İnkişaf etmək istəyənlər üçün maraqlı məlumatlar olan kollektiv bloq servisi
Şimali Amerikanın ümumi sahəsi 24,2 mln km2 olub, Şimal və Qərb yarımkürəsində yerləşib. O, qərbdən Sakit, Şərqdən Atlantik, Şimaldan Şimal Buzlu okeanı ilə əhatə olunub.O, cənubda Panama kanalı vasitəsi ilə Cənubi Amerikadan, şimal-qərbdən Berinq boğazı vasitəsi ilə Avrasiya materikindən ayrılır. Antarktida materikinin sahəsi 14 mln. 110 kv.km, adalarının sahəsi 22 min kv.m.-dir Orta hündürlük 2040 m, ən yüksək zirvəsi 5140 m hündürlüyə malik olan Vinson massivində ən ucqar şimal nöqtəsi isə Antarktida yarımadasında yerləşir. Vinson massivində Elsert (5140 m), Ceksonda Antarktida yarımadası (4191 m), Mintoda Viktoriya torpağı (4169 m), Menzisdə Şahzadə Çarlz (3355 m) materikin ən hündür zirvələridir. Rossada Erebus ən hündür (3794 m) vulkanı, Cənubi Qeorqiya (3755 kv.km.), Şotland adaları (2300 kv.km.), Cənubi Sandviç (37 kv.km.) adaları materikdən kənar ən böyük torpaqları sayılır.
Cənubi Amerikanın sahəsi 18 mln km2 olub dünyanın böyüklüyünə görə 4-cü materikidir. O, şimaldan Panama kanalı vasitəsi ilə Şm.Amerikadan, şərqdə Atlantik okeanı, qərbdə Sakit okean, cənubda Dreyk boğazı vastəsi ilə Antarktidadan ayrılır. Amerika bütövlükdə qərb, qismən şimal, qalan hissəsi isə cənub yarımkürəsində yerləşib.
Uçqar nöqtələri Şimalda Qalinas burnu, cənubda Frouord burnu, qərbdə Parinyas burnu, şərqdə Kabu-Branku burnudur. Ekvator Cənubi Amerikanın ucqar şimalından keçir.
Adaları sahilləri zəif parçalandığından Afrikada olduğu kimi xeyli azdır. Ən iri adaları Odlu Torpaq, Trinidad, Tobaqo, Folklend, Qalapaqos adaları, Çili arxipelaqı.
Cərəyanlar –Peru, Folklent, Qərb küləkləri (soyuq), Braziliya, Qvineya (isti).
Afrika Avrasiyadan sonra dünyanın 2-ci böyük materiki olub, sahəsi 30,3 mln km2-dir.
Ucqar nöqtələri — 4 yarımkürədə yerləşir. Şimalda: Əl-Əbyad burnu (və ya Ras-Engela),cənubda Iynə burnu, qərbdə Almadi, şərqdə Ras-Xafin burnu,
Ekvator Afrikanı 2 bərabər hissəyə bölür. Afrikanın 2/3 hissəsi şimalda, 1/3 hissəsi isə cənubdadır. Sahil xətti zəif parçalanıb. Ən iri körfəzi Qvineya, ən iri adası Madaqaskar, ən iri yarımadası Somalidir. Sahilləri çox zəif parçalandığından yarımadaları çox azdır. Afrika qərbdən Atlantik, şərqdən Hind okeanları ilə əhatə olunub. Afrika Aralıq dənizi və Cəbəllütariq boğazı ilə Avropadan; Süveyş kanalı, Qırmızı dəniz və Bab-Əl-Məndəb boğazı ilə Asiyadan ayrılır. Afrika sözü qədimdə Afrikanın şimalında yaşamış bərbər tayfalarının birinin adından götürülüb.
Adaları –Madeyra, Kanar, Yaşıl burun, San-Tome (qərbdə), Madaqaskar, Zənzibar, Sokotra, Mafiya, Pemba, Amirant, Seyşel (şərqdə)
Avstraliya dünyanın ən kiçik materiki olub, sahəsi 7,6 mln2 km-dir.
