Dönüş, yunanca “nostos” deməkdir. “Algos”, kədər mənasını verir. Yəni nostalji doyurulmamış dönüş arzusundan qaynaqlanan kədərdir. Avropalıların çoxu bu  əsas anlayışı ifadə etmək üçün yunan kökənli bir söz (nostalgie, nostalgia), sonra kökü öz milli dillərindən gələn başqa sözlərdən istifadə edə bilirlər: ispanlar “añoranza” deyir, portuqaliyalılar “saudade” istifadə edir.

Bu sözlər hər dildə fərqli semantik nüans ifadə edir. Əksərən sadəcə ölkəyə dönüşün mümkünsüzlüyünün səbəb olduğu hüznü bildirirlər; doğulub-böyüdüyü yerə qovuşmaq həsrəti, qürbət acısı. İngilis dilindəki “homesickness”, ya da alman dilindəki “Heimweh”, holland dilindəki “heimwee”. Ancaq bu böyük bir anlayışın sıxışdırılması anlamına gəlir. Ən qədim Avropa dillərindən olan island dilində iki ayrı termin istifadə edilir: “söknudur” əsasən nostalji  mənasındadır və “heimfra”  doğulub-böyüdüyü yerin həsrətidir.

Çexlər yunan dilindən götürülmüş nostalji sözü ilə bərabər bu anlayışı ifadə etmək üçün “stesk” ismini və öz fellərini istifadə edilər; çex dilində ən təsirli sevgi cümləsi: “Styska se mi po tobe” – (Sənə həsrətəm, yoxluğunun acısına dözə bilmirəm) cümləsidir.

Ardı →

Adamlar var onlar üçün kitab yazmaq sənətdir, yaşam vasitəsidir. Əgər onlar adamı şərləmir, onu olduğundan daha pis göstərmirlərsə, bu, artıq yaxşıdır. Onlar kobud şəkildə olsa da, öz yaxınını azacıq bəzədikdə lap yaxşı olur. Hətta bunu yalnız oxucu rəğbətini qazanmaqdan ötrü edirlərsə də.

Hesab edirəm ki, oxucuların özlərini daha az solğun görməsi onların xeyrinədir. Rəngarənglik insanla xoruz arasında oxşarlıq yaradır. Bu quş isə uçmağı bacarmasa da, hər halda yer üzərində qürur və vüqarla gəzişir, lakin təkcə dünyaya milyonlarla yumurta bəxş etdiyi üçün deyil, həm də rəqabətin mədəni mənasını yaxşı anladığı üçün.
Davamı →

Uzaq bir ölkədə, şahlıqların birində bir kəndli yaşayırdı. Bu kəndlinin üç oğlu vardı. Onlardan böyüyü və ortancılı zəhmətkeş və çalışqan idilər, kiçiyi isə dünyada tayı — bərabəri olmayan bir tənbəl idi. Bütün günü sobanın yanında oturar və külün içində eşələnərdi. Dırnaqları caynaq kimi uzanmış, saçlarına isə nə vaxt daraq dəydiyi heç kimin yadına gəlmirdi, buna gorə də onu Külkəman adlandırırdılar.

Heç bir məsləhət və heç bir hədə- qorxu Külkəmanı işləməyə vadar edə bilmirdi. Nəhayət atası boğaza yığıldı, Külkəmana bir az yol azuqəsi verdi və dedi:

-      Bəsdir havayı ata çörəyi yedin!İndi də get öz bəxtini sına, Külkəman!-  və onu evdən qovdu.

Külkəman az getdi,  çox getdi,  gəlib  boyük bir meşəyə çatdı və orda azdı. Yol azuqəsi də artıq bitmişdi və o nə edəcəyini bilmirdi. Kədərli halda bir kötüyün üstündə oturdu və acı-acı ağlamağa başladı. İndi o evlərində olanda tənbəllik etdiyinə görə çox peşman olmuşdu.

Qaş qaraldı, meşədə bayquşlar, canavarlar ulamağa başladı. Külkəman gecələmək üçün yer axtarmaq fikrinə düşdü. Birdən  uzaqdan bir işığın gəldiyini gördü  və o səmtə getməyə başladı. Bir xeyli yol getdikdən sonra o böyük bir çaya rast gəldi. Çayın o biri üzündə bir qəsr dururdu, qəsri dəmir divarlar əhatə edirdi. Qəsrin pəncərələrinin birində işıq yanırdı. Külkəman əynini soyundu, paltarlarını kürəyinə bağladı və üzərək çayın dayaz yerindən keçməyə başladı. Çay dərin idi və suyu iti axırdı. Oğlan çayı güc-bəla ilə keçdi. Sahilə çıxdı, əynini geyindi, nəfəsini dərib qəsrin ətrafına dolanmağa – içəri girməyə qapı axtarmağa başladı. Qapı isə yox idi. Birtəhər dəmir divarların birində darvaza tapdı və darvaza öz-özünə açıldı.

Ardı →

Xalq mənə versə də əziyyət, kədər,

Qıymaram incisin məndən bir nəfər. (Şərəfnamə)

 

Eşqinlə atəşə dön, nifrətinlə buza dön,

El yolunda günə dön, aya dön, ulduza dön!

