Kayzen

Məktəbimizin bağçasında ucaboylu, cavan bir yasəmən ağacı vardı. Yaz gələndə bütün ağaclar kimi o da çiçək açardı. Onun açıq bənövşəyi gülləri salxım-salxım olub sallanırdı.

Məktəbimizin bağçasındakı ağ, çəhrayı çiçəkli alça, armud, şaftalı və ərik ağacları arasında bu yasəmən ağacının qəribə bir gözəlliyi vardı. 

Kəndimizdə yasəmən olmazdı. Məktəbimizdəki yasəməni isə Aslan müəllim əkmişdi. O hər səhər əkdiyi bu ağacın yanına gələr, budaqları əyib salxım gülləri iylər və dayanıb ağacın gözəlliyinə tamaşa edərdi.
Aslan müəllim ucaboylu, qarabəniz, zəhmli bir adam idi. Alnında sərt qırışlar vardı. Lakin o, yasəmən ağacını seyr edərkən üzünün nə qədər incə, mehriban və xülyalı bir ifadə aldığını bircə görsəydiniz!.. 
Davamı →

Sonuncu dəfə atamı iki il öncə görmüşdüm. O vaxtdan bəri onun görkəmi, qəddi-qaməti hələ də gözlərimin önündən çəkilmir. Məlum olduğu kimi, bədbəxtlik insanın qapısına tək gəlmir: həmin ilin qışında atamı işdən çıxardılar, nənəm də vəfat etdi. Mən isə nənəmin dəfnində atama gömək etməkdən ötrü Pekində təhsilimi yarımçıq saxlayaraq evə qayıtmalı oldum.

Süyçjouya gələrkən həyətin zir-zibilliklərlə dolu vəziyyətdə olduğunu gördüm. Elə o dəm rəhmətlik nənəmi xatırladım və istər-istəməz gözlərimdən yaş sel kimi axmağa başladı. “Hər şey öz axarı ilə gedir, – deyə atam məni sakitləşdirməyə çalışdı. – Qayda-qanunları dəyişmək bizlik deyil. Gəl bədgüman olmayaq, pis fikirləri başımızdan çıxaraq. Axı, göylər çətin vəziyyətə düşənlər üçün ən azından bir çıxış yolu saxlayır!”.
Davamı →

Bu hekayəni 1880-ci ildə böyük qardaşı Kristiyanın öldüyü gecə Moron məhələsindəki evlərində Nilsenlərin ən kiçiyi olan Edvard danışıb deyirlər. Əslində bu mənə o qədər də inandırıcı gəlmir, amma fakt budur ki həmin o bitmək bilməyən, uzun gecədə səhərə qədər çay fincanları dolub-boşalarkən kimsə kiməsə bu hekayəni danışıb və o eşidən adam da sonra bunu Santiyaqoya nağıl edib. Mən özüm bu hekayəni Santiyaqodan eşitmişdim yəni.

İllər sonra hadisə baş verən həmin yerdə, yəni, Turderdə bu hekayəni yenidən eşitdim. Bu ikinci variant əvvəlkindən bir qədər uzun olsa da Santiyaqonun danışdığı ilə çox bənzər idi. İndi mən sizə bu hekayəni olduğu kimi nəql etmək istəyirəm amma təbii ki, yaradıcı təxəyyülümün tələbi ilə bəzi nöqtələri bir qədər qabartmağa, bir-iki detal əlavə etməyə çalışacam.
Davamı →

[Mayra, bu yazıda sənin adından yararlandığım üçün məni bağışla]
Pəncərənin arxasından hər gün obaşdan eşitdiyi melodik səs gəldi. O, bu səsi yaxşı tanıyırdı. Gəncliyində bəstələmək istədiyi “Kəpənəklər” mahnısından idi.
 
Yatağında bu gözəl melodiyanı xeyli dinlədi. Mayra hələ oyanmamışdı. Üzünü divara çevirib yatmışdı. O, həmişə belə yatırdı. Həmişə də kürəyi açıq qalırdı. “Qoy yatsın, bu gün yəkşənbədi” – düşündü. Yorğanın ucu ilə Mayranın belini örtdü.
 
