Kayzen

Biz psixiatriya xəstəxanasından çıxanda həyətin bir küncündə ucaboy, arıq bir kişi hansısa xəyali iti çağırırdı. Kişi elə hey mülayim, zəif səslə təkrar edirdi:

– Koko! Bura gəl, əzizim! Yanıma gəl, Koko!
 
Kişi belə deyib əlini dizinə çırpırdı, adətən insanlar heyvanı yanlarına çağıranda belə edirlər. Mən xəstəxananın həkiminə həmin kişini göstərib soruşdum:
 
– O arıq kişi kimdir? Niyə bu xəstəxanaya düşüb?
 
– Ah, o arıq kişini deyirsən? O heç də maraqlı insan deyil! O Françoz adında bir faytonçudur. O itini çayda boğub öldürəndən sonra dəli olub!
Davamı →

O, taleyin kinayəsi ilə, bəzən usta ailələrində dünyaya gələn zərif və cazibədar qızlardan biri idi. Onun cehizi yox idi və gələcəyə ümid bəsləmirdi.
Yuxarı təbəqədən zəngin bir adamın onu sevib evinin xanımı etməsinə heç bir ehtimalın olmadığını bildiyindən Təhsil Nazirliyində işləyən kiçik bir məmurun evlilik təklifini qəbul etmişdi. Bahalı paltara pulu olmadığından sadə geyinirdi, özündən aşağı təbəqədən birinə ərə getdiyi üçün özünü bədbəxt hesab edərdi. Çünki qadın üçün hansı zümrədən, hansı nəsildən olmağın fərqi yoxdur, gözəllik, zəriflik və məlahət ona ailənin verdiyi imtiyazları əvəz edirdi.

Kasıb ailədə böyüyən qızların sahib olduqları davranış qaydaları, dərin zəka və incə zövq onları ən varlı xanımlarla bir səviyyədə tutmağa şərait yaradan üstünlük idi.
Gözəl və təmtəraqlı həyat üçün doğulduğunu hiss edirdi, amma heç nəyi yox idi, ona görə də əzab çəkirdi. O, evinin kasıbvari, divarların çılpaq görünməsindən, üstü yırtılmış stullardan, solmuş pərdələrdən xəcalət çəkirdi.
Davamı →

Mühasirəyə alınmış Parisdə aclıq hökm sürürdü. Damdakı sərçələr və kanalizasiyadakı siçovullar da gözə az-az dəyirdi. İnsanlar əllərinə keçən hər şeyi yeyirdilər.

İxtisasca saatsaz olan və heç yerdə işləməyən Cənab Morissot bir aydın yanvar səhəri əlləri cibində, qarnı ac bulvarda gəzərkən gözlənilmədən bir tanışı ilə- birlikdə balıq tutduğu Cənab Sauvajla üz-üzə gəldi. Müharibə başlamamışdan əvvəl Morissot hər bazar səhəri əlində bambuk çubuğu və belində vedrə ilə yola düşməyə adət etmişdi. O, Argenteuil qatarına minər, Kolombda düşər və buradan İle Marante çayına doğru yol alardı. Morissot xəyallarının məkanına çatan kimi balıq tutmağa başlayar və gecə düşənə qədər davam edərdi. O, hər bazar günü burada kök, məzəli və bəstəboy görünüşlü Cənab Sauvajla görüşərdi. Cənab Sauvaj Rue-Notre-Dame-de-Lorettedə pərdəçi işləyirdi və həmçinin balıq tutmağı dəlicəsinə sevirdi. Onlar adətən günün yarısını yanaşı oturub əllərində tilov, ayaqlarını suyun üzərində yellədərək keçirərdilər. Bununla da aralarında mehriban dostluq münasibəti yaranmışdı.

Bəzi günlər onlar heç danışmazdılar; bəzilərində isə boş-boş söhbət edərdilər; lakin onlar sözlərə ehtiyac duymadan bir-birini tamamilə başa düşürdülər. Bənzər zövqlərə və hisslərə malik olmaq onlara bir-birini anlamaq üçün kifayət edirdi. Günəşin suyun üzərində xəfif duman yaratdığı və iki həvəskar balıqçının kürəyini isitdiyi yaz səhərində, təxminən saat on radələrində Morissot öz yoldaşına deyərdi: “Dostum, bura məftunedicidir”. Yoldaşı cavab verərdi: “Mən bundan daha gözəlini təsəvvür edə bilmirəm!” Elə bu bir neçə kəlimə onların bir-birini anlaması üçün yetərli idi.
Davamı →

Bəyaz saqqallı ahıl dilənçi bizdən sədəqə istədi. Yol yoldaşım Jozef Davranş ona beş frank verdi. Mənim heyrətləndiyimi görən Jozef izah elədi:
— Bu bədbəxt qoca indi sənə nağıl edəcəyim bir olayı mənə xatırlatdı. O əhvalatı heç vaxt unutmuram. Qulaq as.
Əslən mən Havr şəhərindənəm. Çox da varlı olmayan ailəmiz dola­nışığını birtəhər təmin edirdi. İdarədə axşamacan çalışan atamın maaşı qəpik-quruş sayılardı. Məndən başqa iki bacım da vardı.

