Azərbaycanda sovet hakimiyyətinin qurulduğu illəri xatırlayın.
O usta yazıçıların çoxu sağ idi. Cəlil Məmmədquluzadə, Hüseyn Cavid, Yusif Vəzir Çəmənzəminli, Əbdürrəhim bəy Haqverdiyev, Cəfər Cabbarlı...
Onların hamısı özlərini inqilabdan əvvəl təsdiqləmiş böyük yazıçılar idi və buna görə ədəbiyyatda hakimiyyət onların əlində qalırdı.

Leninin tələbi 
Amma Leninin iddiaları vardı: proletariat öz yazıçılarını yaratmalı idi. Buna görə də “Qızıl qələm” adlı təşkilat yaratdılar. Təşkilatla bir şey düzələrdimi, Hüseyn Cavidi təşkilatla ədəbi taxtdan salmaq olardımı?
Cəlil Məmmədquluzadəni nəinki “Qızıl qələm”lə, heç polad topla da nəsr şahlığından devirmək mümkün deyildi. Lakin tezliklə hakimiyyət gənclərə verildi.
Necəsi aşağıdadır…
Ardı →

Yazmağa tənbəllik elədiyim mövzuların beynimdə arı kimi vızıldadığı bir vaxtda bu yazının növbədənkənar irəli soxulması özümə də təəccüblü gəlir.

Müasir Azərbaycan ədəbi tənqidindən bəhs edəcəyəm, mövzu ürəyinizcə deyilsə, bəri başdan qayıdıb gedə bilərsiz.

Məndən ədəbi tənqidimizə layiq baxımlı, ütülü, kostyum-qalstuklu, ətli-canlı cümlələr gözləməyin. Ədəbi terminlərlə bəzənmiş, parıltılı, gurultulu, ali savadlı, filoloji- kultroloji üslub ummayın. Bu şərtlər altında bəndənizin pərakəndə fikirlərindən ibarət kasıb bir yazı oxumaq istəyirsizsə, getdik.

Deməli, birinci və ən əsas fikrim odu ki, bizim tənqidçilərlə yazarların bir- birini görməyə gözü yoxdu. Düşünməyin ki, bu həmişə və hər yerdə belədi. Söhbət sağlam rəqabətdən, peşəkar qarşıdurmadan getmir. Bizimkilər bir-birlərini, sadəcə olaraq, sevmirlər. Bu qarşılıqlı sevgisizliyin sirli bir səbəbi yoxdur, eləcə vəziyyət “azərbaycanca”dır.

Ardı →

Dünyanın axırından sonrakı günün söhbətidir. Hələ eralardan əvvəl qəribə bir uzaqgörənliklə qədim mayya xalqı dünənki gün üçün dünyanın dağılacağını vəd etmişdi. Amma şükür, hər şey ötüşdü. «Dünən» öz aramlı yerişiylə dünyamızdan ötüb-keçib gecənin içində əridi və o biri günlər kimi əbədiyyətə qovuşdu, kainatda ciddi bir dəyişiklik olmadı. «Qara deşıklər» yenə də gözəgörünməz sualtı minalar kimi qalaktikamızın həndəvərində nəhəng və vahiməli ağızlarını açıb möhtəşəm maqnit gücüylə bizi hadisələrin üfüqünə sarı dartmağında, biz isə dirənməyimizdəyik ki, dirənirik.

Elə bunu duymaq nə qədər gözəldir ki, balaca dünyamız bu gün yenə öz əvvəlki iş rejimində işləyir — çalışır, sevir, nifrət eləyir, ağlayır, gülür, yaşayır, bir sözlə, elə bilir ki, ciddi işlərlə məşğuldur. Hamı sağ və salamatdır. Adamlar sevinə-sevinə bir-birini təbrik edir, bəziləri belə «gic-gic» şeylərə əvvəlcədən inanmadığını cidd-cəhdlə kiminsə yadına salırdı. Amma dünən bu adamların əsəbləri tarıma çəkilmişdi və günün sonunda, saat 12-yə bir dəqiqə qalmış onlar ürəkləri ata-ata, bədənləri əsə-əsə, dodaqları ilə səssizcə «Ya Allah, mənə yazığın gəlsin» pıçıldaya-pıçıldaya gözlərini qorxu içində bərk-bərk yummuşdular – buna əminliklə and içmək olar.
Mənə isə elə gəlir ki, dünən gecə dünyanın sonu oldu. Və indi biz bu sondan sonra yaşayırıq. Biz bir-birimizin yuxusuna köç etmişik. Heç olmasa, bu şəkildə biz qədim mayyaları aldada bildik.

Ardı →

Qız ancaq cəhrayı gülləri seçirdi, elə seçir, ayırırdı ki, sanki xalçaya ilmə vururdu. Kənd qızlarına məxsus aydın, sadəlövh baxışları var idi, hər cəhrayı gül tapanda uşaq kimi sevinir, gözlərinin dərinliyində xəfif bir həsrət canlanırdı.

Qardaşı: — Bunlardan da götürün, — deyə al qırmızı gülləri qıza tərəf itələdi.

Qız bir anlığa əl saxladı, ləçəklərində şeh damcıları parlayan al qırmızı lalələrə baxıb gülümsədi, başını yırğalayıb yenidən cəhrayı gülləri axtarmağa başladı. Onu isə fikir götürmüşdü, bura gələndə yol boyunca azı yüz dəfə qardaşından necə pul istəyəcəyini təsəvvür eləmiş, hər dəfə də onu xəcalət təri basmışdı.

