Kayzen

Dahilərdən biri deyib: «Kasıblıq insan beynini uşaqlıqdan məhv etdiyi üçün insan məhv olmuş beyinlə kasıblıqdan çıxa bilmir. Nəticədə kasıblıq nəsildən-nəslə ötürülür».

Kasıblığı bədbəxtliyə çevirən, ondan xilas olmağa çalışmayan insanlardakı kasıblığa aparan 10 yolla tanış olaq:
1. Özünə yazığı gəlmə hissi — belə insanların özünə yazığı gəlir və əlindən gələni edir ki, ətrafdakılar da ona acısın. Bu hiss əsasən qadınlarda güclü olur. Fikirləşirlər ki, «Mən kişi olsaydım, qarşımda geniş imkanlar olardı, mən onlardan istifadə edərdim». Düşünün, əgər insanın özünə yazığı gəlirsə, onda ətrafdakılardan nə gözləmək olar? İstər-istəməz bu cür tiplər hər kəsin gözündə "şikəst" olur və mənəvi şikəstlik onların məhvinə yol açır.

Özünə yazığı gəlmək insanı inkişafdan saxlayan və kasıblığa aparan bir nömrəli yoldur.

2. Xəsislik - bu, hər zaman alış-veriş mərkəzlərində, ərzaq mağazalarında ucuz qiymət axtaran insanlara aiddir. Bu ona gətirib çıxarır ki, insan uşağının təhsilinə belə xəsislik edir. Səhv düşüncəyə düşüb lazımlı olana xəsislik edən bu cür tiplərin sonu kasıblığa gətirib çıxarır.

3. Sevmədiyin peşə ilə məşğul olmaq — bu cür insanlar sevmədiyi peşədən gələn gəliri heç də xoş qarşılamır, bəzən nifrətlə xərcləyir. Ən yaxşı üsul budur ki, özünüzü rahat, xoşbəxt hiss edəcəyiniz işlə məşgul olun ki, əlinizə keçəni havaya sovurmayasınız, inkişaf edib yüksələsiniz.
Ardı →

Bəzən avtomobilin xarab olması, tıxacda qalmaq, yatıb qalmaq və s. səbəblərdən vaxtında təyin olunan yerdə ola bilmirik. Bəziləri öz iradələrindən asılı olmadan, hər hansı bir hadisə nəticəsində gecikdikləri halda, bəziləri üçün bu artıq həyat tərzidir. Əslində problem bu həyat tərzinin işə, dərsə, münasibətlərimizə bağlılıq hissi göstərən cəmiyyətdə böyük şübhə ilə qiymətləndirilməsidir.

Əgər xroniki gecikmə həyatınıza ciddi şəkildə təsir edir və sizin həyat yolunuzu müəyyən edirsə, siz iş təklifləri, böyük imkanlar, dəyərli dostluqlar və daha bir neçə şeyi əldən vercəksiniz. Aşağıdakı tövsiyyələr sizə bu daimi vərdişin psixoloji aspektlərini aşkara çıxarmaq və ondan yaxa qurtarmaq üçün kömək olacaqdır.

Bəzi ölkələrin mədəniyyətləri üçün gecikmə normal və səciyyəvi xüsusiyyətdir. Əgər vaxta önəm verilən bir mədəniyyətdə yaşayırsansa, ən azı interaktiv həyatına təsir göstərə biləcək məqamlarda daha dəqiq olmalısan. Nəzərə alın ki, bütün bunlar sizin müdiriniz, övladızın müəllimi, iş intervyusu alan şəxslə münasibətlərinizə əsaslı şəkildə təsir göstərəcəkdir.
Ardı →

Son dövrlər ha istədim bu intihar xəbərlərinə qulaq tıxayım, internetdə gedən bu pessimizm, depressiya gətirən xəbərlərə gözümü yumum, mümkün olmadı. Bəd xəbərlərin qolları məndən güclü çıxdı. Əslində, intihar haqqında yazmağı çoxdan düşünürdüm. Belə ki, hardasa 2-3 il bundan qabaq ölkədə, sanki, intihar bumu yaşanırdı. İntihar edənlərin də çoxu az yaşlı uşaqlar və cavan gəlinlər idi.

Məni dəhşətə salan xəbərlər 7-9 yaşlı uşaqların intihar etməsi idi. Belə sadə və eyni zamanda da faciəli sual məni girinc-giriftar eləmişdi: “7 yaşında uşağın kəndiri bağlamağa gücü, hündür yerə əli və intihar etməyə cəsarəti necə çatırdı?” 
Bu tip xəbərlərin sonu insanı daha da qıcıqlandırırdı: “Cinayət işi başlanıb, fakt üzrə araşdırma aparılır”. Amma sonradan intihar üzrə heç bir araşdırma faktının nəticəsi xəbər saytlarında yayımlanmırdı. Xəbər saytları, sanki, intihar xəbərlərinə daha maraqlı idilər, nəinki, onun araşdırma nəticəsinə.