Hər şeydə qənaət eləmək anamın canını sıxırdı və bundan dolayı atam vaxtaşırı ondan ağır tənbehlər, üstüörtülü kinayələr eşidərdi. Zavallı atamın bunların cavabında etdiyi jest mənə dərin iztirab verərdi. Alnının tərini silməsini xatırladan bu hərəkətdən sonra sus­duğundan onun bu çarəsiz kədəri qismən mənim də çiyinlərimə çö­kər­di. Ev təsər­rü­fatımızda bacardıqca hər şeyə qənaət edərdik: qonaq çağırıldığımız yerlərə getməzdik ki, qarşı tərəfi qonaq dəvət etmə məc­bu­riyyəti duy­ma­yaq. Ərzağın ən ucuzunu, yatıb-qalmışını özümüzə rəva bilərdik. Ba­cılarım donlarını özləri biçib-tikərdilər və metrəsi on beş santimə satılan hər hansı kantı alıb-almamaq barədə uzun-uzadı məs­lə­hətləşərdilər. Hər gün yediyimiz ət şorbasına və mal əti so­yut­ma­sı­na cürbəcür ədviyyatlarla fərqli dad qa­zandırardıq. Bunun çox dadlı və ca­na faydalı olması söylənsə də, şəxsən mən fərqli bir şeyə üstünlük ta­nıyardım.
Hər səfər düyməm qopub düşəndə və ya şalvarım cırılanda atamın amansız kötəklərinə tuş gələrdim.

Bütün bunlara rəğmən, biz hər bazar günü geyinib-keçinib, bəndin üs­tündə sahil gəzintisinə çıxardıq. Başına silindr, əlinə əlcək, əyninə sür­tuk (frakdan daha qısa olan, uzun ətəkli pencək – A.Y.) geyən atam bayramlarda xüsusi bəzədilən gəmini xatırladan anamın qoluna girərdi. Hamıdan əvvəl bu gəzintilərə hazır olan bacılarım bizim yır-yığışımızı gözləməli olardılar. Amma ən son məqamda ailə başçısının sürtukuna düşən, hamının nəzərindən qaçan bir ləkə aşkar olunardı və onun əlüstü təmizlənməsi üçün bütün ümid benzinə batırılmış əsgiyə qalardı.

Ardı →

Söhbət yava qadınlardan düşmüşdü, çünki nahar fasiləsindən sonra, həm də sırf kişi məclisində başqa nədən danışıla bilər ki?
 Aramızdakılardan birisi:
  — Heç bilirsiniz mənim başıma necə qəribə əhvalat gəlib? – deyə soruşdu.
Bunun ardından isə belə bir əhvalat nağıl elədi:

— Keçən il qış axşamlarından birində bütün varlığımı sarsıdacaq qədər güclü bir kimsəsizlik və tənhalıq hissi mənə hakim kəsildi. Yəqin ki, eyni hissləri çoxunuz yaşamısınız. Öz otağımda tənhalığımla baş-başa oturmuşdum və birdən mənə elə gəldi ki, bir az da beləcə yalqız qalsam, bu təklik axırıma çıxacaq, çünki belə qorxunc yalqızlıq hissi gec-tez adamı intihara qədər gətirib çıxara bilir.

Nə edəcəyimi dəqiq bilməsəm də, paltomu geyinib evdən çıxdım. Bulvara yetişəndən sonra bu cansıxıcı axşama çox da məhəl qoymadım və müştəriləri nisbətən seyrəlmiş gecə kafelərinin qabağında bir xeyli dolaşdım. Adama elə gəlirdi ki, bu aramsız yağan narın yağış nəinki adamın əyin-başını, belə getsə, hətta iliklərini də islatmağa qadirdir. Əlbəttə, bu yağış islanmaqdan qurtulmağa can atan adamları evlərin daldalanacaq yerlərində gizlənməyə vadar edən güclü nisan (aprel — A.Y.) yağışlarından fərqlənirdi və ayrı-ayrılıqda bəlkə də gözə görünməyən damlalardan ibarət tül pərdə kimi, fasiləsiz olaraq göydən yerə səpələnir, əyin-başı islatması bir yana, hələ bir adamın canına üşütmə də salırdı.

