Türk ədəbi dilində bir sıra qanunauyğun fonetik hadisələr mövcuddur. Bu hadisələrin bir qismi yalnız tələffüzlə əlaqədardır, yəni sırf orfoepik hadisədir. Digər qismi isə yazıda da öz əksini tapır. Ona görə də, türk dilində düzgün yazmaq, oxumaq və danışmaq üçün bu hadisələri öyrənmək lazımdır.
Yazı ilə əlaqədar fonetik hadisələr, əsasən, səsartımı və səsdüşümü şəklində özünü göstərir. Lakin bu hadisələr danışıqda da geniş yayılmışdır və əsas etibarilə söz tərkibində bəzi səslərin (r, h, t) zəif tələffüz olunması, sözün çox sürətlə deyilməsi ilə bağlıdır. Məsələn, türk dilində «birkaç» (bir neçə) sözündə «r» samiti, «bir dakika» ifadəsində «r» samiti ilə «i» saiti (bi dakka), «efendim» sözündə isə üç səs (n, d, i) eyni anda (efem) düşə bilir. «R» samitilə başlayan sözlərin əvvəlinə tələffüzdə bir sait artırılması türk dilinin dialektləri üçün xarakterikdir (rençper — irençper, ruba — urba, razı ırazı və s.).

Türk dilində sözün sonunda cingiltili samitlərdən «b», «c», «d», «g» işlədilmir. Onların yerinə həmin samitlərin kar qarşılıqları «p», "ç", «t», «k» işlədilir. Alınma sözlər də əsasən bu qanuna tabedir. Məs.:
dolap; ağaç; kitap; ilaç; sokak; balık; dört; dert; çelik (polad), soluk (nəfəs).
Haqqında bəhs edilən cingiltili samitlərin karlaşması dilimizdə də var, lakin Azərbaycan dilində bu, orfoepik hadisədir, yəni yalnız tələffüzlə bağlıdır. Türk dilində isə orfoepik hadisə olmaqla yanaşı, həm də orfoqrafiyada öz əksini tapır. Müqayisə et:
balıq — balık — balık; kitab — kitap — kitap
ağac — ağaç — ağaç; dörd — dört — dört.

Müasir türk dilində iki fonetik qanun var:
1. Ahəng qanunu.
2. Samitlərin karlaşması və cingiltiləşməsi qanunu.

Ahəng qanunu

1. Saitlərin ahəngi. Müəyyən cəhətdən həmcins olan səslərin sözdə bir-birini izləməsinə ahəng qanunu deyilir. Bu qanuna görə sözün ilk hecasındakı sait qalındırsa, sonrakı hecalardakı saitlər də qalın, incədirsə — incə, dodaqlanandırsa — dodaqlanan, dodaqlanmayandırsa — dodaqlanmayan olmalıdır. Məs.:

a) «l» samiti qalın saitlərlə heca qurduqda, qalın tələffüz edilir:

Türk dilində k, g, l samitlərindən hər biri iki danışıq səsinə malikdir. Bu samitlər qalın saitlərlə heca qurduqda qalın, incə saitlərlə heca qurduqda incə tələffüz edilir. Hə­min samitləri ayrı-ayrılıqda nəzərdən keçirək.

1. «K» SAMİTİ

a) «k» samiti qalın saitlərlə heca qurduqda qalın tələffüz edilir:

Türk dilində «yumuşaq qe» samiti adı verilən bu hərfin spesifik xüsusiyyətləri aşağıdakılardır:
1. "ğ" samiti sözün başında işlənmir.
2. "ğ" samiti incə saitlərlə heca qurduqda Azərbaycan dilindəki «y» səsi kimi tələffüz edilir:

iğne — iynə
öğretmen — müəllim
öğrenci — şagird, tələbə
eğilmek — əyilmək
eğlenmek — əylənmək
eğitim — təlim-tərbiyə
iğde — iydə

a) «g» samiti qalın saitlərlə heca qurduqda Azərbaycan dilindəki «q» səsini verir:

garson — ofisiant, xidmətçi

gurbet — qürbət

gar — vağzal

agregat — aqreqat

gazete — qəzet

ırgat — muzdur

gonca — qönçə

gala — ilk tamaşa

galiba — ehtimal ki

"^" UZATMA-İNCƏLTMƏ İŞARƏSİ

(Yeni orfoqrafiya qaydalarına görə bu işarənin işlədilməsi məcburiyyəti yoxdur).
Bu işarə aşağıdakı hallarda işlədilir:
1. Yazılışı eyni, mənaları müxtəlif olan alınma sözlərdə saitlərin uzun tələffüz edildiyini göstərir:

Türk dilində 21 samit var. Bu samitlərdən üçü — g, k, l iki danışıq səsinə malikdir, "ğ" samiti isə spesifikdir. Digər samitlərin tələffüzü Azərbaycan dilindəki samitlərin tələffüzü ilə eynidir. Yadda saxlamaq lazımdır ki, hər iki dildə samitlərin əsas xüsusiyyəti onların küylü olmasıdır. Lakin türk dilində kar samitlərin işlənmə sahəsi daha genişdir. Bunun başlıca səbəblərini belə izah etmək olar.
1. Azərbaycan dilində «q» cingiltili samiti ilə başlayan sözlərin əksəriyyəti türk dilində kar «k» samiti ilə işlənir.
qalın — kalın
qadın — kadın
qış — kış
qoyun — koyun
quş — kuş
qazan — kazan
qar — kar
qulaq — kulak
quzu — kuzu

Türk dilinin saitləri ilə Azərbaycan dili saitlərinin tələffüzündə əsaslı fərq yoxdur. Saitlərin qısa və uzunluğu da əsasən eynidir.
Azərbaycan dilində olduğu kimi türk dilində də başqa dillərdən alınan bir sıra sözlərlə saitlər uzanır. Məsələn: aile, davet, alim, adalet, ceza, istiklal və s. Bununla yanaşı, yadda saxlamaq lazımdır ki, Azərbaycan dilindən fərqli olaraq türk dilində alınma sözlərdə saitlərin uzun və ya qısa tələffüzü sözün lüğət mənasını dəyişdirmək xüsusiyyətinə malikdir.