Kayzen

Gün ərzində ətrafımızdakı insanlarda gördüyümüz  lakin nə olduğunu bilmədiyimiz, bəzən isə adını eşidib təzahür formalarından xəbərsiz olduğumuz bir nevroloji problemdən məhs edəcəyik.

Tik nədir?

Tiklər istənməyərəkdən, ani olaraq özünü göstərən, özünəməxsus xüsusiyyətləri ilə fərqlənən, hər hansı bir məqsədə xidmət etməyən əzələ sıxılmasıdır.Hərəkət çox zaman  refleks şəklində insanın iradəsindən asılı olmadan təkrarlanır. Oğlanlarda qızlara nisbətən 3 dəfə çox rast gəlinir. Bir uşaqda bir neçə tik ola bilər. Statistika göstərir ki, hər 10 nəfərdən  1-ində tik müşahidə olunur.

Tiklər uşaqlarda tez-tez rast gəlinən nevroloji dəyişikliklərdən biri olub, mürəkkəb hərəki pozğunluqları özündə birləşdirir və çox vaxt psixi xəstəliklə birlikdə  rast gəlinir. Xarici ədəbiyyatda bütün təkrarlanan stereotip vərdişlər tikə aid olunur. Yerli nevrologiya və psixiatriyada isə stereotiplər tiklə əlaqəli olmayaraq ayrı qiymətləndirilir və hərəki pozğunluq hesab olunur.

Tiklər təkrar miqrasiyalı hərəkət olub aqonist və antoqanist eninəzolaqlı əzələlərin eyni vaxtda aktivləşməsi ilə təzahür edən qeyri-iradi, qəfləti xarakterli, variasiyalı hərəkətlərdir. Tikin qarşısının şüurlu surətdə alınması pis hissiyat yaradır və onun daha da sürətlənməsinə səbəb olur. Tik haqqında ilk tibbi təsvir XIX əsrin əvvəlinə aiddir. Belə ki bu vaxt Bouteille “üz qrimasları”nı xoreyadan ayırmış və onları “yalançı xoreya” adlandırmışdır. Qədim alman dilində “tiklər” qəfləti qeyri-adi möcüzə mənasını verir. Tikin öyrənilməsində əsas mərhələ “sindrom de la Touretta”nın təsviri ilə başlamışdır və haloperidolun terapevtik effektinin kəşf olunması ilə başa çatmışdır.