Yaxşılığın hər yanda qapı açar üzünə… (Sirlər xəzinəsi.)

 

Əziyyət eyləsən, cəfa görərsən,

Mehribanlıq etsən, səfa sürərsən. (Xosrov və Şirin)

 

Yamanlıq etməkdən uzaq ol, uzaq,

Pisliyin əvəzi pislik olacaq. (Xosrov və Şirin)

Ardı →

1) Yer üzündə ən qədim kitab “Prissanın papirusu”dur. O, bizim eradan əvvəl 3350-ci ildə yazılıb. Təbii ki, kitabı Fiv şəhərindəki piramidalardan birində tapıblar. Papirusun məzmunu bu gün də tamamilə aktual olan bir mövzuya həsr olunub. Bu, nəsillərin konfliktidir. Papirusun müəllifi gənclərin əxlaqsız, tənbəl və tərbiyəsizliyindən şikayətlənir. Göründüyü kimi, beş min ildən də artıq bir müddət ərzində heç nə dəyişməyib. 

2) Ədəbiyyatşünaslar Şekspirin əsərlərində işlənən “sevmək” sözünü sayıblar. Bu söz sənətkarın əsərlərində 2259 dəfə, ”nifrət” sözü isə cəmi-cümlətani 229 dəfə işlənib.   

3) Ən darıxdırıcı kitabların siyahısına “Hərb və sülh”, “Cinayət və cəza”, “Uliss”, “Əl-kimya” və “Harri Poter və Od Qədəhi” əsərləri daxildir.  

4) Kitaba görə ən böyük qonorarı şair Oppian alıb. O, iki poemasının – “Balıq ovu” və “Ov” – hər sətrinə bir qızıl sikkə Qazanıb. Kitabdakı sətirlərin ümumi sayı iyirmi min idi. Pul Roma imperatoru Mark Avrelin tərəfindən ödənilib.

5) Dünyada ən çox oxunan kitaba gəldikdə isə birinci yeri “Bibliya” tutur, ümumi tirajı – 6 milyard nüsxədir. İkinci yer  Mao Tszedunun sitatlarınındır. Üçüncü yer isə hələ ki “Üzüklər şahzadəsi”nə məxsusdur.  

Ardı →

Dəclə və Fərat arasında, asma bağların kölgəsində, min ildən bir az artıq!

Uruk:
Bu mixi yazım xoşuna gəlirmi? Mənim bu kölə-çap sistemim saat onda bütün Hammurapi kodeksini bitirdi.

Nimvrod:
— Səninki hansındadı ki? Cənnət Vadisindən Apple Nominatordu?

Uruk:
— Sən dəli olmusan? Onları daha, hətta, Tirdəki kölə bazarında tapa bilməzsən. Yox, mənimki Misir kölə-mirzəsi. — Toth 3 Magis-Dos.
— Çox az, gündə bir ovuc duyu sərf eləyir, həm də heroqliflə yaza bilir.

Nimvrod:
— Amma yaddaşında heç nə qalmır ki.

Ardı →

Qao Sinszyan çinli nasir, tərcüməçi və dramaturqdur. 1940-cı ildə anadan olub. Hazırda Fransada yaşayır. Onun əsərləri əksinqilabi təbliğata xidmət etdiyi üçün Çində qadağan edilib. Qaonun ən məşhur əsəri “Ruh dağı” romanı hesab olunur. 2000-ci ildə ədəbiyyat üzrə Nobel mükafatına layiq görülüb.

Yazıçının 2010-cu ildə Yazıçıların Praqa Festivalı çərçivəsində verdiyi müsahibə

— Nə vaxtdan fransızca yazmağa başladınız? Çin dilindən sonra bu çətin gəlmirdi ki?
— Əlbəttə, çətin idi. Mən 1990-cı ildə fransızca yazmağa başladım. Bu çox məzəli idi. O vaxt mən artıq iki il idi ki, Parisdə yaşayırdım. Bu Fransa Mədəniyyət Nazirliyinin sifarişi idi. Çin dilində yazmağa davam etməyin mənası yox idi… vaxt gedir, mən çalışırdım… Amma yad dildə yazmaq əlbəttə avantüradır. Hər halda maraqlı işdir.

— Çində sizin yaradıcılığınıza münasibət necədir, hələ də...?
— Qadağan edilmişəm, özü də çox ciddi şəkildə. Budur, artıq 23 ildir belədi.

— Amma mənim eşitdiyimə görə sizin əsərləriniz Müasir Çin Poeziyası antologiyasına daxil edilib, bu belədir?
— İnanmıram.

