Mafiya və qohum nigahları

Bu, mənim bloqda yazdığım ilk postdur. Ümumi məlumatınızın olması üçün ilk əvvəl sizi bloqumun mövzusu və məqsədilə ilə tanış etmək istəyirəm.
Əziz oxuyucu, nikimdən aydın olduğu kimi mən Azərbaycan mentaliteti mövzularına toxunacam. Düşünürəm ki, bu mövzular cəmiyyətimizi və ruhumuzu zədələyir, bəzənsə məhv edir.
Özüm haqqında: mən Azərbaycanda deyil, Avropa ölkələrinin birində yaşayır, tez-tez Azərbaycana gəlirəm. Düşünürəm ki, hər dəfə Azərbaycana gələndə cəmiyyətimizdəki dəyişiklikləri hər cəhətdən çox aydın görə bilirəm.

Davamı →

Cəmiyyət və ailə

Ailə fitri bir qurumdur. İnsan övladının onsuz yaşaması mümkün deyil. Bəziləri ailə hə­ya­tının sadəcə qarşılıqlı mənfəətlər üzərində qurul­ma­­sı lazım olduğuna inanırlarsa, İslam ailənin ruhi və əməli yekdillik üzərində qurulan sosial bir qurum olduğunu açıqlamışdır. Həmişə ailəyə böyük qiymət vermiş və ona təşviq etmişdir. Hətta zərər olduğu bəzi hallarda evlən­mə­yi vacib qəbul etmişdir. “Onunla ürəkdincliyi tapa­sı­nız – deyə sizin üçün özünüzdən (yəni sizinlə eyni növdən – X.Q.) zövcə­lər xəlq etməsi, aranızda məhəbbət və rəhmət yaratması, Onun əlamətlə­rin­­dəndir. …”

Davamı →

Cəmiyyətin həyatı

Televizorda, internetdə, məktəbdə, jurnal və qəzetlərdə bizim cəmiyyətin istəkləri, problemləri, vətəndaşların tələbləri və s. ifadələr tez-tez işlədilir.
Hər bir vətəndaş cəmiyyətin üzvüdür. Vətəndaş ölkənin həyatında mühüm rol oynayan şəxsdir. Onun cəmiyyətin problemlərinin həllində iştirak etmək və qərarlar qəbul edilməsinə təsir göstərmək hüququ vardır. Vətəndaş cəmiyyəti — cəmiyyətin inkişafının müəyyən pilləsində formalaşan insanların birliyidir. O özündə bu cəmiyyətin siyasi, sosial, iqtisadi, mədəni sferalarında könüllü yaranan qeyri-dövlət strukturlarını birləşdirir. Azərbaycan Respublikasında cəmiyyətin həyatında aşağıdakı strukturlar da rol oynayır:
Davamı →

Kapitalizmin gülüşü də saxtadır

Demək olar ki, hər kəs qısa və ya uzaq məsafəyə təyyarə ilə səyahət etmişdir. Bu səyahətdə olmayanlar belə mütləq bu səhnəni televizor izlərkən görmüşdür. Təyyarə qapısının girəcəyində bir və ya iki stüardessa dayanaraq sərnişinlərlə göz təması qurub onları gülər üzlə qarşılayır və “xoş gəlmisiniz” deyirlər. İsti bir qarşılama təyyarəyə minənləri çox xoşbəxt edər. Əslində bu qarşılama içdən gələn bir qarşılama deyil, şüuraltına verilən bir mesajdır. Stüardessa qapıda sərnişinləri qarşılamaqla “sən burada qonaqsan mən isə ev sahibiyəm, sən təyyarəni istədiyin kimi istifadə edə, zərər verə bilməzsən, sənə nə təqdim olunsa onunla kifayətlənərsən” mesajını verir.

Hətta su və ya meyvə suyu istədiyimizdə stəkanı yarımçıq doldururlar, heç kim də buna etiraz etmir. Halbu ki, evimizdə uşağımızdan su istədikdə stəkanı yarım doldurub gətirsə, onu geri qaytarıb suyu tam şəkildə doldurtdururuq. Hələ üstəlik yarım saat danışıb suyu yarım doldurmaq olmaz kimi nəsihətlər veririk. Təyyarədə isə savadlısı, savadsızı, heç kim bu hərəkətə etiraz etmir. Çünki qapıda stüardessa şüur altına “buranın hakimi mənəm” mesajını vermişdir. Həm də bunu heç bir çətinlik çəkmədən bir təbəssümlə bacarmışdır.
Davamı →

