Kayzen

Albert adlı bir rəssam cavanlığında çəkdiyi rəsmlərlə istədiyi uğuru və şöhrəti qazana bilmirdi. Belə ki, o öz qabığına çəkilib taleyi ilə barışmaq qərarına gəlir, illərlə bunu etməyə çalışır, amma get-gedə çəkdiklərinin özünü belə qane etmədiyi həqiqəti ortaya çıxır. Oturub hər hansı bir qəhrəmanın şəklini çəkərkən ağlına dayanmadan belə sual gəlirdi: «Bu etdiyim, həqiqətən lazımlı işdir? Mən, eləcə də, bütün insanlar gəzib əylənsək, ya da oturub şərab içsək, nə fərqi olar? Şəkil çəkməklə öz başımı qatmaqdan, özümə təsəlli verməkdən və bir az da vaxt öldürməkdən başqa nə edirəm ki guya?!».

Davamı →

XX əsr alman ədəbiyyatının görkəmli nümayəndələrindən biri, Nobel mükafatı laureatı Herman Hesse (1877-1962) məşhur missioner və leksikoqraf, əksər hind dillərində sərbəst danışan, sanskrit dilində yaradılmış mədəniyyət abidələrinin birincilərindən sayılan Herman Hundertin nəvəsidir. Hesse hind mədəniyyəti ilə uşaq yaşlarından tanış olmuş, ona dərin məhəbbət və hörmət ruhunda tərbiyə almışdır. Sonralar bu rəğbət ciddi marağa çevrilmiş, ümumən Şərq fəlsəfi fikrinin, xüsusilə qədim Çin filosoflarının irsini dərin və yaradıcı şəkildə, Qərb mədəniyyətinin nailiyyətləri ilə üzvi əlaqədə öyrənməyə yönəlmişdir.

Yeniyetmə yaşlarından heç bir mənəvi buxovla barışmayan, ailəsində hökm sürən, insanın daxili aləmini çərçivəyə salan sərt etnik qanunlara qarşı üsyan qaldıran döyüşkən təbiətli Hesse öz asilik ovqatını sonralar I və II Dünya müharibələrinə, faşizmə, millitarizmə, nüvə qırğını təhlükəsinə qarşı çevrilmişdir. Haqsızlığa, mənəvi əsarətə qarşı barışmazlığın nəticəsidir ki, Herman Hesse Almaniyada faşizmin hakimiyyətə gəlməsi təhlükəsi ortaya çıxan kimi etiraz əlaməti olaraq doğma vətənini birdəfəlik tərk edərək İsveçrə torpağına pənah gətirmişdir.
Davamı →

İnsanın çoxdan vidalaşmış olduğu, amma qatar hərəkət etmədiyi üçün ayrıla bilmədiyi o bərbad ruh halındaydıq. Gözləmə salonu bütün stansiyalarda olduğu kimi, çirkli idi və yel çəkirdi, isti buxar və səs-küy içindəydi; insan və vaqonların səsi.

Şarlotta uzun qatar dəhlizindəki pəncərənin başında durmuşdu: bəziləri davamlı olaraq arxadan onu kənara itələyir və lənət oxuyurdu, ancaq bu son dəqiqələrdə, birlikdə yaşamağımızın bu ən dəyərli son dəqiqələrində izdiham dolu şöbədə bir-birimizi işarə ilə anlaya bilmirdik.
Davamı →

Biri var idi, biri yox idi. Bir oxucu vardı. O, həyat burulğanlarından cavan yaşlarında ikən qorxaraq kitablara sığınmışdı. Evində çoxlu kitablar vardı, ancaq kitablarla ünsiyyət qururdu. Ən doğru, həqiqi gözəlliyə böyük həvəslə mübtəla olması, bəşəriyyətin ən nəcib, alicənab dərrakələri ilə ünsiyyəti ona təsadüflərlə rastlaşmaq və təsadüfi insanlara qoşulmaqdan daha səmərəli gəlirdi. Həyat insanın yolunu onsuz da istəyindən asılı olmayaraq bu cür təsadüflərə rast gətirir. Onun ev kitabxanasındakı kitabların müəllifləri qədim yunan və roma ədibləri və müdrikləri idi.