— Yəqin pul üçün gəlibsən? – qardaşının səsi onu xəyaldan ayırdı.

— Hə, — dedi, sevindi, qardaşı onu pul istəmək əzabından xilas eləmişdi.

— Yaxşıdı yenə, yoxsa qardaşın olduğu yadına düşməzdi. Olanım budu! – hirslə stolun üstünə bir çəngə pul atdı. – Mən burda pul kəsmirəm. Beş manatlıq şey satmaq üçün bir saat çənə döyürəm. Boğaza kimi borc içindəyəm. Bir fikirləş də.

Ardı →

Qaranlıq tində dayanıb səbirsizliklə gözləyirdi, oğlan isə görünmürdü. Nə oldu buna, pilləkənlə yumalanıb baş-gözünü əzdi, ya çox içdiyindən gəbərdi? Nəhayət  oğlan tində göründü, fit çalaraq aşa-aşa ona tərəf gəlirdi. Qəlbində vəhşi sevinc baş qaldırmışdı, gəl dostum, göstərərəm sənə fit çalmağı, tələs, tez ol!
    Oğlan yanından keçəndə qolundan yapışıb, qaranlıq küncə dartdı, bıçağı çıxarıb böyrünə söykədi.
    — Ciblərini çevir! – astadan, ancaq qətiyyətli səslə dedi.
    — Sən kimsən? – oğlan kəkələdi.
    — It oğlu, pullarını çıxart!
  — Axı…
    — Ütülmüş meyit! – qarnından necə vurdusa, oğlan qarnını qucaqlayıb, iki qat oldu. – Tələs, yoxsa murdar sifətinə də, pullarına da tüpürüb, işini bitirəcəyəm!

Ardı →

Hərbi hospitalın psixatriya şöbəsində 21 gün müalicə olunmalı idim.
Atam hər gün yanıma gəlir, yemək-içmək siqaret gətirirdi.
Psixatriya şöbəsində qəribə adamlar vardı.
Əsgərlikdə öz həmcinsi ilə seksual əlaqədə olarkən yaxalanan gizir, komandir tərəfindən döyülüb ağlını itirmiş əsgər,”kamsavad” olmaq üçün ayağını ağaca vurub sındıran zabit və sair.
İntihara cəhd etdiyi üçün burda cəmi dörd adam var idi.
Teymur rəssam idi. Sumqayıtda böyümüşdü. Cəmi bir gün hərbi xidmətdə olmuş, sonra boğazını, biləklərini ülgüclə doğrayıb psixatriya şöbəsinə göndərilmişdi. Onu yüz faiz “kamsavad” edəcəkdilər.
İntihar cəhdinə görə bura düşən digər palata yoldaşlarımın adını indi unutmuşam.
Davamı →

Yazının əksər qəhrəmanları real adamlardır.Öz qulağımla eşitmişəm
“Kəndçilər” xəstəxanası adlanan 4 nömrəli xəstəxananın “LOR” deyilən şöbəsində – bu “LOR” nə şeydisə, burda qulaq, boğaz və burunu bir yerdə müalicə edirlər – yaxın qohumumun çıxmağını gözləyirdim ki, tibb bacılarının, sanitarların, xadimələrin halallığını edib gəlsin; əslində o, şöbə müdiri və baş həkimi çoxdan görmüşdü. Xəstəxananın pillləkanlərindəcə qərara aldıq ki, yaxın kafelərdən birində onun bir həftə əvvəd kəsilmiş burnunu-yəni kəsilmiş “əti”- yuyaq. Əslində qohumun burnu çox böyük idi. Onu ən azı iki ədəd “Xan”la yumaq daha insaflı olardı. Amma özü demiş “opres”dən təzə çıxdığına görə, daha zilə çıxmamaq qərarına gəldik.
Davamı →

Yağış şırhaşırla yağırdı. Tövlənin damına tökülən damlalar içəri süzülüb başımıza tökülmək üçün bir-birilə dalaşırdılar.
Sol tərəfimdəki şüşəsiz pəncərədən bayırı görə bilirdim. Gözəl idi.
Amma bizə yağış gözəllik demək deyildi. Üstümüzdəki və tövlədəki qığlarla peyinləri birləşdirib damdan daman sularla gözümüzə səpirdi.
Yağış yağanda tövlədə yaşadığımı bütün vücudumla hiss edirdim.
Soyuq olurdu və anam məcbur qalırdı məni və qardaş-bacılarımı bir yerə yığsın.
Həmişə istəmişdim yağış altında dayanıb doyunca məəə eliyəm.
Ardı →

“Bu nədi belə düzəltmisən?”
“Heykəl...”
“Görürəm heykəldi. Nə heykəli?”
“Adam...”
“Hə, Adam...bəs bunun sifəti hanı?”

I

Məhəmməd bayaqdan bəri torpağa sıxılmaqdan sızıldayan dizlərinə əhəmiyyət verməyərək bir ovcunda partlamayan qumbaraya baxdı, bir də qarşısında əli silahlı dayanıb onun başa düşmədiyi dildə nə isə qışqıran adamlara.
Gözlərini onlardan qaçırdaraq aralıda gözünə dəyən tək-tük ağac və kollara nəzər atdı- iki gündü atışma ilə eyni zamanda dayanmadan əsən külək ağacların budaqlarını israrla sındırır, sındıra bilmədiyinin də başını yerdən qaldırmağa qoymurdu.
Ardı →

Yeni Müsavat qəzetində gündəlik köşə yazıları ilə tanınan Zamin Hacının şeirləri
Ardı →