Vətəndaş cəmiyyətində etiket qaydaları

Etiket fransız sözü olub- davranış qaydaları deməkdir. 
Ona cəmiyyətdə qəbul edilmiş ədəb və nəzakət qaydaları daxildir. Bir- birinə hörmət etmədən, özünə müəyyən qadağalar qoymadan yaşamaq mümkün olmadığı qədər, bu normalara riayət etmədən heç bir siyasi, iqtisadi, mədəni münasibətlər də yaratmaq mümkünsüzdür. Etiket sözü — etika sözü ilə eyni kökdən olub, jestin gözəlliyi və başqa insanlara qarşı hörmət münasibətinə əsaslanaraq, ümumi qəbul olunmuş davranış qaydalarını özündə əks etdirir. Etiket — insanın cəmiyyət arasında davranış norma və qaydalarıdır. Etiket banisi İngiltərə və Fransadır. Sonra isə əxlaq qaydaları İtaliyada yarandı. 

Etiketin bir neçə növləri vardır: 
— Dövlət etiketi 
— Diplomatik etiket 
— Hərbi etiket 
— Dini etiket 
— Ümumvətəndaş etiketi 


Ardı →

Boşanmaq bəşəriyyətin ən böyük tapıntılarından biridir

Mark Zaxarovun «Həmin o Munhauzen» filmində Baron Munhauzen öz monoloqunda deyir: «Boşan-maq bəşəriyyətin ən böyük tapıntılarından biridir»
Təəssüflər olsun ki, bəşəriyyətin ən böyük tapıntılarından biri, yəni boşanmaqəbizim ölkədə hər mənada çox böyük problemə çevrilib. Boşanmaq istəyən adam bu ölkədə o qədər gözlənilən və gözlənilməyən problemlərlə qarşılaşır ki, nəticədə başını itirir, təzədən həyata bərpa olunmağa gücü qalmır.
Problemin hüquqi tərəflərin qoyuram kənara. Bu haqda hüquqşünaslar danışsalar, yaxşı olar. Mən bizim davranışlarımızdan dolayı ortaya çıxan problemlərdən danışmaq istərdim.Bir dəfə bloku təmiz görüb barmağımı dişlədim. Bildim ki, ya nişan olacaq, ya da toy.
Bir dəfə də belə hal baş vermişdi. Bloku arvadlar növbəylə süpürürdülər. Ќövbədə qarışıqlıq yaranmış-dı. O deyirdi sənin, bu deyirdi sənin növbəndir. Zibil dizə qədər dirənmişdi. Heç cür dil tapa bilmirdilər. Ќəhayət, bir qıza elçi gəldi. Həmin ailə qarğış edə-edə, lənət oxuya-oxuya bloku zir-zibildən təmizlədi. Hətta öz qapılarının ağzını yudular, divarlarını rənglədilər… Bax, bütün bu problemlər blokun məcburən yuyulmasındadı. Hər şey bu yalanlardan başlayır.
Ardı →

İslamda ailə

Ailə cəmiyyətin ən kiçik və ən önəmli parçasıdır və sadəcə qarşı cinsə duyulan fiziki bir marağın nəticəsində meydana gələn bir qurum deyil. Maddi qazanclar və maddi ehtiyaclar üstündə də qurula bilməz. Ailə, insan nəslinin davam etməsini təmin etməklə yanaşı həm kişi, həm də qadın, eyni zamanda uşaqların da qarşılıqlı olaraq ruhən və bədəncə yardımlaşdıqları bir bərabərlikdir. Kişi, qadın və uşaqların dostcasına yaşadıqları müqəddəs bir qurumdur.

Bəzilərinə görə ailə ən ehtibarlı limandır. Məsələn Əli Rza Təməlin təbiri ilə desək:"İnsanın həyat dənizinin azğın dalğalarına və güclü fırtınalarına qarşı sığına biləcəyi ən sakit və ən əmin liman ailə yuvasıdır." Çünki bu yuva insanların bədənlə olduğu kimi ruhən də sükuna çatmalarını təmin edən bir məkandır.
Cəmiyyət ailələrdən və ailəni meydana gətirən fərdlərdən meydana gəlir. Buna görə də həm ailə cəmiyyətə təsir edir, həm də cəmiyyət ailəyə. Çünki cəmiyyətin sosial yaşayışı və dəyərləri mütləq mənada ailəyə təsir edir. 

