Kayzen

Bir universitetdə praktika keçirdim, dərs deyirdim. Eyni semestrdə həm mühazirə, həm seminar dediyim bir qız tələbə diqqətimi çəkməyə başlamışdı. Çox gözəl idi, qeyri-ixtiyari ona baxırdım, çox çalışqan idi, bütün imtahanlarda ən yüksək qiyməti o alırdı. Həm də çox xanım xarakterli idi.

Bir gün təsadüfən qızı nişanlısı ilə gördüm və boynuma alıram, ilk ağlımdan keçən «Armudun yaxşısını ayılar yeyər» düşüncəsi oldu. 27-28 yaşlarında, saçı bir az tökülmüş, kök, balacaboy adam idi. Bu insanla puluna görə nişanlana biləcəyi ağlıma gələn ilk fikir oldu. Sonra öyrəndim ki, imkanlı biri deyil və başqa bir universitetdə psixologiya üzrə doktoranturada oxuyur və gələcəkdə ixtisası üzrə professor olmaq istəyir. Düşüncəm məni rahat buraxmırdı. Görəsən nə tapmışdı mənim gözəl tələbəm bu oğlanda?

Bir gün koridorda qıza yaxınlaşdım və bir az ordan-burdan danışdıqdan sonra maraqlı olduğum mövzu ilə bağlı sual verdim:
Davamı →

1. Oğluna əsla gülmə
Kişilər üçün bir qadının ona lağ etməsi travmadır. Ananın oğlan övladına lağ etməsi isə çox daha dərin yaralar aça bilər. Şalvarını tərs geyindiyi, itlərdən qorxduğu və ya məktəbdə bir qızdan xoşu gəldiyi üçün ona lağ etsəniz, bunu heç vaxt unutmayacaq.

2. Suallarına hər zaman cavab verin
Hər yaşda “çünki elə lazımdı” və ya “böyüyündə anlayarsan” kimi cavablar verməyin. Əgər cavabı bilmirsinizsə, əvvəl özünüz öyrənin, sonra ona izah edin. Cavab onun yaşına uyğun olmasa, sual barədə bir az düşünəcəyinizi deyin və zamana ehtiyacınız olduğunu söyləyin. Bu mövzuda təxmin edə bilməyəcəyiniz qədər anlayışlı ola bilərlər.
Davamı →

Həyatda hər kəsin öz vəzifələri vardır. Bu vəzifələr ilə biz nəyisə edirik, qarsılığında nəyisə alırıq. Lakin valideynlik vəzifəsi hər şeyi etməyinə baxmayaraq, qarsılığında heç nə istəməyən yeganə vəzifədir.

Bəs biz yaxşı valideynik?
Bəzən ana va ata olaraq bir cox səhvlər edirik. Valideyn istəyir ki, övladı üçün ən yaxşı həyatı qursun. Bəzən biz belə düşünürük ki, valideynin vəzifəsi övladlarını sevindirməkdən ibarətdir, lakin belə deyil; valideyn övladını həyata düzgün hazırlamaq üçün vəzifələndirilib. Uşaqların tərbiyəsində ilkin olaraq cəzalandırmaq və mükafatlandırmaq bir qayda halında olmalıdır. Cəza və mükafatlandırma isə düzgün qaydada olmalıdır. Əgər cəza və mükafatlandırma yoxdursa, bu zaman usaqda istək və davranışları qaydaya salmaq çətinlik yaradar və ya qarşısını ala bilməzsiniz.
Davamı →

Valideynlər övlad dünyaya gətirməyi planlaşdırarkən onlar arasındakı yaş fərqini çox vaxt nəzərə almırlar. Psixoloqların fikrincə, uşaq dünyaya gətirməyi düşünərkən onlar arasındakı yaş fərqi də nəzərə alınmalıdır. Əks halda uşaqlar arasında münasibətlərin qurulmasında problemlər qaçılmaz olur.