Oxucu onların yazı dilini çox sevirdi. Bu dil ona çox müdrik gəlir, düşüncələri ilə uyğunluq təşkil edirdi. Oxuduqca o, insanların zamanla niyə bu cür yüksək mövqelərdən azdığını, səhv yollara düşdüyünü anlaya bilmirdi. Axı bu qədim insanlar elmin bütün sahələrində zirvələri fəth etmişdilər. Höteni nəzərə almasaq, yeni gələn nəsillər demək olar ki, ədəbiyyata heç nə verməyib. Bəşəriyyət bu kitab fədaisinə heç də maraqlı olmayan, hətta lazımsız hesab etdiyi – avtomobillər və hərbi sursatların, dirinin ölüyə, təbiətin rəqəm və pullara çevrilməsi sahəsində xeyli inkişaf etmişdi.
Davamı →

Ümumiləşdirsək…
Kitabı maraqlı edən nüanslardan biri onun həm də avto-bioqrafik olmalısıdır. Əsər 47 yaşlı, demək olar ki həyatdan, cəmiyyətdən qopmuş, dövrün bəsit həyat tərzləri ilə heç cür razılaşa bilməyən Harri Hallerin ruhi axtarışları, çırpınışları haqqındadır. Harri müxtəlif qəzetlərdə siyasi səbatsızlığı və məsuliyyətsiliyi tənqdin edən, öz ailəsini, işini, evini tərk etmiş, itirmiş və yalnızlığı seçən bir ziyalıdır.

Elə bunların nəticəsidir ki, Harri özünün iki kimliyi oduğuna – bir tərəfdən insanlardan uzaq yaşayan və təpəm tək dolaşan “Yalquzaq”, digər tərəfdə isə digərlərinə qaynayıb qarışmaq istəyən, mədəniyyət və sevgi axtarışında olan bir insana – inanır. Və ruhundakı bu çaxnaşmaların nəticəsi olaraq Harri intihar etmək istəyir və əsər onun şəxsiyyətinin haçalanması və daxili konfliktologiyası üzərinə yazılmış möhtəşəm bir iç-monoloq, psixoloji portretdir.
Davamı →

O, dili şimal qütbündən Afrikaya qədər bütün insanlara aydın olan, rənglərlə işləyən rəssam haqqında, və yaxud da qulaq asdıqda hər dəfə monoton melodiyadan tutmuş çox səsli orkestrə qədər, trubadan klarnetə qədər, skripkadan arfaya qədər çoxlu yeni, nadir, bir-birindən incə fərqlərə malik dillər aşılayan, bütün insan dillərində danışanların səs tonlarından istifadə edən musiqiçi haqqında həsədlə düşünür. O, musiqiçiyə daha dərin və daimi, əsasən də ona görə həsəd aparır ki, musiqiçi öz dilinin yeganə sahibdir və o bundan musiqi bəstələmək üçün istifadə edir. Yazıçı isə həm məktəbdə tədris olunan, həm ticarətdə istfadə olunan, həm teleqram yazılan, həm də məhkəmədə işlədilən dildən istfadə etməlidir. Yazıçı necə də kasıbdır, öz sənəti üçün şəxsi vasitəyə, şəxsi evə, şəxsi bağa, aya baxmaq üçün şəxsi pəncərəyə malik deyil, o hər şeyi gündəlik həyatla bölüşməlidir!

"Ürək" deyəndə və insanda titrək canlı mövhumu, onun daxili varlığını və zəifliklərini nəzərdə tutmaqla, bu söz eyni zamanda həm də bədəndəki əzələyə dəlalət edir. «Qüvvə» deyəndə yaqzıçı onun mühəndislikdə və elektrikdə işlədilən mənası ilə mübarizə aparmalıdır. «Xoşbəxtlik» dedikdə isə bu ifadədə nə isə teoloji bir mənanın gizləndiyi hiss olunur.
Davamı →

İnsanın öz ruhunun gücü ilə yaratdığı və əvəzində təbiətdən heç bir bəxşiş almadığı aləmlərin ən qüdrətlisi kitab dünyasıdır. Yazı taxtasına ilk hərfləri köçürərək, ömründə birinci dəfə onları oxumağa cəhd göstərən uşaq insan ömrünün onun qanunauyğunluqlarından baş çıxarmağa bəs etmədiyi bu çətin və mürəkkəb dünyada ilk addımlarını atır. Söz, yazı və kitablarsız tarix olmadığı kimi, bunlarsız “bəşəriyyət” anlamı da yoxdur. Və əgər hər kimsə kiçik bir məkanda, deyək ki, evdə və ya otaqda, bütün bəşər tarixini bir yerə toplamağa tamah etsə, o öz məqsədinə yalnız bir vasitə ilə – kitabxana yığmaqla çata bilər.

Söz və yazı bütün xalqlar üçün müqəddəs və sehr anlayışını kəsb edir. Şeylərə ad verilməsi və yazı sehrli əməl kimi qəbul olunub. Məhz bunun vasitəsilə insan ruhu təbiətə hakim kəsilib; yazı tanrıların hədiyyəsi kimi dəyərləndirilib.
Davamı →