Kayzen

Çox pis yaşayırıq, bundan betəri ola bilməz. Keçən həftə Xasinta xala öldü, şənbə günü isə — onu dəfn edəndən sonra hələ özümüzə gələ bilməmişdik — yağış başladı. Leysan yağış. Atam saçını yolurdu, çünki bütün arpamızı dal həyətdə qurumağa sərmişdik. Leysan qəfil başladı, arpanı yığışdıra bilmədik, bircə dən də götürə bilmədik. Gücümüz ancaq talvarın altına girib, göydən tökülən soyuq suyun bütün arpanı necə məhv elədiyinə baxmağa çatdı.

Üstəlik, dünən bacım Taçanın on iki yaşı tamam oldu, atam ona inək bağışladı, sonra bizə dedilər ki, atamın bacıma bağışladığı inəyi sel aparıb.

Çayın suyu üç gün bundan qabaq, alatoranlıqdan artmağa başlamışdı. Mən evdə yatmışdım, birdən uğultuya oyandım, əvvəl-əvvəl elə bildim dam üstümə uçur, adyalımı da qucaqlayıb bayıra qaçdım. Sonra başa düşdüm ki, bu, çayın səsiymiş, təzədən uzanıb yatdım.
Davamı →

Şaxtalı qış axşamlarından birində dahi Vensel tül kimi nazik, nazikdən də nazik paltarda, küçənin ortasında dayanıb, yoldan keçənlərdən yardım istəyirdi. Yoldan keçən kişilər, qadınlar fikirləşirdi ki, ilahi, o axı dahidir, amma bunu özünə rəva görür. Dahilər başqa ölümlülər kimi hələm-hələm xəstələnmir. Vensel gecəni kral sarayının qabağında keçirdi və gördüyünüz kimi, donmadı. Dahilər asanlıqla donmur, lap daha çox soyuq olsa da.

Səhər elə əynindəki köhnə-kürüşlə gənc və gözəl kral qızının hüzuruna getdi. Onun yazıq görkəmi vardı, qulluqçular yoldan çəkilib bir-birinə pıçıldadı: dahidi, uşaqlar, bu, dahidi. Venselin gəldiyini şahzadəyə xəbər verdilər və əyləncə xatirinə onu içəri buraxdılar. Vensel şahzadəyə təzim etmədi, bilirsiniz, o bunu özünə yaraşdırmadı.

Davamı →

Biz psixiatriya xəstəxanasından çıxanda həyətin bir küncündə ucaboy, arıq bir kişi hansısa xəyali iti çağırırdı. Kişi elə hey mülayim, zəif səslə təkrar edirdi:

– Koko! Bura gəl, əzizim! Yanıma gəl, Koko!
 
Kişi belə deyib əlini dizinə çırpırdı, adətən insanlar heyvanı yanlarına çağıranda belə edirlər. Mən xəstəxananın həkiminə həmin kişini göstərib soruşdum:
 
– O arıq kişi kimdir? Niyə bu xəstəxanaya düşüb?
 
– Ah, o arıq kişini deyirsən? O heç də maraqlı insan deyil! O Françoz adında bir faytonçudur. O itini çayda boğub öldürəndən sonra dəli olub!
Davamı →

Bu gün qəribə, ibrətamiz təcrübə yaşadım. Bunu sizə danışmaq istəyirəm, hətta, mütləq danışmalıyam.
Bir orta məktəbin şagirdləri gəldi kəndə (Söhbət Əli Nesinin yaratdığı “Riyaziyyat Kəndi”ndən gedir — red.). Beşinci sinifdən səkkizinci sinifədək, 40-50 şagird idi. İlk sualıma hər kəs o dəqiqə doğru cavab verdi. Elə məqsəd də bu idi — dərsə həvəslə başlasınlar deyə.

İkinci sualı verdim. Əlbəttə, bir az çətin idi. Ohoo… Hər ağızdan bir səs, əllər havada uçuşur, cavablar havada toqquşur. Birindən başqa da hamısı səhv. 

Baxdım ki, cavab verməyə çox tələsirlər, heç düşünmürlər. «Sizə 5 dəqiqə möhlət verirəm, dedim, — 5 dəqiqə də düşünün, sonra cavab verin. Vaxt bitməyincə kimsə əl qaldırmasın». 

Razı salmaq asan olmadı. Bəziləri cavab vermək istədi, qoymadım, «düşünün», dedim, — «bir az da düşünün». Beş dəqiqə sonra cavabları aldım. İki nəfər doğru tapmışdı, digərləri yenə də səhv idi.
Davamı →

Şəhərimizdə məşhur advokat Mahmud bəy əhli-kef və əhli-damaq bir vücud idi.
Əhalidən, hər ürəyi darıxan, istəyəndə ki, bir qədər kefi açılsın, gedərdi
Mahmud bəyin söhbətinə və həqiqət onun yanında əyləşənlər iki-üç saat dünyada qeydini yadından çıxarardı.
Mahmud bəyin mənzilində lətifələr danışıb gülməkdən sivay bir iş olmazdı.