Psixoloq Vəfa Rəşidovanın sözlərinə görə, valideynlər uşaqlar arasında yaş fərqi məsələsinə diqqətlə yanaşmalıdırlar: «Uşaqlar arasında yaş çox önəmlidir. 3-4 yaş uşağın eqosentrizm yaş dövrüdür. Uşağın eqosentrizm dövründən sonra ikinci uşağı həyata gətirmək daha rahat olar. Bu, ana üçün də, birinci uşaq üçün də sıxıntı yaşamaması baxımından rahat olur. Belə ki, birinci uşaq bu yaş dövründə yeni doğulacaq körpəni qısqanacaq. Uşaq qısqanclıq hissini çox yaşamasın deyə, onun 3-4 yaşı tamam olandan sonra ikinci uşağı dünyaya gətirmək daha ideal vaxt hesab olunur» deyən müsahibimiz bildirir ki, ana bu yaşa qədər artıq anlayan birinci uşağını ikinci uşağın dünyaya gəlməsinə hazırlaya bilər. Uşağı bacı və ya qardaşının olacağına psixoloji hazırlamaq lazımdır. Uşaqlar arasında 3-4 yaş fərqin olması daha məqsədəuyğundur.
Davamı →

Evlənmədən öncə bəzi şeylərə diqqət etməyimiz çox vacibdir. Əgər bir insan qarşısındakı insanı tanımadan evlənmə qərarı qəbul etsə, gələcəkdə problemlərlə üzləşməyi qaçınılmazdır və həmişə diqqət etməli olduğumuz bəzi məqamlar var. Bu dəfəki məqaləmizdə bu məqamlarla yaxından tanış olacaqsız.  Ümid edirik ki, gələcəkdə düzgün seçim edənlərdən olacaqsınız.

...Bir də tez-tez belə bir ifadə işlənilir: “Evlilikdən sonra düzələr”.Psixoloqların fikrincə evlilik problemləri həll etmir, əksinə evlilikdən qabağ bir probleminiz varsa, evlilikdən sonra onların sayı 15 olur. Psixoloqlar heç vaxt evlilikdən sonra həllini tapan problemləri görmədiklərini  deyirlər.
Davamı →

Bu kimi hallar yəni tərəflərin bir-birindən soyuması və boşanması durumlarının bir çox səbəbləri ola bilər. Bütövlükdə götürdükdə isə əsas amillər bunlardır:
1)Ümumiyyətlə bu, bir az da təbii bir şeydir ki evlənəndən sonra, yəni arzuya çatdıqdan sonra, məqsədə yetdikdən sonra, hər iki tərəf bir-birini artıq əldə etdiyini düşünüb bir mənada mübarizədən soyuyurlar. Yəni əlçatmaz olan bir şey, insan üçün hər zaman maraqlıdır; əlçatmaz olan, əlçatan olduqdan sonra bir az maraqsızlaşır.
2)Başqa bir mühüm səbəb, sevgi anlayışına olan baxış və yanaşma ilə əlaqədardır. Bəzi insanlarda belə bir yanlış inanc var ki sevgi elə ancaq evliliyə qədərki proseslərdən ibarətdir; evləndinsə vəssəlam artıq sevgi bitmiş olub başqa bir proses başlayır. Əslində isə sevgi, eynilə günəşin hər gün doğması kimi, hər zaman olmalı olan, hər an yenilənməli olan bir duyğu və prosesdir.
3)Digər bir faktor da evliliyə, adi bir şey kimi baxmaqdır. Yəni bir çox insanlar üçün (xüsusən də bəzi kişilər üçün) evlilik, sadəcə formal və adi bir şeydir, yəni hansısa sənədə qol çəkmək kimi bəsit bir davranışdır; beləliklə də onlar zatən önəm vermədiyi bir şeyə də ciddi yanaşmırlar və bu da labüd olaraq qarşı tərəfdə əks-təsir yaradır. Nəticədə də normal bir münasibət və ailə mümkün olmur.