İndi yenidən bu intihar dalğasının ölkəmizi bürüməsindən sonra məni fikir götürdü. Nədir axı səbəb? Hərçənd ki, bu məsələ ilə sosial institutlar, psixoloqlar, dövlət orqanları məşğul olmalıdır. Bəlkə, məktəblərdə bununla bağlı yeni dərs salınmalı, “İntihar etməmək üçün 100 səbəb” adlı dərslik üzrə də tədris olunmalıdır.
Ardı →

Uşaqların kompüter və televizor qarşısında keçirdikləri vaxtı tarazlaşdırmaq valideynlərin vacib vəzifələrindən biridir. Kompüter və televizora gün ərzində 1-2 saatdan çox vaxt ayırmaq olmaz.

Kompüter və televizor asılılığı
Xüsusilə, uşaqlar tətil zamanı kompüter və televizorların qarşısından qalxmırlar. Ancaq bu vəziyyət uşaqların inkişafına mənfi təsir edir. Həddindən artıq televizora baxmaq, uşaqlarda sosial inkişaf geriliyindən piylənməyə qədər müxtəlif pis nəticələr doğura bilir.
2 yaşdan kiçik uşaqların isə televizora baxmaqları çox ziyandır.

Televizorun uşaqlara təsiri
Körpəlik dövrü 0-2 yaş arasıdır. Bu müddətdə televizora baxan körpələrin inkişafında gerilik müşahidə edilir. Uşaqlar yaşıdları və böyüklər ilə ünsiyyət qurmağa həddindən artıq ehtiyac duyurlar. Televiziyada uşaqlara uyğun olmayan proqramlar, onların qorxmasına və zorakılığa meylli olmasına səbəb olur. Valideynlər uşaqların kompüter və televizor arxasında keçirdikləri vaxta nəzarət etməlidirlər. Bunun üçün sərhədlər, limitlər qoymalı və nəzarət etməlidirlər.

Ardı →

«Bəylər niyə gülmürsünüz? Mən gülməsəm gecə-gündüz qanımda gəzən qorxudan ölə bilərəm. Sizin də mənim qədər bu dərmana ehtiyacınız var. ” (Abraham Lincoln, Vətəndaş Müharibəsi Dövründə)

Bir çox insan üçün çox klişe bir söz var — »İşlə əyləncəni bir-birinə qarışdırmaq olmaz."

Biznes ciddi insanlarla doludur. Ağıllı sözlər söyləməyə çalışan, ehkam kəsən, tənqid edən insanlarla günün səkkiz saatını keçirmək çox da əyləncəli deyil. Hətta sağlamlıq baxımından da olduqca riskli bir vəziyyətdir. Həkimlərə müraciət edən xəstələrin 68%-i psixosomatik xəstələrdir.

Yəni gündəlik həyatda yaşanan stress və ruhi çətinlik  bədənə, orqanlara, hüceyrələrə təsir edir və psixoloji qaynaqlı narahatlıqlar meydana gəlir. Ruhi gərginliyin nəticəsi olaraq bədənin fiziki mənada müqaviməti qırılır, immunitet sistemi çökür və müxtəlif xəstəliklərə tutulma ehtimalı artır.

Ardı →

Bir insan niyə içinə atar? Niyə duyğularını basdırar? Basdırdığı və içinə atdığı şeylər nə qazandırar? Nə itirdər?
Buna görəmi hər şey qarışıq olar, içindən çıxılmaz bir hal alar, keçməkeçli olar, viran olar, xarab olar, betər olar?

Duyğuların basdırılmaması, içə atılmaması lazım olduğu həmişə deyilir, ancaq bunu hər kəs bacara bilərmi? Bir çox insan; qışqırıb çığırmalı, ağlamalı olduğu zaman göz yaşlarını içinə axıdar. Yaşadığımız mənfi hadisələr, basdırılan duyğular, danışıb izah edə bilmədiyimiz və ya haqsızlığa uğradığımız anlar. Gün gələr bunlar, fiziki xəstəlik olaraq ortaya çıxır.

Ardı →

Onlar hər bir işə böyük həvəs ilə başlar, lakin onu axıra çatdıra bilmirlər. Tezliklə eyni həvəslə başqa bir işə başlayar, lakin bunun da sonu eyni aqibətlə bitər.

Müəyyən mənada deyə bilərik ki, belə insanlar zamandan kənarda yaşayır. Onlar psixikanın şüurlu tərəfi ilə münaqişədə olan şüursuzluğun təsiri altında hərəkət edirlər. Keçmişdə yaşanan narahatedici hadisələr indi də onlara mane olur və nəticədə onlar səbəb-nəticə əlaqələrini müəyyən edə bilmirlər. Eyni zamanda davamlı və məsuliyyətli işləməyə də mane olur. Lakin bu yolla onlar özlərini də müdafiə edirlər ki, mənfi emosiyalardan və güclü narahatedici hadisələrdən qorunsunlar.

