Kayzen

Köməkçi nitq hissələrinin əsas xüsusiyyətləri:

• leksik mənaya malik olmur.
• ayrılıqda cümlə üzvü kimi işlənə bilmir və müstəqil suala cavab vermir.

Köməkçi nitq hissələri: qoşma, bağlayıcı, ədat, modal sözlər, nida.

Davamı →

Hərəkətin tərzini, zamanını, yerini, miqdarım və s. bildirir və felə aid olur.

Sualları: necə? (nə cür?), nə zaman? (haçan?), nə vaxt?, hara?, nə qədər?, nə üçün?, niyə? və s.

Davamı →

Ümumi qrammatik mənasına görə əşyanın miqdarını və ya sırasını bildirir. Say neçə?, nə qədər?, neçənci? suallarından birinə cavab olur. Say da sifət kimi isimlə bağlı olur.

QURULUŞCA NÖVLƏRİ
Say quruluşca üç yerə bölünür: sadə, düzəltmə, mürəkkəb.

Davamı →

Əşyaların adlarını bildirir, kim?, nə?, hara? suallarından birinə cavab verir.
Əşya dedikdə bütün varlıqlar nəzərdə tutulur. Varlıqlar isə iki cür olur:

1. konkret varlıqlar — onların gözlə görülməsi mümkündür: çörək, qapı, dağ, dəniz, iynə, duman
2. mücərrəd varlıqlar: xəyal, yuxu, məqsəd, məna, fikir, tarix, uğur, elm

İsimlər cüilədə, əsasən, mübtəda və tamamlıq olur, həmçinin digər cümlə üzvləri də ola bilər.

Davamı →

İsimlər cümlədə başqa sözlərlə əlaqəyə girərkən müəyyən qrammatik şəkilçilər qəbul edərək dəyişirlər. İsmin belə dəyişməsinə ismin hallanması deyilir. İsmin altı halı var və həmin hallar suallara görə müəyyənləşir.

1) Adlıq hal

Bu halda olan isimlər əşyanın adını bildirir, şəkilçisi olmur, kim? nə? hara? suallarından birinə cavab olur. Bütün lüğətlərdə isimlər adlıq halda (başlanğıc formada) verilir. Məs: dəmir, dəmirçi, dəmirçilik, ev, evcik, daş, dağ, dağlıq, yazı, yazıçı, yazıçılıq və s.
İsimlər adlıq halda cəm və mənsubiyyət şəkilçiləri ilə də işlənə bilir. Məs: bacı (başlanğıc formada); bacılar (cəm şəkilçisi ilə); bacım (mənsubiyyət şəkilçisi ilə); bacılarım (cəm və mənsubiyyət şəkilçisi ilə).

Davamı →

Fellər şəxsə və kəmiyyətə görə dəyişib, dəyişməməsinə görə iki qrupa bölünür:
1. Təsriflənən formalar
2. Təsriflənməyən formalar
Felin şəxsə və kəmiyyətə görə dəyişən formalarına felin təsriflənən formaları deyilir. Felin təsriflənən formalarına felin sadə və mürəkkəb şəkilləri daxildir.

Felin sadə şəkilləri

Felin şəkilləri danışan (haqqında danışılan) şəxsin görülən işə, hərəkətə münasibətini büdirir. felin altı sadə şəkli var:

1. Əmr şəkli
2. Xəbər şəkli
3. Arzu səkli
4. Vacib şəkii
5. Lazım şəkli
6. Şərt şəkli

Davamı →

İsimlər cümlədə asılı olduğu sözlərin tələbi ilə formaca dəyişir, yəni müəyyən qrammatik şəkilçilər qəbul edir.
Isimlərin əlaqəyə girdiyi sözlərin tələbi ilə dəyişməsi hallanma adlanır. Dilimizdə ismin altı halı var. Hər bir hal özünəməxsus sualları və xüsusiyyətləri ilə seçilir.

Ardı →

Dilçilik elminin beynəlmiləl adı linqivistika adlanır (lingua-dil). Dilçilik dilin qanunauyğunluqlarını, inkişaf tarixini öyrənən elmdir. Bu elmin müxtəlif bölmələri vardır:fonetika, leksikologiya, dialektologiya, üslubiyyat və s. Dilçilik elminin ən böyük və geniş bölməsi qrammatikadır. Qrammatika özü də iki hissədən ibarətdir: 1.Morfologiya 2.Sintaksis.
Morfologiya yunanca morfos (forma) və loqos (elm) sözlərindən yaranıb. Morfologiya nitq hissələrindən, sözlərin tərkibindən və dəyişmə qaydalarından bəhs edir. Sintaksis də yunan sözü olub tərtib deməkdir.Bu bölmədə sözlərin söz birləşmələri daxilində əlaqələnməsindən bəhs olunur.
Davamı →

Fellər quruluşca üç növə bölünür: sadə, düzəltmə və mürəkkəb.
Sadə fellər bir kökdən ibarət olur. Məsələn: yaz (mışam), oxu (du), gəl(ir), qaç, get və s.
Düzəltmə fellər
Sözdüzəldici (leksik)şəkilçilərin köməyi ilə düzələn fellər düzəltmə fellər adlanır.
Düzəltmə fellər hansı nitq hissəsindən düzəlməsinə görə iki qrupa bölünür:
1. Başqa nitq hissələrindən (isim, sifət, say və s.) düzələn düzəltmə fellər.
2. Feldən düzələn düzəltmə fellər.
Davamı →