Kayzen

Buddizm Brahmanizmin qollarından biridir. Bu din Hindistan sərhədlərini aşaraq bütün şərq regionunu öz çənginə almışdır. Buddizmin zərif irfani düşüncələrə malik olması və dünuyanın ən çox əhalisi olan regionunda yayılması səbəbindən bu dinin  davamçıları çoxdur. Qeyd etmək lazımdır ki, son zamanlar Avropa və Amerikaya da təsir göstərməyə və adları çəkilən ərazilərdə yayılmağa başlamışdır.
Davamı →

Bud­diz­min mü­qəd­dəs ki­ta­bı «Ti­pi­ta­ka» ("Üç sə­bət (qa­nun)") era­dan 80 il ön­cə Sey­lon­da ya­zı­lıb, an­caq onun ya­ran­ma ta­ri­xi xey­li əv­və­lə, e.ə. VI əs­rə və son­ra­kı yü­zil­lə­rə ge­dib çı­xır. «Ti­pi­ta­ka» üç böl­mə­yə ay­rı­lır: «Vi­na­ya-pi­ta­ki» ("Öyüd-nə­si­hət sə­bə­ti"), «Sut­ta-pi­ta­ki» («Mətn­lər sə­bə­ti»), bir də «Ab­hid­ham­ma-pi­ta­ki» (Müd­rik­lik sə­bə­ti). Hər böl­mə öz­lü­yün­də his­sə­lə­rə, ki­tab­la­ra, fə­sil­lə­rə və s. bö­lü­nür. Ay­rı-ay­rı bud­dizm mətn­lə­ri gü­nü­mü­zə bir çox dil­lər­də, o cüm­lə­dən sans­krit di­lin­də gə­lib ça­tıb, an­caq «Ti­pi­ta­ka»nın bü­töv ver­si­ya­sı pa­li di­lin­də qo­ru­nub-sax­la­nıb. Ümu­mi­lik­də «Ti­pi­ta­ka» bir çox üs­lub­la­rı, for­ma­la­rı, janr­la­rı özün­də bir­ləş­di­rən ki­tab­dı. Onun bir sı­ra böl­mə­lə­ri, fə­sil­lə­ri bə­dii key­fiy­yət­lə­ri­nə gö­rə dün­ya ədə­biy­ya­tı­nın qı­zıl fon­du­na da­xil olub.

Bu ba­xım­dan ikin­ci böl­mə – «Sut­ta-pi­ta­ki» ay­rı­ca se­çi­lir. Onun mət­ni həm şer, həm də nəsr­lə ya­zı­lıb. Öz­lü­yün­də «Sut­ta-pi­ta­ki»nin ən güc­lü ye­ri isə be­şin­ci his­sə – «Khud­da­ka-ni­ka­ya» («Qı­sa tə­lim­lər top­lu­su») he­sab olu­nur. Bu his­sə­yə bud­dist ədə­biy­ya­tın şe­devr­lə­ri sa­yı­lan «Dham­ma­pa­da» («Yax­şı­lıq yo­lu»), «Sut­ta-ni­pa­ta» («Mətn­lə­rin ki­çik top­lu­su»), «The­ra-qat­ha» və «The­ri-qat­ha» («Ra­hib və ra­hi­bə­lə­rin nəğ­mə­lə­ri»), «Ca­ta­ki» (Bud­da­nın əv­vəl­ki do­ğu­luş­la­rı­nın ta­ri­xi) və baş­qa ki­tab­lar da­xil­di. Bud­diz­min baş­lı­ca əx­la­qi prin­sip­lə­ri «Dham­ma­pa­da»ya yı­ğı­lıb. Ənə­nə­yə gö­rə, bu de­yim­lə­rin ha­mı­sı Bud­da­ya məx­sus he­sab edi­lir. 26 fə­sil və 423 ayə­dən iba­rət «Dham­ma­pa­da» əsr­lər uzu­nu bir çox Asi­ya dil­lə­ri­nə çev­ri­lib, bə­zi öl­kə­lər­də bud­diz­mi qə­bul edən­lər üçün dərs­lik ki­mi is­ti­fa­də olu­nub, əz­bər öy­rə­ni­lib.

Davamı →

Tərk etməyi öyrən. Xoşbəxtliyin açarı budur.

İnsanın özünü məğlub edərək qazandığı zəfər, başqasının döyüşdə min adamı min dəfə məğlub edərək qazandığı zəfərdən daha yaxşıdır.

Tərifləmək və ya tənqid etmək müdrik adamın tarazlığını poza bilməz.

Başqalarının qüsurları asanca görülər, amma öz qüsurumuz görülməz; insan qonşusunun qüsurlarını ayırd edər, öz qüsurlarını isə qumarda hiylə ilə pərdə saxladığı kimi saxlayar.

Kin saxlamaq yanan kömür parçasını başqasına atmaq məqsədilə əlinə almaq kimidir. Yalnız özünü yandırarsan.

Sağlamlıq ən böyük hədiyyədir, gözütoxluq ən böyük zənginlik, etibar ən yaxşı qohumluqdur. Nirvana isə ən böyük xoşbəxtlikdir.