Şəhərin cəmi zəriflərinin yığıncağı Mahmud bəyin mənzili idi. Bunu da qeyd etməliyəm ki, iş vaxtında hər bir kənar söhbəti atıb ciddi işə məşğul olardı. Şəhərin ən qabil advokatlarından sayılardı.
Davamı →

Günlər ağ işıqla yuyunurdu. Torpaq cadar-cadar olmuş, ağaclar isə od tutub yanırdı. Quru otlar ayaq altında qalıb xışıldayırdı. Sərin mehsə ancaq axşamlar əsirdi. Həmin vaxt sürətlə axan Katunya çayının kənarında qoca bir adam peyda olar, eyni yerdə – kötüyün üstündə oturar, günəşə baxardı. Axşamüstü günəş daha böyük və qırmızımtıl olar, dağların arxasına çəkilərdi. Qoca tərpənmədən elə hey oturardı. Qorxunc və qəhvəyi rəngli büzüşmüş əllərini dizlərinin üstünə qoyardı. Üzü qırış-qırış, gözləri donuq idi. Boynu nazik, başı isə yekə idi. Mavi rəngli çit köynəyinin altından kürək sümükləri çölə çıxırdı.

Bir gün qoca yenə də beləcə oturarkən arxadan səs eşidildi:
– Salam baba! Qoca başını yellədi. Əlində yastı çamadan olan qız qocanın yanında oturdu.
– Dincəlirsiniz? Qoca yenə başını yelləyib qıza baxmadan dedi:
Davamı →

Dəyərli nazir!
Bilirəm ki, sənə bir yığın adam çoxlu xahiş ünvanlayır, ona görə də qabağa düşmək üçün elə təyinatından dərhal sonra bu məktubu yazmağa qərar verdim. Nə vaxtsa biz vətənsevərlərdən də birinin nazir olacağını və əvvəllər (əlaqə kasadlığı ucbatından) həyata keçirə bilmədiyim planlarımı gerçəkləşdirməkdə mənə köməklik göstərəcəyini çoxdan gözləyirdim.

1. İlk növbədə, mənim yenicə (bu, məhz indi üçün önəmlidir) yazmağa başladığım kitabımın növbədənkənar, həm də sərfəli şərtlərlə (pulsuz çapından söhbət gedir) nəşri barədə üstüörtülü bir sərəncamı çox təqdir edərdim.

2. Əvvəllər bəzi-para həmkarlarımın olduğu kimi, indi də mənim kitablarımın vitrinlərdə gen-bol, həm də məxsusi yer tutmasına şərait yaradılsa, buna görə minnətdar olardım.
Davamı →

Zəng gələndə mən dərin bir yuxunun içində naməlum bir obyektlə (əzrayıl da ola bilərdi) ölüm-dirim savaşındaydım. Vatsapp zəngi məni lap vaxtında xilas elədi. Yerimdən dik atılıb həyatla yuxu arasında telefonu əlimə aldım. Ekranda zəng edən adamın şəkli görünürdü və qəribədi ki, şəkildəki mən idim, özüm öz üzümə baxıb qıcıq bir təbəssümlə gülülümsəyirdim.

Lənət şeytana, gözlərimi silib ada baxdım, məni şəklimin altında “bacı”yazılmışdı. Bu müddət ərzində bir az da ayıldım və anladım ki, özüm-özümə zəng eləmirəm, sadəcə olaraq, bacım vatsapp profilinə mənim şəklimi qoyub. Bu, məni rahatlatmaq əvəzinə bir az da çaşdırdı.
Davamı →

Orta Asiyada qış çox soyuq və əziyyətli keçir: boğucu, pis qoxulu yay isə vəba, dizenteriya və ağcaqanad gətirir. Apreldəsə hava baldırın ətli hissəsinin yumşaqlığı kimi insanı oxşayır: çiçək açan bütün ağacların qoxusu şəhərin zibilliyindən gələn, burun boşluğunu yandıran yeli basdırır.

Hər şəhərin özünəməxsus daxili məntiqi var. Uşağın boya qutusundakı rəngli karandaşlarla xəyalınızda tünd sarı, ağ, qırmızımtıl qəhvəyi rəngilə dümdüz, həndəsi formalardan cızılmış şəhər canlandırın. Evlərin açıq rəngli, alçaq balkonları sanki ağımtıl, çəhrayı torpaqdan hörülmüş kimi deyil, bu torpaqdan çıxmış kimi görünür. Hər yer rəngli karandaşlarla barmaqlarınızda qoyduğu toza bənzər solğun rəngli, qum kimi tozla örtülüdür.
Davamı →

Baba lap qocalmışdı. Ayaqları gücdən düşmüşdü, gözlərinin işığı getmişdi, dişləri tökülmüş və qulaqları da ağır eşidirdi. Yediyi zaman xörək ağzından tökülürdü. Oğlu və gəlini babadan çox narazı idilər. Yemək vaxtı babanı masa arxasında əyləşməyə qoymazdılar. Onu sobanın dalında oturdub, xörəyini də orada verərdilər.

Bir dəfə, nahar vaxtı babaya bir qabda xörək verdilər. О qabı yaxına çəkmək istəyəndə əlindən salıb sındırdı. Gəlin, babanın bu işindən hirslənib, “Sən bizim evdə avadanlıq, qab-qacaq qoymayacaqsan”- deyə onu danlamağa başladı, sonra dedi: “Bu gündən sonra xörəyi nimçədə deyil, ağac qabda yeyəcəksən”. Qoca cavab verməyib, dərindən bir ah çəkdi.
Davamı →