Kayzen

Yunanıstanda ritorika

Ritorikanın tarixi e.ə. V-IV əsrlərdən başlanır. Ritorika dedikdə, onu həm sənət, həm də elm kimi başa düşmək lazımdır. Qədim Yunanıstanda məhkəmələr açıq havada çoxsaylı insan izdihamında keçirilməli, habelə bayramlar, təziyələr, dostluq görüşləri çox izdihamlı olardı. Burada xalqın hörmətini qazanmış Demosfen, Lisi, Sokrat, Perik kimi məşhur ritorlar çıxış edərdi. Onlar böyük nüfuza malik və savadlı insanlar idi. Eyni zamanda ritorikanın nəzəri problemləri də hazırlanır — sistemləşdirilir, elmi-nəzəri əsərlər meydana gəlirdi. Bu əsərlərdə ritorika — natiqlik sənətinin sirrləri və onlara yiyələnmək yolları göstərilirdi.

Davamı →

Xalq yaradıcılığının incilərindən olan natiqlik sənəti cəmiyyətdə mühüm yer tutur. Natiqlik sənəti hər bir insanın qabiliyyətini, istedadını üzə çıxarır. Natiqlik sənətinin ən böyük rolu ondan ibarətdir ki, bu sənət vasitəsilə yeni natiqlər və cəmiyyətə xidmət edən təbliğatçılar yetişir. Natiqliyin əsas xüsusiyyətlərindən biri odur ki, bu sənət ilə məşğul olan hər bir adam hansı mövzuda nitq söyləyirsə, həmin elmi dərindən öyrənir və müşahidələr aparır. Bu da fikrin elmi əsaslarla ifadə olunmasına xidmət edir. Millətindən asılı olmayaraq hər bir natiq xalqına yaxından bağlı olur və həqiqətlərin üzə çıxarılmasında, kütləyə çatdırılmasında öz məharətlərindən istifadə edirlər. Bu bir danılmaz faktdır ki, XX əsr Azərbaycanda natiqlik sənəti və onun inkişafı yeni mərhələyə qədəm qoydu. Bu dövrdə natiqlik sənəti, üslub və üslubiyyat haqqında dəyərli fikirlər, elmi məqalələr, kitablar, dərsliklər yazılıb çap olunmuşdur.

Davamı →

Hər bir natiq nitqini hazırlayarkən qarşısına məqsədlər qoyur. Öz şəxsi təcrübəsindən istifadə edib, nitqini maraq doğuran məsələlər üzərində qurmağa çalışır. Belə ki, o, natiqlik sənətinin prinsiplərinə riayət etməlidir. Odur ki, natiq nitqini hazırlayarkən aşağıdakı prinsiplərə əməl etməlidir:

1. Nitqin məzmunu
2. Nitqin forması
3. Məzmun ilə formanın vəhdəti
4. Məzmunun aydınlaşdırılmasında ənənəvi formalardan düzgün şəkildə istifadə edilməsi
5. Nitqin kompoziyasının qurulması
6. Ədəbi dilin normalarına əməl edilməsi
7. Nitqin sadə, yığcam olmasının təmin edilməsi
8. Nitqin ideyasının dinləyicilərə çatdırılması
9. Üslub

Davamı →

Natiq nitq mədəniyyətinin əsas şərtlərinə — düzgünlüyə, dəqiqliyə və ifadəliliyə əməl edən şəxsdir.

Natiqlik sənətinin əsas tələbləri aşağıdakılardır:

• Düzgün, dəqiq və gözəl (ifadəli) danışmaq;
• Auditoriyanm səviyyəsini, xarakterini nəzərə almaq, auditoriya üçün anlaşıqlı olmaq;
• Nitqin intonasiyasına, ritminə fikir vermək və onlara uyğun bədən, baş və əl-qol hərəkətləri etmək;
• Mümkün qədər yığcam danışmaq, mətləbdən uzaqlaşaraq dinləyiciləri yormamaq;
• Nitqə (çıxışa, mühazirəyə və s.) əvvəlcədən hazırlaşmaq, sonra isə təhlil edib konkret nəticələr çıxarmaq.

Davamı →

Mən idarəçilərdən sevdikləri bir nitq deməklərini xahiş edəndə, onlar tez-tez Steve Jobsun Stanford məzunlarına çıxışını xatırlayırlar. Bu inanılmaz dərəcədə ruhlandırıcı nitq, Jobs’un paylaşdığı hekayələr sayəsində çoxları tərəfindən sevilib.

Niyə rəhbərlər bu cür çixışları dinləməyi sevirlər, amma çox az adam özü bunu etməyə qadirdir? Böyük hekayələr bizə öz əksikliklərimizdən və onlarla mübarizə aparmağımızdan danışmağa məcbur edir. Ona görə də belə bir hekayələr rulahndırır, və bunu tamaşaçıyla bölüşməmək – auditoriyada ünsiyyət qurma fürsətini qaçırmaqdır.
Davamı →