Ardı →

İctimaiyyət içərisində özünü ifadə edə bilməmək, insanlarla ünsiyyət qura bilməmək, özünə güvənməmək, tez-tez özünü tənqid etmək  və buna bənzər digər əlamətləri  sosial fobiya adlandırmaq olar. 

Bu əlamətləri gündəlik həyatında  tez-tez yaşayan şəxslər bu çətinliyini dost-tanışa söyləməkdə çətinlik çəkirlər və ya bu problemlərini hər hansı bir mütəxəssislə məsləhətləşmək ağıllarına belə gəlmir. Nəticədə bu sosial fobiyanı aradan qaldırmaq əvəzinə anti-sosiallığa meyl edirlər ki bu da daha ağır nəticələrə gətirib çıxarır.

Bu şəxslər başqalarının özündən daha yaxşı, daha gözəl ya da daha müvəffəqiyyətli olduğunu düşünürlər. Özlərinin isə heç bir şey bacarmadıqlarını fikirləşirlər. Özünüqiymətləndirmə aşağı səviyyədə olur. İnsanlar arasında olduqda hamının ona baxdığını və onunla əlaqədar mənfi şeylər düşündüklərini hiss edirlər.   Bu düşüncələr səbəbindən ictimai yerlərdə az-az iştirak edirlər və insanlardan qaçırlar.

Bu sadalananlar bəzi şəxslərdə daha çox nəzərə çarpır. Ürək ritmində artma, sürətlə nəfəs almaq, tərləmə, titrəmə, əzələlərdə gərginlik, mədədə narahatlıq, üzün qızarması və s. rast gəlinən əlamətlərdən bir neçəsidir.

Ardı →

Böyük bacı, yaxud qardaş olmaq həqiqətən gözəl hissdir. Amma yeri gələndə müxtəlif çətinliklər ortaya çıxır. Həmin çətinliklərin bəzilərini təqdim edirik.

“Axı o balacadır”
Evin böyük uşağının ən çox eşitdiyi cümlədir. Balaca uşaq ona istədiyini edər, amma o əsəbiləşib qışqırsa, günahkar çıxar. Üstəlik ata-anadan da danlaq eşidər: “O balacadır, başa düşmür, sən ki böyüksən!”. 

Özünə alınanları yeyib böyük uşağınkılara göz tikmək
Balaca uşaqların ən çox sevdiyi şey yəqin ki budur. Ata iki dənə şokolad alır, böyük uşaq şokoladı açınca balaca uşaq özününkünü tez yeyib qurtarır. Çünki arxayındır ki, biri də var. Başlayır ağlamağa. Ana da “qardaşın indi bunu yesin, sənə sonra alarıq” deyir.

Balacaların əşyaları qırıb dağıtmağı
Böyüklər həvəslə bir şəkil çəkər, yarım saatdan sonra həmin şəklin üstündə ya tüpürcək, ya da başqa cızma-qara, ən pis halda balkondan atıldığını görərlər. Mobil telefonu suya atar, televizorun pultunu gizlədər, ən sevimli oyuncaqları qırar, amma ona “gözün üstə qaşın var” deyən tapılmaz.

Ardı →

«Tənqid „sözünü düşünmənizi istəyirəm. “Tənqid» deyilincə düşüncənizə nə cür çağırışımlar, hansı xatirələr və necə duyğular gəlir?  Bu an nələr düşündüyünüzü bilə bilmərəm ancaq ümumi şəkildə təxmin etmək olar: Ehtimalla ağılınıza gələn düşüncələrin böyük bir qismi mənfiliklər ehtiva etməkdədir.

Tənqid təsirli istifadə özümüzü və ətrafımızı müsbət istiqamətdə dəyişdirə bilməmiz üçün çox təsirli bir üsuldur. Çox təsirli üsul olduğu kimi istifadəsi diqqət istər və səhv istifadəsi ciddi mənada zərər verə bilər.

Tənqid təməldə bir adamda ya da hadisədə öz fərdi fikirimizə görə doğru və səhv tərəfləri ifadə etməmizdir. Yaşadığımız həyatı özümüz üçün daha əlverişli bir hala gətirmək üçün tənqid edərik. Ancaq klassik tənqid üsulları insanlarda həmişə mənfi çağrışımlar oyandırdığı və bir növ hücum hesab edildiyi üçün çox vaxt heç dinlənilmədən avtomatik bir şəkildə tənqidi hədəfindəki adamı müdafiə davranışına itələyər.

Ardı →