4)Aradakı münasibətlərin qırılmasının ya da zatən olmamasının digər bir önəmli səbəbi də elə bu laqeydliklə bağlı olan bir durumdur-xəyanət. Xəyanətə uğradığını düşünən tərəf, əksər hallarda bunu özünə təhqir bilir və hisslərinin və zəhmətinin boşa getdiyini düşünür. Beləliklə də bəzi hallarda xəyanətdən sonra ya münasibətlər əvvəlki kimi olmur ya da tamamilə qırılır. Digər tərəfdən də, xəyanət edənin suçluluq duyğusu da önəmli məqamdır. Yəni qarşı tərəf, xəyanətdən xəbərdar olmasa belə, xəyanəti edən tərəf, yanlış və pis bir şey etdiyini bildiyi üçün suçluluq hissinə qapıla bilir və nəticədə də bu hissin təsiri ilə qarşı tərəfə özü soyuq yanaşa bilir. Yəni bir kəsə qarşı yanlış bir şey etdiyin zaman, həmin kəs, səninçün, günahını sənə xatırladan bir varlığa çevrilə bilir.
5)Digər bir səbəb isə ideal insan axtarışıdır; yəni tərəflərdən biri ya da hər ikisi əslində ideal bir insan axtarmış olub lakin hansısa səbəbdən (və ya məcbur qaldığı üçün) ideal hesab etmədiyi birisinə razı olur; və evləndikdən sonra da ideal axtarışı, şüuraltı olaraq davam edə bilir. İdeal hesab etmədiyi ya da qüsurlu hesab etdiyi birisini tam olaraq sevgi tərəfdaşı kimi qəbul edə bilmir və hətta bəzən ona ümumiyyətlə bir təhqir obyekti kimi baxa bilir; "öz səhvinin bədəli" ya da «fələyin gərdişinin bir sonucu» olaraq görə bilir.
6)Başqa bir səbəb isə boşanma ehtimalını hər zaman açıq tutmaqdır. Yəni xüsusən də boşanmanın az qala normal və adi bir hal olaraq görüldüyü bir dövr və şəraitdə, bu fikirdən təsirlənən insanlar, bəribaşdan yəni hələ əvvəlcədən ya da elə sonradan, «bir problem olsa uzaqbaşı boşanaram» deyə bir ehtimalı hər zaman aktual görürlər. Beləliklə də, əslində çox da böyük olmayan hansısa bir problem zamanı bu fikir dərhal araya girib vəziyyət boşanma ilə nəticələnə bilir ya da hətta birbaşa və təkbaşına, problem yaradan səbəb rolunu oynaya bilir.
7)Digər bir amil də başqalarının-yaxın qohum və ya tanışların təsiri və müdaxiləsi faktorudur. Xüsusən də qaynana, bəzən birbaşa olaraq ailəyə müdaxilə edir və beləliklə də öz fikir və ya meyillərini ailəyə diqtə etdirir. Təbii ki iradəsi güclü olan və ya ata-anadan birbaşa asılığı olmayan bir durumda, heç bir kənar təsir söz konusu ola bilməz. Amma əgər tutaq ki kişinin iradəsi zəifdirsə ya da yetkin bir insan deyilsə və ya ailənin kənardan asılılığı varsa bu ehtimal, hər zaman açıqdır.
8)Başqa bir səbəb isə iqtisadi, maddi amildir. Yəni, ailəni maddi olaraq təmin etməyə cavabdeh olan kişi, əgər bu baxımdan problemlərlə qarşılaşırsa və ailənin normal keçim ehtiyacı təmin olunmursa, bu, xüsusilə, artıq müəyyən çatlar vermiş ailələrdə ciddi sarsıntılara səbəb ola bilir. Çünki, kişinin ailənin maddi ehtiyacını normal qarşılaya bilməməsi həm qadının ona münasibətinin, bir çox hallarda hətta ciddi şəkildə mənfiyə doğru dəyişməsinə gətirib çıxarır, digər tərəfdən də, bu, kişidə özünə inam məsələsində əlavə problemlərə səbəb olur.
9)Digər bir səbəb də cinsi problemlər ola bilir. Tərəflərdən birində, cinsi zəiflik və sair cinsi sorunlar varsa bu, həm onun daxilində özgüvən problemi yaradır həm də qarşı tərəfin ona olan münasibətinin soyumasına səbəb ola bilir.
Boşanma və ya soyuma hallarında bu sadalanan faktorların biri və ya bir neçəsi birlikdə rol oynaya bilər.
Psixoloq Yunis Dürüst
 
