionar nəzəriyyənin banisidir. Bununla belə nəzəriyyəsi nə qədər məşhur olsa da bir çox tarixçilər tərəfindən qəbul olunmur.

   Lev Qumilyov etnogenezə aid saysız-hesabsız məqalələri, yeni ideyaları, parlaq analizi və orijinal nəticələri ilə seçilir. Onun fikrincə etnosların(xalqların) taleyində əsas rolu təbii amillər və onların məhsulu olan passionlar-ehtiraslı şəxsiyyətlər oynayır. Passionarların azlığı da, çoxluğu da etnos üçün fəlakətdir. Passionarların yaranmasında biosferin enerjisi başlıca rol oynayır.

    Maraqlı burasıdır ki, passionarlar təkcə müharibə dövründə azalmır. Belə olsaydı öz kollektivinin təntənəsi naminə həyatını qurban verən ayrı-ayrı şəxslərin məhvini asanlıqla izah etmək olardı. Lakin passionarlıq uzun sürən dinclik dövründə də, sülh zamanı da eyni sürətlə azalır. Həm də amansız dövrlərə nisbətən daha sürətlə. Lakin etnos üçün ən qorxunc dövr dinc həyatdan başqa etnosların hücumundan müdafiəyə keçid dövrüdür.

    Feodal müharibələri dövründə qadınlar döyüşə gedən qəhrəmanları sevirdilər. Beləliklə igidlər məhv olmamışdan əvvəl qeyri-qanuni olsa da bir nişanə qoyub gedirdilər. Uşaqlar böyüyüb atalarını tanımasalar da genlərin təsiri ilə onların əməllərini təkrar edirdi.

   Dinc dövrdə isə əksinə səliqəli və sakit adamlar qadınlar üçün ideala çevrilir, passionarlara həyatda yer olmur. Qonçarovun “Uçurum” romanında olduğu təsvir olunduğu kimi, qız inqilabçıya və artistə getməyib mülkədarı sevir. Belə vaxtlarda passionarlar lüzumsuz, çox vaxt isə cəmiyyətdə artıq adama çevrildiyinə görə sonsuz kimi məhv olub gedirlər. Etnos kənar zərbələrdən sarsılanadək onların itkisi hiss olunmur. Hiss olunanda isə itkinin nə dərəcədə ağır olduğu meydana çıxır.

   Hər hansı etnosun inkişafının dörd dövründə 4 imperariv qayda hökm sürür.

1. Əmələ gəlmə dövrü-“kim olmalısansa, elə də ol”

2. Cəmiyyətin individiumlara tələbatı dövrü-“necəsənsə, elə də ol”

3. İndividiumların bir-biriylə qanlı toqquşmaları dövrü-“mən necəyəmsə, sən də elə ol”

4. Etnosun dağılma dövrü-“özündən razı ol”

Davamı →

Bir kitab, ya da hekayə üstündə işləyərkən hər sabah ətraf işıqlanmağa başlayan kimi yazmağa başlayıram.

Əgər yazmaq istəyirsinizsə heç kəs sizə mane ola bilməyəcək və havanın soyuq, ya da isti olmasının da önəmi olmayacaq. İşimə aludə olub şövqlə yazaram. Yazdıqlarımı oxuyar, adətən növbəti səhnədə nə baş verəcəyini bildiyim zaman ara verdiyim üçün burdan davam edərəm.

Nə edəcəyimi və sonra nə olacağını bildiyim hissəyə qədər yazaram, orda bitirərəm və yazdıqlarımla yenidən mübarizə edəcəyim ertəsi günə qədər yaşayaram.

 Yazmağa səhər 6-da başlayır, nahara və ondan bir az sonraya qədər davam edirəm. Ara verdiyim zaman boş oluram və eyni zamanda bu boşluğu doldurmağa çalışıram. Aşiq olduğunuz vaxt birinə özünüzü bəyəndirməyə çalışdığınız kimi bu boşluğu dəyərləndirməyə çalışaram.

Ertəsi gün yenə yazmağa başlayana qədər bəzən hər şey mənasız gələ bilər. Ertəsi günə qədər gözləmək, bacara biləcəyim ən çətin işdir.

Gənc yazıçıya bəzi tövsiyələr
 -Qısa cümlələr yaz. Hər zaman qısa cümləylə başla. Dinamik bir dilin olsun. Pozitiv ol, neqativ olma.

 -İşlətdiyin dil yaşadığın zamana aid olmalıdı, yoxsa bir işə yaramaz.

 -Sifətlərin həddindən artıq işlənməsindən vaz keç; xüsusilə də “böyük, möhtəşəm, inanılmaz” kimi qeyri-adi sözlərdən.

 -Həqiqətən bacarığı olan və demək istədiyi şeylər haqqında səmimiyyətlə hiss etdiklərini yazan biri bu qaydalara uyarsa pis şey yaza bilməz.