“Hə, durmaq vaxtıdı” –  yorğanı tərpətmədən sivişib yataqdan çıxdı. Dizi üstə oturub bir neçə gərilmə hərəkəti eləyib ayağa durdu. On yeddinci mərtəbədən dənizin ilahi mənzərəsi açılırdı. Pəncərənin arxasında qoşa ağ göyərçin dimdiklərini uzadıb yem gözləyirdi. Cəftəni ehmalca açıb dənizin havasını ciyərlərinə çəkdi.
 
Öskürək onu boğdu. Əlləri ilə qarnını qucaqlayıb var gücü ilə bir neçə dəfə öskürdü. “Zəhrimara qalasan… Şükür, keçdi”. Axşamdan plastik qutuya yığdığı yemək qalıqlarını miyoldayıb küçə tərəfdən pəncərəni cırmaqlayan qara pişiyin qabağına itələdi.
Davamı →

Həsən kişinin dünyada nəyi var idi?
Bir kəhər atı var idi.
Nəyi yox idi?
Arvadı yox idi, uşaqları yox idi.
Həsən kişi bu dünyada nədən qorxurdu?
Özünün ölməyindən qorxurdu. Qorxurdu ki, bir gün ölər, kəhər at bu dünyada tək-tənha qalar.
Kim bilir onda yazığın günü necə keçər?
Həsən kişi bu dünyada day nədən qorxurdu?
Kəhər atın ölməyindən qorxurdu. Qorxurdu ki, bir gün kəhər at ölər, Həsən kişi bu dünyada tək-tənha qalar.
Davamı →

Professor sözlərini bitirən kimi qız şıltaqlıla dilləndi: «Kiminsə bu maraqlı əhvalata dodaq büzməsinə qətiyyətlə etiraz edirəm, çünki bir dəfə mənim sevimli qaynım da xanım Abiqayl haqqında nəsə gəvələmək istəmişdi. Bu, gözəl bir tamaşaya baxdıqdan sonra qayıdıb hələ də orada gördüklərinin və eşitdiklərinin təsiri altında uçduğun vaxt hansısa bir „ağıllı cənab“ın tamaşanı tənqid atəşinə tutaraq üstünə buz kimi soyuq su çiləməyinə bənzəyir. Hansı ki, o sözlər səni göydən yerə endirir.

Ona görə də heç kəsin freyleyn Blandina barədə müxtəlif məzmunlu ağıllı — »subyektiv", ya da «obyektiv» fərqi yoxdur — mülahizələrinə qulaq asmaq fikrim yoxdur. Bunu unutma, sevimli qaynım! Əgər bu əhvalat həqiqət, yaxud uydurma olsa belə (bilmirəm onu başqa necə adlandırmaq olar, amma mən poetik fantaziyaları nəzərdə tuturam) bütün hallarda professora minnətdar olmalyıq. Ona görə ki, bunun puh olması… nə isə, bu barədə bəsdir! Artıq sirrin üzünə düşən pərdəni götürmək istədiymi hiss edirəm. Özümüzdən asılı olmayaraq, nə qədər uzaq qaçmaq istəsək belə, müdrik əsrimizin həyəcan azarına yoluxmalı oluruq. Nə qədər ki, gecə yarısını keçməyib, tələsməliyik. İndi də Yuliya xalanın növbəsidir".
Davamı →

Qız pəncərənin önündə əyləşərək qaranlığın küçəni bürüməsinə tamaşa edirdi. Başını pərdəyə söykəmişdi, burnunda isə toz qoxusu ilişib qalmışdı. O, yorğun idi. Küçədən ötüb keçən az idi. Döngənin sonundakı evin sakini evinə daxil oldu: qadın onun başmaqlarının sement səkini döyəclədiyini eşitdi, sonra qırmızı binalar boyunca yolları tıqqıldatdı. Bir zamanlar həmin ərazi boşluq idi, onlar axşamlar uşaqlarla birgə oynayırdılar. Sonralar Belfastdan bir nəfər bu ərazini aldı və orada evlər tikdi, onlarınkı kimi kiçik, qaranlıq daxmalar yox, kərpicdən, qırmızı, parıldayan damları olan böyük evlər…

