Kayzen

Qiraət və ədəbiyyata mədhiyyə
Mən oxumağı beş yaşında öyrənmişəm. Müəllimim Boliviyanın Koçabamba şəhərindəki de Lasal məktəbində çalışan Yustinian qardaş olub. Bu, həyatımda baş verən ən mühüm hadisədi. İndi, az qala, yetmiş beş il sonra kitab səhifələrindəki sözlərin vaxt və zaman çərçivələrini qırıb mənim həyatımı zənginləşdirərək obrazlara çevrildiyi həmin möcüzəni əla xatırlayıram. Kapitan Nemo ilə birlikdə su altında iyirmi min lyö üzmüşəm, hiyləgər Rişelyenin zamanında kraliçaya qarşı pis niyyəti olan fitnəkarlara qarşı Dartanyan, Atos, Patos və Aramislə çiyin-çiyinə vuruşmuşam, Jan Valjana çevrilib, kürəyimdə Mariusun cansız bədəni, Paris katakombalarını dolaşmışam… Qiraət xəyalları həyata, həyatı xəyallara çevirdi: bütöv bir ədəbiyyat dünyasına əl uzatsam çatardı. Anam danışırdı ki, ilk «qələm təcrübələrim» oxuduğum kitabların davamıydı, çünki qəhrəmanlardan ayrılmaq istəmirdim, ya da əsərin sonluğu xoşuma gəlmirdi. Demə, özüm də hiss etmədən ömürboyu bununla məşğul olmuşam: uşaqlığımı fərəh və macəralarla dolduran əhvalatların davamını yazmışam.
Davamı →

İlk hekayəmi yazdığım gündən bəri insanlar yazdıqlarımın “gerçək” olub-olmadığını soruşurlar. Cavablarım bəzən onları qane etsə də, nə qədər səmimi oluram olum, hiss edirəm ki, özümü tam ifadə edə bilməmişəm.

Romanların real, yaxud yalan olması bəzi insanlar üçün yaxşı, pis olması qədər vacibdir və əksər oxucular bilərəkdən, ya da inersiya ilə bu iki şeyi bir-biri ilə əlaqəndirirlər. Məsələn, İspan İnkvizisiyası Amerikadakı ispan koloniyalarında romanların çapını, ya da idxalını, mənasız və cəfəng, həqiqətdən uzaq hesab etdiyi üçün və yerli əhalinin mənəviyyatına zərər verə bilər deyərək yasaqlamışdı. Buna görə də 300 il boyunca ispan əsilli amerikalılar romanı ancaq gizlicə oxuya bildi və ispan Amerikasında ilk roman yalnız müstəqillikdən sonra, 1816-cı ildə Meksikada çap olundu. Müqəddəs Məhkəmə təkcə bəzi əsərləri yox, bütöv bir ədəbi janrı yasaqlayaraq istisnasız bir həqiqəti təsbit etmişdi: Romanlar həmişə yalan danışır, həyatı yalnış təqdim edir. İllər əvvəl bu despot fanatikləri lağa qoyan bir yazı yazmışdım. İndi isə düşünürəm ki, İspan İnkvizisiyası tənqidçilərdən və romançılardan qabaq bədii ədəbiyyat təbiətini, dağıdıcı cəhətlərini ilk anlayan qurumdur.
Davamı →

Nobel mükafatlı Peru yazıçısı Mario Varqas Lyosanın noyabrın 7-də ABŞ-ın “Wall Street Journal” qəzetində dərc olunmuş məqaləsi

 

AZADLIQ AXTARIŞLARI VƏ ƏDƏBİYYAT

İndi biz bütün dünyada Azadlığa qovuşma səadətinin və bunsuz yaşamağın doğurduğu təhlükələrinin şahid ola bilərik. Məhz bunun üçün mən də indiyəcən yazılarımda fərdi azadlıq ideyasının yayılmasına bu qədər şövqlə çalışmışam.Mənimlə eyni nəsildən olan xeyli insanın aldandığı Marksizm miflərindən əl çəkəndən az sonra mən həqiqətə qovuşduğumla bağlı qəti qənaətə gəldim. Həmin həqiqəti bacardığım ən yaxşı üsulla, söz sənəti vasitəsilə başqaları ilə bölüşməliydim.

Sağ və sol düşərgəyə mənsub tənqidçilər çox vaxt mənim romanlarımı yalnız ona görə tərifləyirdilər ki, ifadə etdiyim ideyalardan danışmasınlar. İnanmıram ki, mənim yazılarım həmin yazılardakı ideallardan təcrid oluna bilər.Romançının vəzifəsi fövqəlzaman və bəşəri həqiqəti nizamlı təhkiyə vasitəsilə ifadə etməkdir. Bir incəsənət nümunəsi olaraq əsərin əhəmiyyəti onun ifadə etdiyi mesajdan təcrid edilə bilməz.Necə ki cəmiyyətin azadlıq və firavanlıqla bağlı planları onun təməl prinsiplərindən təcrid edilə bilməz.

Ardı →