Ardı →

49 günlük imtahan
 Şahzadə Siddhartanın evdən çıxmasından tam 6 il keçirdi. 6 il boyunca Şakuya qəbiləsinin vəlihəd şahzadəsi sərgərdan gəzib özünüdərkə yetmək istəyirdi. Bunun üçün 4 müəllimdən dərs almışdı. Amma yaranışın dərkini anlaya bilmədiyi üçün müəllimlərindən ayrılıb 5 dostu ilə aclıq və məhrumiyyətlərlə bədənini öldürməyə və ruhunu dirçəltməyə qərar vermişdi. Lakin bütün məhrumiyyətlərə dözmələrinə baxmayaraq, onların ruhu işıqlanmamış və özlərini dərk edə bilməmişdilər. Onlar sadəcə yorulmuş və bədənləri gücdən düşmüşdü. O zaman şahzadə Siddharta ölümün tam astanasında dostlarından ayrılıb Qaya meşəsinə üz tutdu. Meşəyə girərkən yaxınlıqdakı kənddən olan qadın onu gördü və darmadağın görkəmindən onu meşənin ruhu zənn etdi. Qadın əlindəki süd bardağını ona uzatdı. Şahzadə Siddharta süddən içdikdən sonra yaxınlıqdakı ağaca doğru süründü. Burda özünə söz verdi. Ya bu ağacın altında öləcək, ya da haqqı dərk edib əbədiyyətə qovuşacaqdı.

 Şahzadə 49 gün ağacın altında trans vəziyyətində tərpənmədən durdu. 49 gecə, ayın bədrləndiyi və Siddhartanın 35 yaşının tam dolduğu gecə ona haqqın nuru yetişdi. Şahzadə bir anda hər şeyi anlayıb qəflət yuxusundan ayıldı və «Dörd Alicənab Həqiqət»in sirlərinə vaqif oldu.

 Budda ( «Oyanmış» mənasını verir) daha bir neçə gün trans vəziyyətində qaldı. O əmin deyildi ki, içləri paxıllıqla, yalanla, nifrətlə və tamahla dolu olan insanlar bu həqiqətlərə layiqdirlər. Ona görə də haqqı insanlara çatdırmaqla bağlı onun içində böyük şübhələr vardı. Ancaq sonunda o, həqiqəti insanlara söyləməyi və onların müəllimi olmağa qərar verdi. O daha 45 il yaşayacaq və insanlara həyatın sirrini anladacaqdı.

Ardı →

Rәvayәtә görә, Buddizmin banisi miladdan qabaq VI әsrdә Hindistanın şimalında, Himalay dağları әtәyindә doğulub yaşamış Qautama Sakiya Мunidir. O, kiçik Sakiya ölkәsinin şahzadәsi olub. Uşaq ikәn anası ölmüş, atası ikinci dәfә evlәnsә dә, Qautama öz şәхsi sarayında qayğısız böyüyüb boya-başa çatmışdır. Аncaq gәnc yaşında ikәn bir gün tәsadüfәn rast gәldiyi qoca, хәstә, ölüm sәhnәsi vә nәhayәt, yoхsul brahman onun dünyagörüşünü büsbütün dәyişir. Sәrvәt, cah-cәlal içindә yaşayan gәnc Qautama görür ki, dünyada ağır хәstәliklәr varmış, iztirablı qocalıq varmış vә nәhayәt, çarәsiz ölüm varmış… O dәrk edir ki, dünyanın firavanlığı ötәri vә tәsadüfi imiş. Yoхsul brahman isә ona bütün bunlardan хilas olmağın yolunu göstәrir.

Ardı →

Buddanın həyatı
Buddanın əsl adı Siddhardhadır. Şakya tayfasının başçılarından biri olan Şuddxodananın oğlu Budda bu tayfanın yaşadığı ərazinin paytaxtı Kapilavastada anadan olmuşdur. Siddhartha doğulandan bir həftə sonra anası Mayya dünyasını dəyişmişdir. Onun tərbiyəsi ilə, sonralar Şuddxodananın arvadı olan xalası Maxapracapati məşğul olmuşdur. Kşatrilər nəsli (tayfası) nədənsə brəhmənlərin bir qolu ilə adlandırıldıqlarına görə Şakyalar eyni zamanda Qautama (Gautama, Gotama) adını daşıyırdılar və çox güman ki, Buddanın adının qarşısında olan bu ad da elə bununla əlaqədardır. Buddanın uşaqlığı əmin-amanlıq içərisində keçib. Yəqin ki, onun atası çox zəngin adam olmuşdur. Oğlunu ərköyün böyüdən ata ona öz sinfi üçün vacib hesab edilən hərbi təlim keçməmişdir. Siddhartha çox erkən yaşlarında öz seçdiyi qızla evlənmişdir. Onun arvadının adı qədim mətnlərdə göstərilməsə də, sonrakı dövrlərdə yaranan pali yazılarında Bxaddaqaçça, şimal mənbələrində isə Yaşoda və Qopa (Yaşoda, Gopa) kimi verilmişdir. Bu izdivacdan Siddharthanın çox sevdiyi Raxula adlı oğlu olmuşdur. Ancaq nə var-dövlət, nə də xoşbəxt ailə həyatı Buddanı təmin o,ni dərk etməyə çalışmışdır. İnsanın xəstələnməsi, qocalması və ölmə məhkum olması fikri onu narahat edir. О, bu bəlalardan xilas yolunu axtarmaq qərarına gəlir. Bunun üçün isə gərək dünya nemətlərindən imtina edəsən və zahid həyatı keçirəsən.
Ardı →