Kayzen

XIX yüzilliyin sonlarında Azərbaycanın ayrılmaz tərkib hissəsi Naxçıvanda maarifçiliyin formalaşmasında və inkişafında yüksək demokratik əhval-ruhiyyə duyulurdu. Naxçıvanda hamı maarifə can atırdı. 1830-cu ildən sonra yaradılan və dünyəvi elmləri öyrədən məktəblərin sayı artmaqda idi. Əslində, işğalçı dövlətlərin apardığı müharibələr ötən yüzilliklərdə maarifçiliyin nizamını pozmuş və onu “unutdurmuşdu”. Amma tarixi sənədlər o dövrdə yaşamış insanların elmi, biliyi, təhsili çox yüksək qiymətləndirdiklərindən xəbər verir. Naxçıvanlılar ulu əcdadlarının şanlı ənənələrini yaşatmaq üçün əllərindən gələni əsirgəmir, imkanlı şəxslər yaradılan məktəblərə xeyriyyəçilik edirdilər. Rusiya imperiyası digər millətlərin kamil təhsil almasını istəmirdi və bunun üçün hər cür maneələr yaradırdı. Amma dağların sinəsindən çağlayan bulaqların gözünü bağlamaq mümkün olmadığı kimi, xalqın da təhsilə, elmə vurğunluğunun qarşısını almaq mümkün deyil. Çar məmurları naxçıvanlıların təhsilə dərin maraqlarının qarşısını ala bilmirdilər.

“Bir insan təhsil alıb işləyərsə, ekstremist bir təşkilatın üzvü olma ehtimalı azalar” Birləşmiş Millətlər Təşkilatının İnkişaf  Proqramının (BMT İP) hesabatında belə deyilir. Mütəxəssislər tez-tez vurğulayırlar ki, təhsili olmayan insanlar, həmçinin qadınlar radikallaşmaya və ekstremizmə daha çox meyllidirlər. Erkən nikahlar da natamam təhsilin nəticəsi kimi ərindən boşanmış, dul qalmış qadınların maddi rifahını təhlükə altına alır. Bəzi hallarda erkən nikahın qurbanı olan təhsilsiz və işsiz qadınlar radikallaşmış ərlərindən asılı vəziyyətdə qalmağa məcbur olurlar.