Kayzen

MONEY IN THE U.S. ECONOMY
Gələcəkdə görəcəyimiz kimi, iqtisadiyyatda tədavül edilən pulların pul kütləsi adlandırılan kəmiyyəti bir çox iqtisadi parametrlərə xeyli təsir göstərir. Lakin nə üçün belə baş verdiyini öyrənməzdən əvvəl biz pulların ümumi kəmiyyətinin nə olduğu sualına cavab tapmalıyıq. Tutaq ki, siz Amerika iqtisadiyyatnda nə qədər pulun tədavül etdiyini öyrənməlisiniz. Öz hesablamalarınıza nəyi daxil edərdiniz?

Amerika federasiyasının büdcə quruluşu ABŞ Konstitusiyası ilə nizamlanır. 1787-ci ildə qəbul olunmuş bu sənəddə ştatlar digər öhdəliklərlə birlikdə dövlət xərc­lərini həyata keçirmək hüququnu da federativ ittifaqa ötü­rürdülər (federasiyanın ali qanunverici orqanı kimi konq­resin məcburi sanksiyası ilə). XX əsrdə ABŞ-ın büdcə quru­luşu, xüsusən fede­ral büdcə əhəmiyyətli dəyi­şik­liklərə məruz qaldı. Dövlət büdcəsinin ölçüləri, o cüm­lədən ölkənin ÜDM-da onun payı dəfələrlə dəyişikliyə uğra­mış, gəlirlərin və xərclərin strukturu bir neçə dəfə dəyişmiş, mərkəzin, ştatların və yerli hakimiyyət orqan­larının sərəncamlarında olan vəsaitlərin nisbəti dəyiş­mişdir. ABŞ-ın büdcə quruluşu çox və ya az səviyyədə daya­nıqlı formasını yalnız son iki-üç onillikdə almışdır, lakin onun təkmilləşmə prosesi indi də davam edir.
Bütün inkişaf etmiş ölkələrdə olduğu kimi, ABŞ büdcəsi də üç əsas funksiyanı yerinə yetirir:

ABŞ-ın bank sisteminin müasir vəziyyəti qlobal­laşma və beynəlmiləlləşmə proseslərinin dərinləşməsi və transmilli şirkətlərin artımı ilə xarakterizə olunur. Iri bankların sayına görə liderlik edən ştatlar Kaliforniya, Illinoys, Nyu-York, Pensilvaniya, Texas və Floridadır. Bu ştatlar əlverişli coğrafi vəziyyətinə, inkişaf etmiş səna­yesinə və TNK-ların çoxsay­lılığına görə fərqlənirlər.
Bütün kommersiya bankları hüquqi statusuna görə milli və ştat banklarına bölünürlər. Birincilər federal hö­­kumət tərəfindən, ikincilər isə ştat hakimiyətləri tə­rəfindən lisenzi­ya­laşdırılır və nəzarət olunur. Rəqabətin güc­lənməsi şəraitində kommersiya banklarının yapon bankları ilə qovuşmaları nəticəsində Amerikanın bank institutlarının sayı daima dəyi­şir. Belə ki, 1994-cü ilin axırında kommer­siya bankların sayı 40,9 min idisə, 1998-ci ilin sonunda 8871 idi.