Ardı →

— Yeni kitabınız nə haqdadır?
— “Adultério” (“Xəyanət”) romanının ideyasını tapmaqda oxucular köməkçi oldular. Sosial şəbəkələrdə pərəstişkarım çoxdur. Belə qərara gəldim ki, onlarla müasir dövrün əsas problemlərindən biri olan depressiyanı müzakirə edək. Bir neçə gün ərzində mindən çox məktub gəldi. Böyük əksəriyyəti yazırdı ki, onlardakı depressiyanın əsas səbəbi xəyanətdir. Bu mövzu məndə maraq oyatdı və internetdə xəyanət hekayətlərini oxumağa başladım. Başa düşdüm ki, sən bir dəfə yatağına kimisə tullamısansa, insanlar bunu bağışlaya bilərlər. Xəyanətin kökündə ehtiras dayanır. Məhz bu məsələ mənim üçün çox maraqlı idi.

— Oxucularınızın daha çox qadın olmasına münasibətiniz necədir?
— Bəli, oxucularım 60 faizi qadınlardır. Amma kişilər də gördüyünüz kimi az deyil. Mən qadınlar, yaxud kişilər üçün ədəbiyyat yaratmıram, mən kitablarımı yaşından və cinsindən asılı olmayaraq bütün oxucular üçün yazıram.

Ardı →

Haruki Murakami romanlarını çox sevirsən? Oxuyanda özünü qəhrəmanların yerinə qoymusan nə vaxtsa? “Bax bu mənəm! Mən də beləyəm!” demisən yəqin ki. Bəlkə sən də o cür həyat yaşamaq istəmisən.

Bir fil əsrarəngiz şəkildə yoxa çıxır. Evinə qayıdanda səni nəhəng qurbağanın gözlədiyini görürsən. Göy üzündə eyni anda iki ay peyda olur. Arvadın birdən-birə yoxa çıxır. Qəribə bir adam sənə qoyuna rast gəlib gəlmədiyini soruşur, ya da bir qadın həyatının 10 dəqiqəsini tələb edir. Ətrafına göz gəzdir.

Aşağıdakıları oxu. Bunlardan biri, yaxud bir neçəsi sənlikdirsə, onda Murakaminin bir romanının və ya hekayəsinin qəhrəmanı ola bilərsən. Başına nə gəlirsə-gəlsin, həyatının qadınını da tapsan, sonda xoşbəxt olmayacaqsan. Çünki Murakami dünyasında həmişə nəsə əskik qalır. Çünki katarsis yoxdur.

— Kofeni tünd və südsüz sevirsən.

— Köhnə caz vallarına qarşı dərin bir sevgin var.

— Yad adamlarla hissiyatsız seks sənə asan gəlir. Belə bir təcrübəni dostuna izah etməyə cəhd etsəydin, mümkün olan ən mücərrəd dili istifadə edərdin. Amma təbii ki, bunu heç vaxt etməzsən, çünki dostun yoxdur.

— 1960-cı illərə vurğunsan. Həyatda sadə şeylərdən zövq alırsan: tünd qəhvə, köhnə caz valları, sevmədən sevişmələr… Amma həqiqətən sən 60-cı illərdə yaşasaydın, heç nə dəyişməzdi, yenə də tək-tənha biri olardın.

— Həmişə düşünürsən: hər şey əvvəlki kimi davam etsə, həyat möhtəşəm olardı. Bütün günü fikirləşirsən ki, daha real bir həyat yaşamaq üçün nə etməlisən? Bəxtsizsən, ətrafındakı adamlar kobuddur və sənin diqqətinə layiq deyillər.

Ardı →

Tomas Bernhard (1931-1989) – görkəmli Avstriya nasiri və dramaturqudur. Aşağıda təqdim olunan miniatür mətnlər yazarın “Səsləri yamsılayan” kitabındandır.

Poçt
Anamızın ölümündən uzun illər ötsə də, poçtdan ona ünvanlanan məktublar gəlirdi evimizə. Görünür, poçt xidməti onun ölümüylə, yoxluğuyla heç cür hesablaşmırdı.

Mərhəmət ifadəsi
Qonşuluqda yaşayan ağbirçək qadının hədsiz mərhəməti onun başına müsibət gətirmişdi. Özünü inandırmışdı ki, zavallı bir türkə evində sığınacaq verib. Əvvəl-əvvəl ona hədsiz minnətdarlıq duyan türk hadisələr inkişaf etdikcə dəyişməyə başlayıb: vaxtilə inşaatçılara məxsus olan bir barakdan digərinə köçməyə məcbur olan bu türk ağbirçək qadının mərhəməti sayəsində iri bir bağın içində tikilən şəhər evində yaşamaq imkanı qazanıb. Ahıl qadının yanında bağban işləyən bu kişi yavaş-yavaş öz əyin-başını təzələyib, get-gedə sözün əsl mənasında harınlayıb və qudurub.

Bir gün yolunu polis komissarlığından salan türk səmimi etiraf eləyib ki, evində ona sığınacaq verən o ağbirçəyin canına qıyıb. Hadisə yerinin ilkin araşdırması zamanı məhkəmə ekspertizası təyin edib ki, qadın boğulub. Məhkəmə prosesində türkdən soruşmuşdular ki, ahıl qadını niyə öldürüb, daha doğrusu, niyə boğub? Onun cavabı belə olmuşdu: “Qadına duyduğum mərhəmətdən”.

Ardı →