İnkişaf etmək istəyənlər üçün maraqlı məlumatlar olan kollektiv bloq servisi
Türk xalqları Altay dil ailəsinin türk dil qrupuna aid olub 4 qola ayrılır.
1. Oğuz qolu –türk, azərbaycanlı, qaqauz, türkmən, türkmən, Krım tatarları, Axıska (Mehseti) türkləri və s.
2. Uyğur qolu -özbək, uyğur, tuvalı, xakas, kızıllar
3. Qıpçaq qolu – qazax, qaraqalpaq, qumık, qırğız, poqay, altaylar və s.
4. Bulqar qolu – tatar, başqırd, qaraçay, karaim və s.
Afrikada 53 dövlət yerləşir ki, bunun da yalnız CAR IEÖ-lər, Tunis isə YSÖ-ləri qrupuna daxildir. Afrika iqtisadi cəhətdən dünyanın ən geridə qalmış regionudur. O, savadsızlığa, uşaq ölümünün ən yüksək və orta ömür müddətinin ən aşağı göstəricilərinə görə dünyada 1-ci yeri tutur. Afrika əhalisinin 70%-i kasıb və acınacaqlı şəraitdə yaşayır.
Afrika ölkələrinin əksəriyyəti son 30-40 ildə müstəqillik qazanıb. Afrikanın əksər ölkələri unitar respublikalarıdır. Yalnız Svazilend, Lesoto və Mərakeş konstitusiyalı monarxiya; Nigeriya, Efiopiya v CAR federativ quruluşa malikdirlər.
Mərkəzi Asiya dünyanın yeganə regionudur ki burada yerləşən ölkələrin heç birinin dünya okeanına birbaşa çıxışı yoxdur. Bakı- Türkmənbaşı, Bakı- Aktau, Bakı-Bektaş bərə gəmilərinin işə düşməsi, bu region ölkələrinin iqtisadi əlaqələrinin Qafqaz və Avropa ölkələri ilə yaxşılaşmasına kömək edir.
Mərkəzi Asiyada yerləşən Tyan-Şan, Pamir, Altay dağ sistemləri və Turan, Xəzəryanı ovalıqlar regionun özünəməxsus landşaftını yaradır. Burada – Qobi, Təklə – Məkan, Qaraqum, Qızılqum səhraları yerləşir.
Işçilərin sayına və istehsal etdiyi məhsulun maya dəyərinə görə maşınqayırma sənaye sahələri arasında 1-ci yeri tutur. Maşınqayırmanın əsas xammalını metallurgiya sənayesi verir. Lakin ETI dövründə maşınqayırmada metala olan tələbat kəskin azalmış, süni materiallara və ixtisaslı kadrlara tələbat artmışdır. Maşınqayırmanın əmək və elm tutumlu sahələrinə tələbat artdığından, maşınqayırma müəssisələri iri şəhərlərə və elm mərkəzlərinə meyl edir.
2000-ci ildə dünya əhalisinin sayı 6,1 milyardı keçmişdir. Əhali cəmiyyətin başlıca məhsuldar qüvvəsi və başlıca istehlakçısıdır. Demoqrafiya — əhalini öyrənən elmdir. Əhalinin sayının kəskin artması «demoqrafik partlayış» adlanır.
Əhalinin təbii hərəkəti (və ya artımı) dedikdə doğum və ölüm arasındakı fərq başa düşülür. Əhalinin artımını demoqrafik siyasətlə tənzimləyirlər. Təbi artımın 2 tipi var:
Ərazisinin böyüklüyünə, əhalisinin sayına, sənaye və k/t məhsulları istehsalına görə bu region Asiyada 1-ci yerdə durur. Regiona 5 ölkə –Yaponiya, Çin, Koreya Respublikası, KXDR və Tayvan daxildir. Bunlardan Yaponiya və Koreya Respublikası IEÖ, KXDR və Çin sosialist ölkəsi, Tayvan isə YSÖ-sidir. Çin və KXDR faydalı qazıntılarla daha zəngindir.
Regionda 16 ölkə yerləşir. ICM-nin başlıca əlaməti 3 qitənin (Afrika, Asiya, Avropa) yolayrıcında, mühüm hava və dəniz yollarının (Bosfor, Dardanel, Babül-Məndab boğazları. Süveyş kanalı) kəsişdiyi yerdə yerləşmişdir. Bu region Afrikanın Misir və Sudan dövlətləri ilə Yaxın və Orta Şərq regionu da adlandırılır. Orta Şərqə yalnız Iraq və Əfqanıstan aid edilir. Siyasi cəhətdən dünyanın ən narahat regionu olduğundan buranı «barıt çəlləyi» adlandırırlar.
Əhalisi. Əsasən türk, ərəb və farslardan ibarətdir. Islam dini ilə əlaqədar təbii artım yüksəkdir. Əhalinin yarıdan çoxu şəhərlərdə yaşayır. Ən iri şəhərləri –Istanbul, Tehran, Ankara, Izmir, Bağdad, Dəməşq, Isfahan, Təbriz, Əl-Riyad və s.
Regiona Himalay dağlarından cənubda və Hind okeanındakı adalarda yerləşən 7 ölkə aiddir. Son dövrlərdə güclü inkişaf tempi götürməsinə baxmayaraq, bu ölkələr hələ də dünyanın ən geri qalmış regionlarından biridir. Region ölkələrindən yalnız ikisində – Hindistan və Pakistanda müasir sənaye sahələri yaradılıb. Region ölkələrinin təsərrüfatında k/t hakim mövqe tutsa da, son zamanlar emaledici sənaye sahələri sürətlə inkişaf edirlər. Hindistan və Pakistanda maşınqayırma məhsullarının çəkisi artır. Bu region ölkələri dünya bazarını — çay, cut, ədviyyat, təbii kauçuk, yun, pambıq və pambıq parçaları ilə təmin edir.
ABŞ-dan cənubda yerləşən Latın Amerikası regionuna 33 IOÖ-lər və 15 asılı ərazi daxildir. Latın Amerikası əhalisinin böyük əksəriyyəti roman (latın) dil qrupuna aid ispan (62%), portuqal (34%) və fransız dilində danışırlar Məhz bu regionu ona görə Latın Amerikası adlandırırlar. Regiona daxil olan ölkələr ya respublikalar, ya da Ingiltərə birliyinə aid quruluşa malikdirlər. Iqtisadi inkişafına görə bu region Asiya Afrikanın IOÖ-lərindən irəlidə olsa da, digər IOÖ-lər kimi bu regionda dünya bazarına xammal çıxarır. ABŞ özünə zəruri olan xammalın 70%-ni məhz bu regiondan idxal edir.