Eyni zamanda ailə şəfqətin qaynağı olan yerdir. Belə ki, həyat yoldaşı olacaq qadın və kişiyə «halalım» deyilməsi, ona verilən dəyəri ifadə etdiyi kimi, bunun səbəbini birdirməsi baxımından da çox gözəldir. Çünki insanlar bir-birilərinə Allahın adı anılaraq halal olurlar.
Vida xütbəsində «qadının kişiyə bir əmanəti» olduğu bildirilmişdir. Ucalar ucası Rəbbimizin dəyərli bir əmanəti olmaq qadın üçün çox gözəl bir rütbədir. 
Ardı →

İnsanların gündən-günə vəhşiləşməsi sizcə nə ilə əlaqədardır?

Son vaxtlar insanların vəhşiləşməsi prosesi daha da qabarıq şəkildə özünü biruzə verməkdədi. İnsanlıq sanki bitib. Bu laqeydlik özünü günbə-gün artan intihar hadisələri ilə göstərir. Sizcə nə səbəbə biz bu qədər yanındakına laqeyd olmuşuq?

Yazıq Abituriyent

Ah Abituriyent! Abituriyent! Çoxları bu adı daşımağa məcbur olurlar. Bu adı daşımağa məhkumdurlar. Neyləsinlər? Əlacları nədi? Getməsələr evdə günləri qara olacaq, valideyn tənqidinə, ailə və ictimai qınağa düçar olacaq. Ən yaxşısı elə YVG eləyəsən. Abituriyentlərin bir çoxu bir — birinə elə bunu məsləhət bilirlər- Yola Ver Getsin. Özünü oxumuş kimi göstər — bəsindir. 

Mama otağa girdi ciddi sifət al, guya dərin düşüncəyə qərq olubsan, sonra özünü məşğul apar guya bir misalın üstündə iki saatdı baş sındırırsan, riyaziyyatın atasısan, müəllimin sənin yanında söz deməyə çəkinir ki, birdən səhv tutarsan onda, bağ belə, bostan belə. Elə ki, gördün mamanın başını yastığa qoydun dayy səni bir müddət narahat eləyən olmayacaq. Kef elə də facebookda. Ən krutoy statusları yaz ki yazasan, like gəlsin.Yoxsa neynirsən açıq sualları, 5 dənə guya yazsan nolacaq, yazmasan nolacaq, lap 10 -nu olsun alim olan deyilsən ki? Camaat ödənişlidə oxuyur, bəyəm pulları azalır? İndiki zamanda əsas puldu. Oxumaq nədi eee? Havayı vaxt itirmək!!! 

Görürəm də oxuyanları. Məncə «savadlı» və «savadsız» sözlərini artıq arxaizm hesab etmək lazımdı, voobşe mənə görə lüğətdən də çıxarmaq olar. Kimə lazımdı? Əşi, indi oxumaq ancaq müəllimlərə lazımdı və başqa heç kimə. Yazıqlar ömürlərinin sonuna kimi elə hey oxuyur, imtahan verirlər ən az maaş da alan onlardır. Adamı gülmək tutur. İndi repetitorluqla məşğuldurlar, day neyləsinlər çörəkləri ondan çıxır, azca axsasalar kim gələcək onların yanına? Yenə hər uşaqdan 60-70 manat cib xərci edirlər də. Bu Azərbaycan dili və ədəbiyyat fənnini qəbulda ayırmaq lap onlara əl verdi. Bunu fikirləşənin atasına rəhmət. Yoxsa dil müəllimlərini lap  pis çıxmasın lom yerinə qoymuşdular iki fənnə eyni qiymət. Elə şey olar? Camaat fizikadan, nə bilim kimyadan bir fənnə eyni pul alır, bu həm Azərbaycan dili keçir, həm ədəbiyyat, iki fənnə eyni qiymət. İnsafsızlıqdı. Belə də ki, indi ədalət öz yerini tutdu. Müəllimləri demirəm bizi- abituriyentləri deyirəm, lazım idi hələ bir ədəbiyyat oxumaq? Lap ağın çıxarıblar. Az qala desinlər gedin fransa, italiya ədəbiyyatını da oxuyun. Onlar Azərbaycan ədəbiyyatını bilirlər, mən də onların ədəbiyyatını öyrənim? Yaxşı ki, Eurovision -2012 oldu. Yoxsa hardan biləcəkdilər ki, Bakı Azərbaycanın paytaxtıdır, Xəzərin sahilində yerləşir. 

