Sosialist realizmi termini SSRİ-də bolşevik inqilabından sonra sovet hakimiyyətinin rəsmi himayə etdiyi ədəbiyyatın adı kimi yaranmışdır. 1917-ci il Oktyabr inqilabından sonra Rusiyada 20-ci illərdə proletar ədəbiyyatı (proletkultçuluq) konsepsiyası meydana çıxdı. Bu konsepsiyaya görə, hakimiyyəti almış fəhlə sinfi yeni mədəniyyət və ədəbiyyat yaratmalıdır. Ən qəribəsi isə yeni ədəbiyyat kadrlarının mütləq inqilabçı fəhlələr arasından çıxacağı ümidi idi. Bu nəzəriyyəyə əsaslanaraq varlı siniflərdən olan qələm adamları sinfi düşmən elan edildi və onların əsərləri irticaçı hesab edildi.

Davamı →

Şüurlu surətdə ədəbi obrazın fərdiliyinə meyl XIX əsrdə Fransada realizmin naturalizm deyilən bir qolunun yaranmasına gətirib çıxardı. Naturalistlər realist yaradıcılıq üçün ədəbi materialın və obrazın fərdiliyinin prinsipial xarakterini nəzərə alaraq rəssamlıqda naturadan şəkil çəkmə prinsipinə bənzər bir ədəbi təsvir üsuluna meyl etməyə başladılar. Bir sıra fransız realistləri yazıcıdan obyektivlik, elmilik və s. tələb edirdilər. Bunlar da tarixilik məsələsinin aspektləri idi. Naturalizmin ədəbi manifestini 1880-ci ildə Emil Zolya “Eksperimental roman” adı ilə çap etdirdi. Buradakı eksperiment anlayışı o zaman darvinizmin əsas üsulu olan canlı müşahidəni əks etdirirdi. Belə müşahidə konkret və fərdi faktın həm bədii, həm də elmi mənasını ortaya qoyurdu

Davamı →

Ədəbiyyatşünaslıq ən qədim elmlərdən biridir. Bu elmin qədim və dövrümüzə qədər gəlib çıxmış klassik nümunəsi — Aristotelin “Poetika” əsəri yeni eradan əvvəl dördüncü əsrdə Yunanıstanda meydana çıxmışdır. Sonrakı iyirmi dörd əsr ərzində dünya xalqlarının yüzlərcə dilində milli ədəbiyyatlar yaranmış və inkişaf etmişdir. Ədəbiyyatların belə milli əlvanlığına baxmayaraq onların hamısını birləşdirən ümumi xüsusiyyətlər vardır. Bunlar ədəbi dilin, bədii qavrayışın, bədii əsərin quruluşunun və yaradılması prosesinin ümumi xüsusiyyətlərinə aiddir. Bu xüsusiyyətləri, onları əks edən əsas anlayış və terminləri ədəbiyyatşünaslığın əsasları və ədəbiyyat nəzəriyyəsi öyrənir.

Davamı →

1857-ci ildə Parisdə şəhərin ən səs-küylü məhkəmə proseslərindən biri baş tutur. Bu məhkəmədə klassik fransız və dünya ədəbiyyatının ən istedadlı şairlərindən və tənqidçilərindən, simvolizmin banilərindən biri – ilk “lənətli şair” hesab edilən Şarl Pyer Bodler (Charles Pierre Baudelaire) “Şər çiçəkləri” (Les Fleurs du mal) adlı kitabındakı şeirlərə görə mühakimə olunurdu. Hakimin kitabdakı şeirləri vulqar və realist (pornoqrafik) adlandırmasına baxmayaraq, Bodler özünü müdafiəetmə zərurəti görmür. Bu şeirlərin belə sərt qarşılanmasının səbəbi isə iddia edildiyi kimi dinə qarşı hörmətsizlik deyil, məhz ictimai dəyərləri təhqir etməsi idi.