Ucqar nöqtələri. Şimalda-York burnu, cənubda- Cənub-şərq burnu, qərbdə-Stip-Poynt burnu, şərqdə- Bayron burnudur. Avstraliya bütövlükdə cənub və şərq yarımkürələrində yerləşib. Sahil xətləri az parçalanıb. Bass boğazı Tasmaniya adasını, Torres boğazı isə Yeni Qvineya adasını Avstraliyadan ayırır.
O, qərbdən Hind, şərqdən Sakit okeanı ilə əlaqələnib. ən iri körfəzi –Böyük Avstraliya və Karpentariya: ən iri yarımadaları Keyp-York və Arnemlend: ən iri adası Tasman adasıdır. Avstraliyanın şimal-şərqində mərcan poliblərindən ibarət, uzunluğu 2300 km olan Böyük Sədd Rifi yerləşib. Bu səbəbdən burada iri liman şəhərləri yoxdur.
Sahəsi 54 mln km2 olan Avrasiya materiki dünyanın ən böyük materiki olub, bütün qurunun 1/3-ni əhatə edir.
Avrasiya 2 qitədən ibarətdir. Onun ərazisinin 4/5 hissəsi Asiya; 1/5 hissəsi isə Avropanın payına düşür. Avropa ilə Asiya arasında sərhəd şərtidir. Hazırda bu sərhəd Ural dağları, Ural (və ya Emba) cayı, Xəzərin şimalı, Kuma-Manıç çökəkliyi, Azov dənizi, Kerç boğazı, Qara dəniz, Bosfor boğazı, Mərmərə dənizi, Dardanel boğazı, Egey və Aralıq dənizi vasitəsilə ayrılır.
Afrikada daxili suların paylanması relyef və iqlimlə sıx əlaqədardır. Materikin mərkəzində ekvatorial iqlimdə yerləşən ərazilərdə çay və göl şəbəkəsi sıxdır. Tropik enliklərdə Afrikanın çayları qısa, az sulu olub, əksəriyyəti okeana çatmır və materikdaxili axarsız çökəkliklərdə quruyur.
Afrika çayları Atlantik okeanına (Nil, Konqo, Niger, Seneqal, Narıncı və s.) və Hind okeanına (Zambezi, Limpopo və s.) tökülür.
Çaylar, əsasən yağışla qidalanır. Mərkəzi Afrika çayları ilboyu bolsulu olur. Subekvatorial qurşaqda çaylar ilin yağışlı dövründə bolsulu olur.
Cənubi Amerika ən sıx çay şəbəkəsinə malikdir və burada planetin ən bolsulu çayı olan Amazon axır. Amazonun uzunluğu Maranyon və Ukayali çaylarının birbirinə qovuşduğu yerdən hesablanır. Çayın mənbəyi And dağlarından başlayan Ukayalidən hesablandığı halda, o həm də dünyanın ən uzun çayı kimi qəbul edilir. Amazon Atlantik okeanına tökülür. Əsasən, yağış suları ilə qidalanır. Çay ilboyu bolsulu olur. Buna səbəb Amazonun ekvatorial iqlim qurşağında olması çayın sol qollarınn şimal subekvatorial, sağ qollarının isə cənub subekvatorial iqlim qurşağında yerləşməsidir.
Şimali Amerikada çay və göllər materik üzrə qeyri-bərabər yayılmışdır. Materikin daxili suları Sakit, Şimal Buzlu və Atlantik okeanı və daxili axarsız hövzələrə aiddir. Çaylardan ən böyüyü Missisipidir (yerli hindu dilində – “çaylar atası”). Çay İtaska gölündən başlayır, Meksika körfəzinə tökülür. Missisipi ilə onun qolları Missuri və Arkanzas çay sistemi axıtdığı suyun həcminə görə dünyada ilk onluğa daxildir. Missisipi sularını Böyük və Mərkəzi düzənliklərdən, həmçinin Appalaç və Kordilyer dağlarından axan çaylardan yığır. Axdığı ərazilərdə sənaye, kənd təsərrüfatı və məişət əhəmiyyətinə malikdir. Təsərrüfat işlərinə daşqınların mənfi təsiri böyükdür.