Kayzen

İfadə olunan bu və ya digər fikir nitq mədəniyyətinin tələbləri baxımından düzgün, aydın, məntiqi, yığcam, səlis, zəngin, canlı, ahəngdar, sadə, dəqiq və anlaşıqlı olmalıdır. Dilin ifadə imkanları o qədər zəngin və o qədər rəngarəngdir ki, söz və söz formaların hansı sintaktik birləşmədə, hansı mətndə necə işlənməsi haqqında konkret resept vermək mümkün deyil. Buna görə də eyni dildə danışan hər fərdin öz danışıq tərzi, öz ifadə üsulu var. Lakin dilin müqəddəsliyini qorumaq, onun ədəbi dil kimi daha da püxtələşməsi və səlisləşməsi naminə yazıda və nitq prosesində heç kəs ədəbi dilin müəyyən edilmiş normalarından kənara çıxmamalıdır və bu normalara əməl etmək hamının şərəfli vəzifəsidir.

Davamı →

NİTQİN  DÜZGÜNLÜYÜ. Nitqin düzgünlüyü eyni dərəcədə onun forması və məzmununa hesablanmış anlayışdır, yəni formaca və məzmunca düzgün qurulmuş nitqdir. Düzgün nitqə yiyələnmək üçün təkcə qrammatik qaydalara riayət etmək azdır, ədəbi dilin digər normaları da nəzərdə saxlanılmalıdır. İlk növbədə cümlələr məntiqi cəhətdən düzgün qurulmalı, dilin fonetik, leksik və qrammatik normaları pozulmamalıdır.

Düzgün nitq qarşılıqlı anlamanın açarıdır. Nitqin düzgünlüyü onun qarşılıqlı anlaşılmasını, birliyini təmin edir. Nitqin bu keyfiyyəti olmasa, nitq ünsiyyətinin dəqiqlik, məntiqlilik, uyarlıq kimi kommunikativ keyfiyyətləri pozular. Düzgün nitq həmişə ədəbi dil normaları çərçivəsində fəaliyyət göstərir. Nitqin düzgünlüyü nitq-dil əlaqəsi əsasında anlaşılır.

Davamı →

Nitq mədəniyyəti Azərbaycan dilinin qayda-qanunlarını, incəliklərini, özünəməxsus xüsusiyyətlərini öyrənmək üçün zəmin yaradır. Nitq mədəniyyəti mədəni davranmağı və nitq vərdişlərini öyrədir. Ona görə də hər bir şəxs nitqini qurarkən səslərin düzgün tələffüzünü, vurğunun, intonasiyanın işlənmə qaydalarını bilməlidir. Bu fənn tələbələrin istər yazılı, istərsə də şifahi nitqinin inkişafı üçün yollar, perspektivlər açır.

Nitq mədəniyyəti ancaq düzgün danışmaq bacarığı deyil, həm də düzgün yazmaq vərdişləri aşılayır, məlumatları rəvan bir dildə çatdırmaq bacarığına yiyələnməyə imkan verir. Bu fənnin ali məktəblərdə tədris olunmasında əsas məqsəd tələbələrin nitqinin inkişaf etdirilməsindən ibarətdir.

Davamı →

Hər bir xalqın öz milli təfəkkürünə, etnoqrafiyasına uyğun olaraq, müraciət, görüşmə, ayrılma, təbrik və s. formaları, ifadələri olur ki, onlara nitqetiketləri, yaxud nitqyarlıqları deyilir.

1) Müraciət etiketləri

Xanım! Cənab! Müəllim! Oğlum! Qızım! Əmi! Dayı! A bala! Qardaşoğlu! Bacıoğlu! Qardaş! Əzizim! Qadası! Dərdin alım! Başına dönüm!

Müsahib yaşca böyük olduqda, yaxud ortada tanışlıq olmadıqda ona “siz” deyə müraciət olunur.

Davamı →

1. Bununla bağlı məzəli bir tapşırığımız var: Hər hansı bir ev əşyasını, məsələn tavanı götürün və 5 dəqiqə ərzində onun haqqında gözəl ədəbi dildə danışmağa çalışın. Ilk əvvəl bu proses sizə açıq-aşkar çətinliklər törətməyə başlayacaq, lakin tədricən asanlaşacaq. Tədricən məşqə ayırdığınız vaxtı artırın və mövzunu çətinləşdirin. Bu məşğələlər sizə uyğun sözlər seçməkdə kömək edəcək və siz tava haqqında heç bir təkrar ifadə istifadə etmədən bir saat müddətində danışa biləcəksiniz.  

2. Nitqinizdə “amma”, “ümumiyyətlə”, “elə bil ki”, “yəni” və s. kimi parazit sözlərdən mümkün qədər az istifadə edin. Nitq zamanı güclü emosiyalar göstərməkdən uzaq durun. Sadə ifadələrdən istifadə edin, tələsməyin.

3. Nitq tempinə nəzarət etmək mütləqdir. Monoton nitq ağlasığmaz dərəcədə darıxdırıcı təsir bağışlayır. Fasilələr edin və müəyyən məqamlarda emosiyalarınızı göstərin, lakin güclü şəkildə deyil.

4. Söhbət zamanı müxtəlif metafora, müqayisə və məsəllərdən istifadə
edin. Bu, nitqinizə əhəmiyyətli dərəcədə canlılıq gətirəcək. Və təbii ki, yumor. Yerində edilmiş zarafatlar çox güclü təsir bağışlayır və səmimi mühit yaratmağa imkan verir.
Davamı →

Nitq mədəniyyəti dilçiliyin praktik sahəsi olub, dildən ünsiyyət vasitəsi kimi istifadə qaydalarını öyrənir. Nitq mədəniyyətinə yaxşı yiyələnmək üçün dilin fonetik (orfoepik və orfoqrafik),leksik və qrammatik qayda — qanunlarını bilmək və nitq zamanı onlara əməl etmək zəruridir.
Nitq mədəniyyətində dilçiliyin nəzəri fıkirləri əməli (praktik)şəkildə həyata keçirilir. Buna görə də nitq mədəniyyəti dilçiliyin nəzəri yox, praktik sahəsi sayılır. Nitq mədəniyyətində ayrı-ayrı dil faktları və ya hadisələri yox, dilçiliyin qayda-qanunları sistemi öyrənilir. Ümumiyyətlə, nitq mədəniyyətinin konkret predmeti yoxdur.

Davamı →

Hər gün müxtəlif insanlarla ünsiyyət qururuq. Sosioloqların tədqiqatları nəticəsində insanlarla uğurlu ünsiyyət qurmağın bir çox qaydaları müəyyənləşdirilib. Həmin qaydalar aşağıdakılardır:
1. Qarşınızdakını dinləməyi bacarın.
2. Səbrli olun.
3. Yumuşaq davranın.
4. Sizi dinləyənlərin başa düşə biləcəyi sözlərdən istifadə edin.
5. İnsanlara xoş söz deməkdən çəkinməyin.
6. Sinirlərinizə hakim olun.
7. Zarafat edəcəyiniz zaman yaxşı düşünün.
Davamı →