Şarl Bodler dünyaya gələndə atası Fransua Bodlerin 62, anasının isə 27 yaşı vardı. F.Bodler rəssamlıqla məşğul olduğu üçün oğlunu muzey və qaleriyalara aparır, rəssam dostları ilə tanış edərək onda da incəsənətə, rəssamlığa qarşı həvəs yaradır. Altı yaşında atasını itirən Şarlın bütün həyatına və yaradıcılığına təsir edən hadisə isə anasının ona “xəyanəti” – ərinin vəfatından bir il sonra general Osiplə ailə qurması olur. Bu evlilik onun bütün həyatında və yaradıcılığında öz mənfi təsirini göstərir.
Davamı →

Branislav Nuşiçin şəxsiyyətini açmaq üçün bir neçə tərif işlətməli olarıq: yazıçı, dramaturq, satirik, jurnalist, oçerk müəllifi, Serbiyada müasir ritorikanın banisi, dövlət məmuru, aktivist və sairə. Ancaq ədəbi fəaliyyətini bir sözlə ifadə etməli olsaq: serb və balkanların Qoqolu – onu tez-tez bu adla anırlar.

Həyat və fəaliyyəti
Branislav Nuşiç 20 oktyabr 1864-cü ildə (köhnə təqvimlə 8 oktyabrda) Belqradda Alkiviad Nuşa adı ilə dünyaya gəlib. Onun atası Georq Nusias makedoniyalı tacir, anası Lyubiça isə Brçkodan olan evdar qadın idi. Nuşanın atası serbləşmiş arumın, anası isə serb idi. İbtidai təhsilini Dunay sahilində kiçik Smederevo şəhərində, orta təhsilini isə Belqradda alır.

1882-ci ildə 18 yaşı olarkən Alkiviad Nuşa qanuni şəkildə adını Branislav Nuşiç olaraq dəyişir. O, Belqrad Ali Məktəbinə (sonralar Belqrad Universiteti adlanacaq) daxil olur və 1885-ci ildə hüquq fakültəsini bitirib. Həmin il – 21 yaşında olarkən – o, Serbiya Kral Ordusunda hərbi xidmətə yollanır. Nuşiç xidmət dövründə Serb-Bolqar müharibəsində (14–28 noyabr 1885) Qərbi Bolqarıstanda serb kapralı kimi iştirak edərək döyüşlərin birbaşa şahidi olur.
Davamı →

Yaradıcılığı ilə rus ədəbiyyatında dərin iz qoymuş şairlərdən biri də məşhur təmsil ustası, jurnalist İvan Andreyeviç Krılovdur. Bu il ədibin anadan olmasının 250 illiyi qeyd edilir.

Krılov 1769-cu il fevralın 13-də Moskvada anadan olmuşdur. On dörd yaşından yaradıcılığa başlamış və ədəbiyyat aləmində ona böyük şöhrət qazandıran təmsillər qələmə almışdır. Krılova qədər təmsil yalnız uşaq şeiri, yüngül və əyləncəli bir məşğələ hesab olunurdu. O isə təmsili çox ciddi bədii bir janr səviyyəsinə qaldırdı, bu janrda yazdığı orijinal bədii nümunələrlə ədəbiyyat aləmində öz imzasını qoydu.

Görkəmli rus şairi A.Puşkin, məşhur ədəbi tənqidçi V.Belinski, yazıçı N.Qoqol və başqaları Krılovun həqiqi bir xalq sənətkarı olduğunu qeyd etmişlər. Hətta Qoqol onun təmsillərini “rus xalqının hikmət kitabı” adlandırmışdır.
Davamı →

Başqırdların məşhur el qəhrəmanı və şairi Salavat Yulayevdən başlayaraq çarizmin müstəmləkə siyasəti ilə barışmayan başqırd xalqının söz ustadları kəndbəkənd, şəhərbəşəhər gəzərək qəhrəmanlıq dastanları söyləyib, millətin dərd-kədərini dilə gətiriblər, soydaşlarını milli oyanışa səsləyiblər. Onların könüllərə səpdiyi toxumlar çox keçmir cücərir. Başqırdlar içərisindən mübariz qələm sahibləri yetişir. Onlardan biri ünlü şair Məcid Qafuri olub.