Küçədə o baş, bu başa var-gəl edərək birtəhər bu iki saatımı öldürmək üçün «Hara gedim?» deyə düşünürdüm və onda, ilk dəfə öz-özümə etiraf etdim ki, gecələr dərd-qəmdən yaxa qurtarmaqdan ötrü bu boyda Parisdə bir dənə də olsun gediləcək yer yoxdur. Nəhayət ki, daha çox qadın ticarəti ilə ad çıxaran Foli-Berjerə tərəf üz tutmalı oldum.
Ardı →

Fransız klassiki Gi de Mopassan dünya ədəbiyyatında ən romantik müəlliflərdən biri hesab olunur. Onun, demək olar ki, bütün əsərləri yalnız bir mövzuya – ehtiraslı və hər şeyi unutduran sevgiyə həsr olunub. Mopassanın əsərlərinin qəhrəmanları həyatda gerçək sevgi axtarır və bəzən hətta ağıllarını itirəcək dərəcədə güclü sevgiyə təslim olmaqdan qorxmurlar.

O dövrdə bu cür sanballı, parlaq və cəsarətli əsərlər yaratmaq üçün müəllifin mütləq ilham mənbəyi olmalı idi. Mopassan həyatda belə bir ilham pərisi tapmışdı. O, məşhurluğu dövründə şörgöz və qadın düşkünü kimi ad çıxarmışdı.

Həqiqətən də, onun həyatında çox qadınlar olub və Mopassan, romanlarının qəhrəmanları kimi, nəticə barədə düşünmədən bütünlüklə hisslərinə təslim olurdu. Amma yazıçının həyatında bir qadın da olub ki, o, digərlərindən tamamilə fərqlənirdi. Bu, Mopassanın şəhərkənarı evinin qonşuluğunda yaşayan Ermina idi. Yazıçının ürəyində ömürlük xoş xatirələr buraxmış və eyni zamanda dərin yaralar açmış ən faciəvi sevgi hekayəsi məhz onun adıyla bağlıdır.

Onlar tam təsadüfən tanış olmuşdular. Mopassan vaxtının çoxunu Parisdə keçirirdi. Çox nadir hallarda dəniz kənarındakı Etreta kəndində valideynlərinə məxsus malikanəyə baş çəkərdi. Məhz burada yazıçı gözəl Ermina ilə tanış olur. Qadın ilk baxışdan çox xoşuna gəlir. Erminanın qızılı saçları, iti baxışları yazıçını valeh edir. O, uzun müddət qadına diqqət göstəririr, amma onun ürəyini ələ ala bilmir. Ailəli və bir oğul anası olan Ermina əlçatmaz idi.

O, məhz ailəsinə görə Mopassana təslim olmağı özünə rəva bilmirdi. Doğrudur, onun saray arxitektoru olan əri çox çalışır və çox vaxt səfərlərdə olur, Etretaya gec-gec gəlirdi. Baxmayaraq ki, Ermina həyat yoldaşını bütün qəlbiylə sevirdi, amma onun ayrılığına da bir o qədər üzülürdü.
Ardı →

Günorta günəşinin qızmar şüaları tarlaları yaxıb, qovurmaqdaydı. Fermaların ətrafında bitən ağacların arasıyla uzanan, qara və yumşaq torpağın çılpaqlığını dəymiş çovdarlar, sapsarı saralan buğdalar, yaşılımtıl-sarıya çalan yulaflar və tünd yaşıl rəngli yoncalar hərəsi öz rənginə uyğun zolaqlarla örtüb, bəzəmişdi.

Təpənin üstündəki inəklər, eynilə əsgərlər kimi, sıraya düzülmüşdülər: aralarında ayaq üstə dayananlar, yerdə ağnayanlar, yonca qırpıb, gövşək vuranlar da vardı. Geniş tarla boyu səpələnən bu zavallılar günəşin parlaqlığından öz iri gözlərini qıymağa məcbur idilər.

Yanlarını basa-basa, bir-birinin ardınca yeriyən iki qadın — ana və qız — zəminin arasıyla uzanan və tapdanmaqdan işləkləşən cığırla bu inək sürüsünə tərəf gedirdi.

Çiyinlərinə qoyduqları və çəllək çənbərindən hazırlanmış asqının hər iki ucundan sink hazırlanmış bir vedrə asılmışdı və qadınlar hər addım atanda günəşin parlaq şüası bu bəmbəyaz dəmirə düşərək, gözlərini qamaşdırırdı.