Davamı →

Ən yaxşı tərbiyə örnək ola bilməkdir. Bir şeyi yüz dəfə deməkdənsə, bir dəfə yaşayaraq göstərmək daha təsirli və inandırıcı olur.

Ailədə uşaqlar böyüyür, onların tərbiyəsi valideynlərin ən böyük qayğısıdır. Təbii ki, bütün valideynlər öz övladlarının gözəl tərbiyə ilə sağlam yetişməsini arzu edirlər. “Gözəl tərbiyə” dedikdə, əlbəttə, ilk növbədə adamın ağlına ədalətli olmaq, haqqın tərəfində durmaq, başqalarına qarşı səmimi, təvazökar davranmaq, insanlara xeyir verməyə çalışmaq, zülmə boyun əyməmək… kimi keyfiyyətlər gəlir.

Bu saydıqlarımın içərisində ədalət və təvazökarlıq, heç şübhəsiz, çox mühüm yer tutur. Əslinə qalanda əksər müsbət keyfiyyətlər eyni ağacın budaqları kimi bir-birinə bağlıdır.

Biz insanıq və xətalardan, günahlardan sığortalanmamışıq. Bilərək və ya bilməyərək xətalar edirik. Xətamızı anlayan kimi onu düzəltməyə çalışmalıyıq. Bizim üçün ən doğru yol, ən xeyirli seçim də budur.

Ardı →

Xoşbəxt evliliyə sahib olmaq hər kəsin arzusudur. Bu da bir reallıqdır ki, evində xoşbəxt ola bilməyən insan işində, cəmiyyət arasında da xoşbəxt ola bilməz. Əgər evində bir nigarançılıq varsa, insan mütləq özünü işdə, cəmiyyətdə də narahat hiss edəcək. Amma evində xoşbəxt olan adam istər işdə, istərsə də cəmiyyətdə üzləşdiyi çətinlikləri dəf etməyi bacarır.

Bir atalar misalında deyildiyi kimi, “əvvəl evin içi, sonra çölü”. Amma elə insanlar da var ki, el arasında deyildiyi kimi, evə getmək onlar üçün sözün həqiqi mənasında, əzab-əziyyətdir. Bu vəziyyətin yaranmasında onları qınamaq da olar, qınamamaq da. Bəs insanları ailələrindən uzaqlaşdıran səbəblər nələrdir?

Araşdırmalar göstərir ki, bu problemlərin sırasında diqqətsizlik xüsusi rol oynayır. Bu, özünü birbaşa büruzə verməsə də, tədricən, yəni münasibətlərə təsir göstərməklə əhatə dairəsini genişləndirir. Necə deyərlər, işdən evə dönən və xoş münasibət, üzdə təbəssüm uman kişi və ya xanım tam tərsi ilə qarşılaşınca, evdə mənəvi rahatlıq tapa bilmir. 

Ardı →

   
   Nə üçün bir insan ona məhrəm sayılan birisi ilə evlənə bilməz?

Sual oluna bilər ki, nə üçün bir kişi və ya qadın ona məhrəm sayılacaq (ana, ata, bacı, qardaş, nənə və s.) kəslərlə evlənə bilməz? Bunun bir dəlil-sübutu varmı?