 -Yaza bilmək üçün mən ilk dəfə yazmağa başladığım o otel otağındakı yalnızlığımı yadıma salıram. Sən də hamıya bir oteldə qaldığını söylə, amma başqa bir oteldə qal. Yerini öyrənsələr özünü təbiət qoynuna at. Orda da səni taparlarsa gedə biləcəyin ehtiyat bir yerin həmişə olsun. Bütün gün çalış, o qədər çalış ki, artıq edə biləcəyin iş gündəlik qəzetləri oxumaq olsun. Sonra bir şey ye, tennis oyna, ya da heç bir şey etmə. Yaxud da yalnız bağırsaqlarını işlədə biləcək qədər yorulana kimi bir iş gör və ertəsi gün yenə yazmağa başla.

 -Yazarlar təkbaşına işləmək məcburiyyətindədilər. Ancaq sonda əsərlərini bitirən kimi özlərini göstərmələri vacibdir. Amma çox olmaz. Yoxsa nyu yorklu yazarlara çevrilərlər. Bir şüşənin içində yaşayan soxulcanlar kimi bir-birləriylə və şüşəylə olan münasibətlərindən qaynaqlanarlar. O şüşənin bəzən artistik xüsusiyyəti olur, bəzən iqtisadi, bəzən isə dini. Bir dəfə şüşənin içinə düşdülərmi, həmişə orada qalarlar. Özlərini şüşədən kənarda yalnız hiss edərlər. Özlərini yalnız hiss etməyi istəməzlər. İnandıqları şeylərdə yalnız olmaqları onları qorxudar. ...

-Bəzən yazmaq mənə çətin gələndə ehtiyac duyduğum cəsarəti tapmaq üçün öz kitablarımı oxuyuram və o zaman onları yazmağın çətin hətta imkansız olduğunu xatırlayıram.

-Bir yazar əgər həqiqətən də işə yarayan yazardırsa, hər şeyi olduğu kimi yazmaz. İcad edər, ya da özündən uydurar; fərdi və ya fərdi olmayan məlumatlardan yola çıxaraq bunu edər.
Davamı →

1. Tez-tez hirslənirlər
Ərköyün uşaqlar çöldə, insan içində və hətta öz evində, tez-tez hirslənər, dayandıq yerdə qışqırmağa və ağlamaya başlar.

2. Əsla təmin olmaz
 Ərköyün uşaqlar əsla sahib olduqlarıyla kifayətlənməzlər və əlindəkilərlə əsla yetinməzlər. Əgər bir uşağın əlində başqa bir şey görsələr, mütləq onu istəyərlər.

3. Heç köməkçi deyil
Heç bir uşaq təmizlik etməkdən xoşlanmaz, amma bir uşaq 4-5 yaşına gəldiyində artıq öz oyuncaqlarını yığışdırmağa, öz ayaqqabılarını yerinə qoymağı öyrənməsi lazımdır. Amma ərköyün bir uşaq bu kiçik işləri belə etmək istəməz.

4. Böyüklərin diqqət mərkəzində olmağa çalışarlar
Yaşına baxmadan, bütün böyüklərin davamlı onlarla maraqlanmasını və onları dinləməsini istəyərlər.

5. Sizi insan içində utandırarlar
 Bəzi vəziyyətlərdə uşağınız sizi istəmədən utandıra bilər, amma ərköyün uşaqlar sizi bilərək və istəyərək insan içində utandırar və diqqəti cəlb etmə adına sizi alçaldacaq davranışlara yol verərlər.
Ardı →

Qısqanclıq həyatın hər dövründə yaşanan bir duyğudur. Qısqanclıq gözlənilən maraq, diqqət, sevgi və şəfqət əksikliyinə verilən təbii bir cavabdır. Uşaqlıqda bu hislər artıq 2 yaşından etibarən baş qaldırır. 

Uşaq, hər kəsin özündən daha yaxşı olduğunu və özünün hər kəsdən daha az sevildiyini düşünməyə başlayır. Amma ailəyə ikinci uşaq gəldiyi zaman bu hislər daha da gərginləşir. Ailəyə yeni bir qardaş və ya bacının gəlməsi, bir uşaq üçün qəbul etməsi həqiqətən çox çətin olan bir vəziyyətdir. Uşağın yeni qardaş və ya bacısını qəbul edə bilməsi uşağın yaşı, ailənin uşaqla münasibəti və uşağın şəxsiyyətinin inkişafı və s. bu kimi bir çox faktorlardan asılıdır. Qardaş-bacı qısqanclığını tamamilə qarşısı alına bilməz. Çünki bu qisaqnclıq bir uşağın psixi inkişafı üçün önəmlidir. Buna görədə də bu qısqanclığı uşağın saglam inkişafı üçün sağlam rəqabətə çevirə bilərsiniz.

Əğər uşağınız yeni doğulmuş körpəyə müraciyətlə “kaş ki hec olmasaydın”, “sənə nifrət edirəm” və s. bu kimi ifadələr işlədirsə deməli artıq qısqanclıq baş qaldırıbdır. Bir çox hallarda uşaqlarda qısqanclıq reqresiya(geriyə dönüş) ilə müşahidə olunur, yəni uşaqlar körpə kimi sosqa əmmək,yatağını islatmaq, tək başına yemək yeməmək və s. kimi davranışlar göstərirlər.