Bütün yerli uşaqlar əvvəllər həmin boş ərazidə oynayırdı — Divaynlar, Uoterslər, Dannlar, balaca əlil Kyou, o özü, qardaşları, bacıları. Düzdür, Ernst oynamırdı: o, artıq böyük idi. Atası həmişə əlində tikanlı çubuq onların ardınca boş ərazi boyu qaçırdı, amma balaca Kyou ətrafa nəzər yetirməyə və atasını çağırmağa imkan tapırdı.
Davamı →

Dərhal tövlədən atımı gətirmələrini əmr etdim. Xidmətçi əmrlərimi anlamadı. Buna görə tövləyə mən özüm getdim, yəhəri atın belinə qoydum və bağladım. Uzaqdan təbil səsi eşidilirdi, xidmətçidən bu səsin nə məna verdiyini soruşdum. Xidmətçi heç bir şey bilmirdi. Onsuz da qanmazın biriydi. Bağçanın qapısından çıxanda yolumu kəsdi və:

– Hara gedirsiniz, ağa? – deyə soruşdu.
– Bilmirəm, – dedim – Sadəcə buradan çölə çıxmaq istəyirəm, yalnız buradan çölə. Yetər ki, buradan çölə çıxım, məqsədimə çatmağımın tək yolu budur.

– Yəni, məqsədinizin nə olduğunu bilirsinizmi? – deyə soruşdu.
– Bəli, – deyə cavab verdim. İndicə dedim axı. Buradan çölə çıxmaq istəyirəm. Məqsədim budur.

Qədimdə İngiltərədə ölüm cəzasına məhkum olunan cinayətkarların özlərini təcrübə məqsədi ilə anatomlara və fizioloqlara satmaq hüququ vardı. Bu yolla əldə edilən pulu bəziləri içkiyə xərcləyir, bəziləri ailəsinə verərmiş.

Qorxunc bir cinayətə görə ölümə məhkum edilən cinayətkarlardan biri bir həkimə xəbər göndərir, uzun və bezdirici bazarlıqdan sonra özünü iki peniyə satmağı bacarır. Amma həkimdən pulu alar-almaz qəhqəhə çəkib gülür.

– Niyə gülürsünüz?
– Həkim təəccüblə soruşur.
Cinayətkar deyir:
– Siz məni asılacaq bir məhbus olaraq almısınız. Amma mən sizi aldatmışam! Məni yandıraraq edam edəcəklər. Ha, ha, ha!

Günlərin bir günü biz ayrılmaz dostlar bağda oturub səssiz-səmirsiz, hərə öz fikrində, zoğal mürəbbəsi ilə çay içirdik.

Nə oldu, nə olmadı, niyəsini, nə üçününü biz bilmədik, elə sakit-sakit oturduğu yerdəcə Rüstəm kişinin gözləri qıyıldı, xəyalı uzaqlara uçmuş şəkildə, ahəstə və bir az da sirli səslə bizdən soruşdu:
— Möcüzə istəyirsiz, sizə bir möcüzəli əhvalat danışım?! Sonra da bizim cavabımızı gözləmədən Rüstəm kişi bu əhvalatı danışmağa başladı. Günlərin bir günü qonşu kəndlərin birində, kəndin adını nə o dedi, nə də biz soruşduq, dənizin qırağında bir uca qayanın başında bir arvad, çox yaşlı bir arvad, səsini başına atıb qışqırırmış:

— Ay aman, ay aman, qoymayın, ay camaat, yetışın, imdad! Xilas edin!..
— Nolub, ay arvad, səsini niyə atmısan başına?
– Yaxınlıqda kimlərdisə iş görürmüş, kisələrə qum yığırmışlar, aralarında bu arvadı tanıyanlar olub, işlərini saxlayaraq bir-birinə göz vura-vura buna üz tutub soruşublar.
Davamı →