«Oxumaq, oxumaq, yenə də oxumaq!» deyəsən bunu rəhmətlik Lenin baba demişdi, mamadan eşitmişəm. Amma mama bunu səhv anlayır. Lenin bildiyimə görə çox uzaqgörən adam idi. Kişi bilirdi ki, vaxt gələcək Şou- biznes deyilən bir termin yaranacaq və bu cəmiyyətdə tüğyan edəcək. Kim oxusa onun pulu, evi, maşını olacaq. Kim iki dəfə oxusa iki maşını, iki dəfə çox pulu olacaq. Kim onun dediyi kimi 3 dəfə oxusa, axı deyib də " oxumaq, oxumaq yenə də oxumaq" lap kef eləyəcək. Özü üçün gedəcək Bodruma, Londona, nə bilim canım sizə desin Misirə piramidalarda şəkil çəkdirəcək, «Versace», «Dolce gabbana»dan geyinəcək elə bir ayaqqabısı «roberto botticelli» olsa bəh bəh bəh. Yox,  kişi uzaqgörən olmağına söz ola bilməz, indi camaatdı da qazançanı tapança eşidir onun bir günahı yoxdu.

Guya ki, Universiteti fərqlənmə ilə bitirdin noldu, bitirmədin noldu? Biri var ali təhsillidi. Elə ağız dolusu «Mən ali təhsilliyəm» -deyir ki! adama deyərlər hanı diplomların? Deyəcək şkafdadı, hələ bir lovğa — lovğa gedib gətirəcək də, Allah ətivi töksün. Bir für görüm, diplomların tozundan göz — gözü görmür, otağı bir toz- duman bürüsün ki. Kimə lazımdı? Çoxusu şöhrətə oxuyur. Bilmirəm guya? Yox, yox deməklərinə baxma, rus demiş «в глубине души» ( ürəklərinin dərinliklərində, əlçatmaz yerində) yaxşı bilir ağ ağdı, qara qaradı. Oxumaq boş şeydi. Mahnı oxumağa demirəm haa. Kitab oxumağı nəzərdə tuturam. Bir çoxları bilməz (bu sözdə arxaikləşmə gedir ondan), qoy izah edim. 

Kitab — üzərində hər hansı bir mətn olan vərəqlərin bir araya gətirilərək tikilib cilidlənmiş, indiki zamanda bəzən surəti çıxarılmış,  yəni kserokopiya edilmiş nəşriyyat növüdür. Deyəsən qəliz oldu. Nə isə elə vacib bir şey deyil dəqiq bilməsəniz də olar. Canı sağ olsun internetin, saytların. Necə də bu sözləri sevirəm, qulağa xoş gəlir, sevirəm də bu neologizmləri. Heyf deyil yenilikləşmə, müasirləşmə, avropalaşma. Hər axşam atamla (uşaqlıqdan bizi məcbur edib ki, ata deyək, papa deyə çağıranda cavab vermirdi, indi day öyrəşdik ata deyirik. Hələ də bu yaşıma çatdım, anlaya bilmədim fərqi nədi ee, papa ya ata? Hər nəsə, ixtiyar sahibidi deyir ata demək ata. Oyan -buyan eləsək yenə də ata) mübahisə edirəm, düzdü ağzım nədi, duram fikrimin üstündə amma YVG eliyirəm, başqa yol qoyub ki? Onun bir yolluq fikri budur ki, «müəllim yanına getdi var, döndü yoxdu». Deyir :" Bala var dövlətini əlindən alarlar, başındakı biliyi ala bilməzlər" Offf bu sovetski atalar sözləri, qınamıram ee, amma indiki zəmanədə başındakını da alarlar, lap o tərəfə keçərlər. Mənə lazımdı!!? 

İndi bacarıqlıların zəmanəsidi. Biri var, öndə gedən Universitetlərdən birini bitirib, CV verəndə Mühafizə işinə verir. Day diplomunu gizlət, bilən olmasın ki, əlində o boyda kağızın var. Gül kimi feyzdə keçirməli vaxtını durub nəyə xərcləmisən, sonra da daxil oldun ali təhsil ocağına. Qohum -əqrəba təbrikə gəldi ki, ay bala nənələr demiş «məktəb oldun». Lap doluyublar adamı, demirlər ki,  əsas boy buxundu, onu da Allah versin, ya da uşaqlıqda mama çoxlu yerkökü, balıq, qatıqdan, pendirdən versin ki, kalsiumun çox olsun, verəsən boya olasan şkaf, get işdə, kef elə. Heyif deyil mühafizəçilik? Gecə smende ya xorulda, başıvı at yat, ya da facebookda, internetin küçələrində veyillən özün üçün. Ayın axırı 300-500 manatıvı qoy cibinə, dünya sənin olsun. Düzdü o pula ilə saxlamaq olmur, heçnə olmaz, sənə kim deyir ee get evlen. Bir gözde 30-zu keç, ondan sonra ya Allah Kərim. Ən sevdiyim sözlərdən biri «baxarıq».