Heç dinib-danışmırdılar. İnəkləri sağmağa gedirdilər.
Heyvanlara çatıb, vedrələrini yerə qoydular, yerdə ağnayan bir cüt inəyə yanaşıb, taxtadan yonulmuş başmaqlarıyla onların böyrünü təpiklədilər.
Ardı →

Günəş doğan kimi gətirdiyi bu sevinc hardandı? Yer üzünə düşən bu işıq niyə bizlərin həyat eşqini birəbeş artırır? Səma gömgöydü, ətrafdakı yaşıllıq, al-əlvan boyalı evlər göz oxşayır. Heyran baxışlarımız bu rənglərin parlaqlığından doyunca içir. Və biz elə hey rəqs eləmək, hoppanıb-düşmək, oxumaq istəyirik,  içimizdə səbəbsiz bir yüngüllük, hər şeyi əhatə edə biləcək şəfqət oyanır və günəşi öpməyimiz gəlir.

Qapının ağzında oturan korlarsa onları əbədi əsarətinə alan zülmətə həssas deyillər və həmişəki kimi, bu yeni sevincə sakit yanaşırlar. Naməlum sevinci yaşamayan korlar oynaqlaşmaq istəyən itlərini hər dəqiqə sakitləşdirirlər.

Belə bir günün sonuna doğru balaca qardaşlarının, ya da xırdaca bacılarının əllərindən tutaraq evə qayıdandasa, uşağın “Bu gün necə də gözəl hava vardı!” ifadəsinə kor, adətən, belə cavab verir:
— Yaxşı hava olduğunu o saat hiss elədim.  Lulu yerində dinc dayanmırdı. Belələrindən birini tanıyırdım, həyatı təsəvvür edilməyəcək dərəcədə məşəqqətliydi. Bu, bir kəndliydi, normandiyalı fermerin oğlu. Hələ ata-anası sağ olanda, az-çox qayğısına qalan varıydı.
Ardı →

Fransız yazıçısı Gi de Mopassan (Maupassant) —
əsil adı Anri Rene Alber Gi, (5. VIII. 1850 — 6. VII. 1893) 

 "Əbədi sevgi"
Ov mövsümünün açıldığını elan edən nahar yeməyinin sonu idi. Zadəgan Bertrans və qonaqları çiçəklər və meyvələrlə bəzədilmiş parlaq masanın arxasında əyləşmişdilər. Söhbət sevgidən düşdü. Qəfildən insanın bi…r yox, bir neçə dəfə sevməsinin mümkünlüyü barəsində qızğın müzakirə başladı.  Həyatı boyunca yalnız bir dəfə sevən insanlar nümunə olaraq göstərilir, bunlar bir neçə dəfə ehtiraslı eşq macərası yaşayanlarla müqayisə olunurdu. Kişilər sevginin də xəstəlik kimi bir insanı bir neçə dəfə yoluxdura, hətta ölüm həddinə çatdıra biləcəyini iddia edirdilər.  Bu mülahizə olduqca inandırıcı səslənirdi. Qadınlarsa hər zamankı kimi real müşahidələrdən daha çox poetik görüşlərinə əsaslanır, böyük sevginin insan ruhuna yalnız bir dəfə bəxş olunduğunu söyləyirdilər.  “Bu şimşəyin çaxmasını xatırladır”-onlar deyirdilər.  Sevginin bir dəfə baş çəkdiyi qəlblər elə viran qoyulmuş, məhv edilmiş olur ki, orda digər heç bir hiss kök sala bilməz, hətta arzular belə.

Ardı →

Gənc markiza de Rennedon özünü şüşəni dəlib keçən güllətək içəri atıb heç danışmağa başlamamış uğunub getdi. Elə gülürdü ki, gözü də yaşardı. Eynilə bir ay öncə rəfiqəsinə ərinə intiqam almaqdan ötrü, yalnız intiqam almaqdan ötrü, özü də bircə kərə xəyanət etməsi haqqında danışarkən güldüyü kimi. Həm də ki ərinin çox səfeh və qısqanc olduğunu bəhanə gətirirdi.
Baronessa de Qranjeri oxuduğu kitabı divanın üstünə atıb maraq dolu baxışlarla Annetin üzünə dikildi. Amma onu da gülmək tuturdu.Axır ki, soruşdu:
− İndi neyləmisən?
− Ah, əzizim… əzizim… Bu, elə gülməlidir ki… Təsəvvür et… Canım qurtardı! Qurtardı! Qurtardı!
− Necə yəni canın qurtardı?
− Bax belə. Canım qurtardı!
− Nədən?
− Ərimdən, əzizim, canım qurtardı! Mən azadam! Azadam! Azadam!

Ardı →