Bəzi hallarda isə uşaqlar sevilmədiyini hiss edərək özlərinə qapanarlar. Heç kəslə ünsiyyətə girməzlər.Tez-tez müşahidə olunan davranış isə böyük uşaqların özlərindən kiçiklərə fiziki ziyan verməsidir(cimdikləmə,vurma, yerə atma və s).Uşağınızda bu cürə halları müşahidə edirsinizsə deməli artıq uşaqlar arasında qısqanclıq başlayıb.
Ardı →

1. Pis əhval-ruhiyyə
Uşaq və ya yeniyetmə bir neçə həftə ərzində əgər qəmgindirsə və günün müəyyən saatlarında və ya müxtəlif günlərdə bu halı bir qədər dəyişirsə, bu, depressiyanın əlaməti deməkdir. Ümumi olaraq, onu əhatə edən mühitin dəyişməsinə baxmayaraq, onun qəmgin və bədbəxt halı hələ də qalmaqdadır.

Bəzən bu daimi xəstəliyi müəyyən etmək heç də asan olmur. Bəzən bu cür qız və ya oğlanlar onlarda olan bu dəyişikliyi boyunlarına almaq istəmirlər, onu gizlədirlər. Ola bilsin ki, depressiya bu cür oğlan və qızların ruhiyyəsində özünü başqa cür büruzə versin və qəmgin olmaqları çox da hiss edilməsin.

Məsələn, heç kimə yaxınlaşmamaq, heç nəyi bəyənməmək, sözə qulaq asmamaq kimi. Onu da demək lazımdır ki, hər sözə baxmayan və ya problem yaradan uşaq depressiyada deyildir. Ancaq yeniyetmələrin arasında bu xəstəliyə kifayət qədər çox rast gəlinir. Bəzən depressiya nigarançılıqla bir yerdə olur.

Bəzən də tibbin müəyyən edə bilmədiyi baş və ya mədə ağrısı kimi özünü göstərir. Bu zaman valideyn çox nigaran olur. Onlar çalışırlar ki, bu xəstəliyi uşağın orqanizmində axtarsınlar. Amma onun qəmgin olmasını heç nəzərə almırlar.
Ardı →

Uşaq psixikasını ən önəmli hissəsi hər yaş dövründə bu yaşa uyğun davranışların düzgün mənimsənilmiş olmasıdır. Bunların içərisində ən önəmli hesab etdiyimiz davranışlardan biri uşaqların tualet vərdişidir. Körpəsi olan hər bir ana uşağının tualetə getmə isdəyini bildirməsini, sidiyini muəyyən müddət tuta bilmələrini,gecələr yatağını islatmamalarını arzulayır və buna olduqca boyük səy göstərir. Tez və ya gec, çox asan və ya çətin də olsa bütün uşaqlar bu vərdişə zamanla öyrəşir. Lakin elə hallar da olur ki, uşaqlar bütün bu vərdişləri öyrənsələr də, düzgün və vaxdinda isdəklərini ifadə edə bilsələr də, günün müəyyən vaxdi, xüsusən də gecələr yataqlarını isladırlar.
Davamı →

Xüsusilə məməli heyvanların doğumları olduqca təhlükəli olur. Həm doğan ana heyvan, həm də yeni doğulan balalar yırtıcı heyvanlar üçün asan ovdur. Ancaq, adətən, bu canlıların doğuş zamanı yanlarında sürülərindən bir köməkçi olur.

Məsələn, dişi maral doğacağı zaman sürüdən kənarda kolluqların arasında bir məkan seçir. Doğuş zamanında isə tək deyil. Yanında sürüdən olan başqa bir  dişi ona kömək etmək üçün hazır gözləyir.

Doğuş zamanı bir-birlərinə kömək etmələri ilə məşhur olan digər canlılar isə delfinlərdir. Delfin balaları doğulandan dərhal sonra su səthinə çıxmalıdırlar. Buna görə də dişi delfin doğuş zamanı balaya kömək edərək onu burnu ilə su səthinə doğru itələyir. Doğuşdan əvvəl dişinin hərəkət etməyi çətinləşir. Bu səbəbdən, doğuş anında dişi delfinin yanında ona doğuşda kömək etmək üçün sürüdən iki dişi delfin də olur. Kömək edən delfinlər doğuşdan əvvəl onun zərər görməməsi üçün ana delfinin hər iki yanında üzürlər. Onların vəzifələri doğuşdan əvvəl hərəkət etməyi çətinləşən və buna görə də hər hansı bir təhlükə zamanı özünü qoruya bilməyən ana delfini qorumaqdır. Xüsusilə də doğum əsnasında axan qanın qoxusuna həmin yerə gələ biləcək balinalara qarşı çox diqqətlə ana delfinin ətrafında olurlar.

Ardı →