 Bircə onu bilirəm ki, qonşumuzda biri var, qızı sözünə baxmayanda qarğıyır ki, " Görüm səni müəllim olasan". Müasir folklordu da. Yəni min zillətlə oxuyub diplom alasan, sonra işə düzələ bilməyəsən, əziyyətin yerdə qalsın. Ya da ikinci variant — gedib işə düzəlmək üçün yenə imtahan verəsən, bal yığsan da qıraqda qalasan yana- yana. Tarix müəllimi də olsan, ingilis dili də fərq etməz bilmirsənsə yarısının yarısının yarısının 3 misli 24 olub onun üstünə də 8 gəlib cavabı 45 dir, day sənin tarix müəllimi kimi Səfəvilərin 18 əsrdə necə böyük xanlıq qurduğundan danışmağa haqqın yoxdu, nə də day demə ki, mən Azərbaycan dili və Ədəbiyyat müəllimiyəm, bəs gəlin sizə öyrədim Hüseyn əfəndinin 6 pərdəli şah əsəri olan "İblis" faciəsi 1909 -cu ildə səhnələşdirilib. 

Ehh, deməklə bitməz, Allah valideynlərimizin canın sağ eləsin qoymurlar zövq -səfa içində dolanaq, biz sizdən nə istəyirik? -İki göz ,bir əyri monitor, bir də ayda  düz 20 manat pul ki, internet çəkək. Bundan yaxşı övlad? " Sənin evini internet yıxacaq!"- deyrsiz — hansı evi? Tikməyə vaxt olub ki, yıxsın, siz Allah, qoyun oturaq oturduğumuz yerde. O da düzələcək. Cəlil demiş vallahi, billahi, tallahi yaxşı olar, hər zamanın bir dəbi var, bizim zamanın dəbi facebookdu, likedı. Guya atamın, ya anamın zamanında internet  olsaydı, onların facebookda, ya odnoklassnikdə, vkontaktedə profili olmayacaqdı, müəllim yanına gedib, super oxuyacaqdılar. Deməyə nə var, inanan daşa dönsün. Qınamayın məni, zəmanə oğluyam, onlar da öz zamanlarının. Neylək bizimki də belə gəlib.  

 

Müəllif: Zeynalova V.M

 26 avqust 2012

 


Davamı →

Din və onun cəmiyyətdə rolu

İnsanları fərqləndirən ən mühüm cəhət onların inamıdır.  Dinlər tarixi inkişaf mərhələləri boyunca uzun inkişaf yolu keçmişlər. Din Allahın varlığı və təbiəti, insanın xəlq edilməsində məqsəd, xeyrin və şərin mənası, dünya və axirət həyatı barədə əzəli həqiqətlərin insan-Allah münasibətləri hüdudlarında axtarılmasına olan tələbatından doğan bir hadisədir. Din istənilən tarixi dövrdə hər bir cəmiyyətin əxlaqi-mənəvi dəyərlər sisteminin ayrılmaz bir hissəsini təşkil etmişdir. Dinin insanlar tərəfindən doğru dərk edildiyi və aşılandığı zaman bu dəyərlərin sülh zəmanətçisi olduğunu anlamaq heç də çətin deyil. “Sivilizasiyalar toqquşmasının” hökm sürdüyü müasir dövrümüzdə ayrı-ayrı dinlərin mənsublarına dözümlülük nümayiş etdirmək nəinki çox yüksək mənəvi dəyər, eləcə də demokratik rejimin zəruri göstəricisi kimi qəbul edilməkdədir. Dünya birliyi tərəfindən hər bir dinə hörmət bəsləmək kimi önəmli bir dəyər cəmiyyətin bütövlüyünün əsas şərtlərindən biri olaraq qəbul edilməklə yanaşı, praktikada bu dəyərin heç də hər zaman nəzərə alınmadığı görünməkdədir. Amma mövcud şəraiti düzəltmək, insanlara dini dözümlülük xüsusiyyətlərini aşılamaq nəinki ayrı-ayrı dövlətlərin, eləcə də beynəlxalq təşkilatların vəzifələrindən birinə çevrilmişdir.
Davamı →