Kayzen

Qrammatik Xırdaçılıq (Sindromu və ya Grammatical Pedantry Syndrome (GPS))

“-da, -də” iştirak ədatı olaraq istifadə edildiyində birləşik yazılması sizi narahat edir? ”Məndə Bakı da yaşıyıram” cümləsini oxuduğunuzda ürəyiniz sıxılır, əlləriniz tərləyir və təcili olaraq bu səhvi bildirməli, düzəltməli olduğunuzu hiss edirsiz ?

Bu kimi yazı və danışıqda yol verilən bütün səhvləri düzəltməkdən özünüzü çəkindirə bilmirsizsə, dostlarınız, ətrafınız sizin bezdiricidi olduğunuzu düşünürsə, niyyətiniz onlara üstünlük göstərmək deyil, sadəcə qrammatik səhvlərə qarşı dözümsüzlüyünüz varsa, Obsessiv Kompulsiv Pozuntu‘ya sahib olma ehtimalınız mümkündür.

Davamı →

Fikrin reallaşması üçün — dilin ekspressiv funksiyasının həyata keçirilməsi üçün qrammatik mənanın da çox böyük əhəmiyyəti vardır. Əgər leksik məna dilin nominativ funksiyasını realaşdırırsa, qrammatik məna nominativ vahidlərin ekspressiv ifadəlilik sistemində fəaliyyət göstərməsini şərtləndirir. Əgər qrammatik mənalar olmasaydı, sözlər təkcə adlıq səviyyədə işlənər, ünsiyyət yaratmazdı.

Davamı →

 Qrammatikamızın qlobal problemlərindən biri də «da», «də» ədatları və bağlayıcılarının "-da", "-də" yerlik hal şəkilçilərindən fərqləndirilməməsi, bitişik yazılmasıdır. 
Əslində, məsələ çox sadədir:
1. Ədatlar və bağlayıcılar ayrı, şəkilçilər bitişik yazılır.
2. Söz Kimdə? Nədə? Harada? sualına cavab verirsə, deməli, -da, -də şəkilçidir və bitişik yazılır.
3. İştirak mənasını verən da, də bağlayıcıları və da, də ədatları isə ayrı yazılır.
Davamı →

Cümlə insanlar arasında fikir mübadiləsinin vasitəsidir. Ayrı-ayrı sözlərlə yanaşı, söz birləşmələri də cümləyə daxil olur. Söz birləşməsindən fərqli olaraq cümlənin baş üzvlərdən ibarət qrammatik əsası olur.
Cümlə bitmiş fikir ifadə edir. Cümlə vasitəsilə bir iş və hadisə haqqında məlumat verilir, bir şey soruşulur, bir işə təhrik edilir. Heç bir söz və ya söz birləşməsi cümlə şəklinə düşmədən bitmiş fikir ifadə edə bilməz. Məsələn: dağların qarı, səhərin açılması və s. kimi birləşmələrdə yalnız ayrı-ayrı əşya və hadisələrin adı çəkilir, onların haqqında bitmiş fikir söylənilmir.
Bulaqğın suyu sərindir. Hava getdikcə soyuqlaşır. Bəh-bəh necə gözəl havadır. – cümlələrində isə bir şey haqqında məlumat verilir, hiss-həyəcan ifadə olunur. Bütün cümlələrdə fikir bitmiş şəkildə ifadə olunur.

Ardı →

Vergül Ocak 4, 2008

Vergül nəfəsi göstərir bizə. Yazının biraz durub nəfəs almasıdır. Vergül olmadan yazı oksigensiz qalar. Hər şey qarışıb bir anlamsızlığa varar. Nəfəs almayan insan öldüyü kimi, vergül olmadan yazının mənası, ruhu ölür. Buna görə də ən önəmli həyat damarlarındandır vergül yazının.
Vergül bir tərəfdən Nuh'u xatırladır bizə. İnsanoğlunun hekayəsi Adəmdən başlayar, Nuhda biraz durar. Silkələnər günahlardan, xətalardan. Yenidən amma daha güclü, daha təmiz və daha günahsız bir şəkildə başlayar bu davam edən sərgüzəşt.
Ardı →

Sifəti başqa nitq hissələrindən fərqləndirən əsas əlamətlərdən biri də onun dərəcə bildirməsidir. Müxtəlif əşyalardakı eyni bir əlamət başqalarından az və ya çox dərəcədə fərqlənir. Məsələn: şirin bal və şirin qarpız, sarı limon və sarı alma birləşmələrindəki əşyaların əlaməti — şirinliyi və sarılığı eyni dərəcədə dəyil. Bu baxımdan sifətin nıüqayisə dərəcələri vardır.
Əşyanın əlaməti üç dərəcədə ola bilər: normal, normadan az, normadan çox. Bu xüsusiyyətə görə sifətin üç dərəcəsi var:
1. Adi dərəcə
2. Azaltma dərəcəsi
3. Çoxaltma dərəcəsi
Davamı →

Dilçiliyin əsas bölmələrindən biri olan qrammatikada sözlərin formaca dəyişməsi və cümlədə birləşməsi qaydaları öyrənilir. Qrammatika iki hissəyə bölünür:
1.Morfologiya
2. Sintaksis
Morfologiya (yunanca morfos — forma və loqos -elm, təlim  sözlərindən təşkil olunub) sözün  formalarını  öyrənir.Morfologiyanın əsas mövzusu nitq hissələridir.Morfologiyada sözlər nitq hissələri kimi öyrənilir, onların quruluşu və dəyişmə qaydalar araşdırılır.
Sintaksis (yunan sözüdür; tərtib, birləşmə deməkdir) söz birləşmələrini və cümlələri öyrənir.
Davamı →

Azərbaycanlıların rus dili fənnini öyrənmələrində başlıca vəzifə bu dilə əməli yiyələnməkdən ibarətdir. Buna görə də hər bir mövzunun öyrənilməsi rus dilində nitq vərdişlərinin inkişafına yenəldilmişdir. Bəs belə halda qrammatikanın rolu nədən ibarətdir? Ümumiyyətlə, qrammatika anlayışı nədir və onun öyrənilməsi nə üçün lazımdır? Qrammatika bir elm kimi nə vaxt yaranıb?

Qədim rus atalar sözünü xatırlayaq: «Грамота—к мудрости ступенка»—«Savad-müdrikliyə pilləkəndir». «Грамматика» sözü isə yunanca «грамма», yəni «hərf» sözündən götürülmüş, əvvəllər «yazı» mənasında işlədilmiş, sonra isə dilin quruluşu haqqında elm bu sözlə—«qrammatika» sözü ilə adlandırılmışdır.

Ardı →