Məcid Nurqəni oğlu Qafuri 1880-ci il avqust ayının 1-də Başqırdıstanın Yelem-Karan kəndində ziyalı ailədə dünyaya göz açır. İlk olaraq atasının açdığı molla məktəbində dərsə gedir. Ərəb-fars dillərini öyrənir. Həmçinin xalq yaradıcılığı ilə tanış olur. Sonra Üteş kəndindəki məktəbdə təhsilini davam etdirir. Ancaq tale gənc Məcidin üzünə gülmür. Əvvəl atası, az sonra isə anası dünyasını dəyişir. Bu itkilərdən sarsılsa da, təhsilindən ayrılmır. 1898-ci ildə Orenburq vilayətinin Troitsk şəhərində fəaliyyət göstərən və dünyəvi elmlərin tədris olunduğu Zeynulla İşanın mədrəsəsində təhsilini davam etdirməyə başlayır.
Davamı →

Düşündürücü, insanın həyat amallarını, duyğularını ifadə edən yaradıcılıq nümunələri zaman və məkan hüdudlarına sığmır. Bəzən min illər öncədən çağımıza səslənən fikirləri rahatlıqla qəbul edir, daha doğrusu, ona ehtiyac duyuruq. Elə də olur ki, okeanın o tayından, min kilometrlərlə uzaqda yaranmış bir hekayənin, bir rəsm əsərinin sorağını alıb oxumağa, tamaşa etməyə can atırıq...

Bu yazımızın 120 yaşlı qəhrəmanı – ədəbiyyat üzrə Nobel mükafatı laureatı (1954) Ernest Heminquey də bir əsrə yaxındır uzaq Amerikadan bənzərsiz bədii yaradıcılığı ilə bəşəriyyətə söz, sənət zövqü yaşadır. O, qələmə aldığı nəsr əsərlərilə yanaşı, macəralarla dolu qeyri-adi həyatı ilə də tanınır.
Davamı →

Onun haqqında xatirələrim bu ilin baharını keçmir. Hansısa ədəbi gecələrdən biriydi. Antraktdan istifadə edib bu darıxdırıcı tədbiri tərk etmək istəyirdim. Lakin binanın pilləkanlarını enərkən arxamda ayaq səsləri eşitdim və geri çevrilərkən onu ilk dəfə gördüm. O, məndən iki pillə yuxarıda ayaq saxlayıb özünü təqdim etdi:
— Mənim adım Vasili Şişkovdur. Mən şairəm...

Bu, əsl rus görkəmli – enli dodaqlı, boz gözlü, gur səsli, möhkəm bədənli gənc idi.
— Mən sizinlə bir məsələ barədə məsləhətləşmək istərdim,- o davam elədi,- mümkünsə, bir vaxt təyin edib görüşərdik.
Davamı →

“Master və Marqarita” Mixail Bulqakovun ən məşhur romanı olmaqla yanaşı, həm də ədəbiyyatın ən sirli əsərlərindən biridir. Neçə illərdir ki, tədqiqatçılar romanın sirrini tapmağa çalışır. Onların çoxu belə düşünür ki, əsərin yeddi açarı var, həmin açarlar vasitəsilə “Master və Marqarita”nı başa düşmək olar.

1. Ədəbi mistifikasiya
Tədqiqatçılara dəqiq məlumdur ki, Mixail Bulqakov XIX əsr alman mistisizmini ciddi surətdə öyrənirdi. Məhz Tanrı haqqındakı traktatları, xristian və iudaizm dinlərində iblis barədə rəvayətləri, Şeytan haqqında əfsanələri oxuyandan sonra belə bir kitab yazmaq həvəsinə düşmüşdü. Əsərdə onun bütün oxuduqları ümumi şəkildə əks etdirilib.
Davamı →