Sözsüz ki, hikmət sahibi olan Allahın bu iş üçün göstərişi vardır. Belə bir evlilik İslam dininə görə qəti qadağan edilmişdir. Bu hökmün dəlili isə «Nisa» surəsinin 23-cü ayəsidir. Belə ki, bu ayədə buyurulur:
«Sizə analarınız, qızlarınız, bacılarınız, bibiləriniz, xalalarınız, qardaş və bacılarınızın qızları, süd analarınız, süd bacılarınız, arvadlarınızın anaları və yaxınlıq etdiyiniz qadınlarınızın himayənizdə olan qızları (ögey qızlarınız) ilə evlənmək haram edildi. Cinsi əlaqədə olmadığınız qadınlarınızın qızları ilə evlənmək isə sizin üçün günah deyildir. Öz belinizdən gələn oğullarınızın arvadları ilə evlənmək və iki bacını birlikdə almaq da sizə haramdır. Yalnız keçmişdə (Cahiliyyət dövründə) olan bu cür işlər müstəsnadır. Həqiqətən, Allah bağışlayandır, rəhm edəndir!»
Bu ayəyə əsasən Allah-Taala kişilərə ana, bacı, bibi, xala, bacı qızı, qardaş qızı və s. ilə evliliyi əbədi haram etmişdir. Düzdür, bu hökmün həqiqəti, fəlsəfəsi bizim üçün aydın deyil. Lakin Quran təfsirçiləri bu ayə barədə bəzi fikirlər söyləmişlər:
1. Bütün insanlar təbii olaraq bu cür insest yaxınlığa nifrət edirlər. Buna görə də az bir dəstə istisna olmaqla bütün qövm və millətlər məharim ilə evliliyi qadağan etmişlər.
2. Məharim arasında ümumi qayda olaraq, cazibə, cinsi təhrikedicilik yoxdur. Çünki, öz aralarında bir-birilərinə qarşı hörmət və ehtiram göstərirlər. Onlar üçün əks cins adi sayılır. Psixoloji cəhətdən onlar qarşı tərəfi özləri üçün sərhədləmişlər. Amma ümumi hal budur ki, insanı əks cinsi ilə yaxınlığa cinsi cazibə təhrik etdirir. Əgər Allah etməsin, insest hadisə gerçəkləşsə belə, bu süst və hissiyyatsız olacaqdır.
3. Məharim olmayan birisi ilə evlilik, ictimai bağları bir-biri ilə bağlayır. İnsanlar doğru hesab edilmiş evlilik vasitəsilə nəsil artırır, digərləri ilə qohumluq əlaqələri qurur və insanlığın rabitəsini möhkəmləşdirirlər. Bir sözlə, özlərini «dörd divar arasında» görmək istəmirlər. (Şeyx Nasir Məkarim Şirazinin «Nümunə təfsiri»ndə bu barədə qeyd edilmişdir. Müraciət edə bilərsiz, c.3, s.327,328)

Qeyd edək ki, bir çox xarici ölkələrdə bu cür insest hadisələri ara-sıra gözə dəyir. Bu da onun göstəricisidir ki, din və iman olmayan yerdə cinayət və fəsad törəyir. Nəzarətsiz qalmış insan vəhşi yırtıcı kimi saldırğan olur.

Hazırladı: Fərid Abdullah
Davamı →

Ailə cəmiyyətin ən kiçik və ən önəmli parçasıdır və sadəcə qarşı cinsə duyulan fiziki bir marağın nəticəsində meydana gələn bir qurum deyil. Maddi qazanclar və maddi ehtiyaclar üstündə də qurula bilməz. Ailə, insan nəslinin davam etməsini təmin etməklə yanaşı həm kişi, həm də qadın, eyni zamanda uşaqların da qarşılıqlı olaraq ruhən və bədəncə yardımlaşdıqları bir bərabərlikdir. Kişi, qadın və uşaqların dostcasına yaşadıqları müqəddəs bir qurumdur.

Bəzilərinə görə ailə ən ehtibarlı limandır. Məsələn Əli Rza Təməlin təbiri ilə desək:"İnsanın həyat dənizinin azğın dalğalarına və güclü fırtınalarına qarşı sığına biləcəyi ən sakit və ən əmin liman ailə yuvasıdır." Çünki bu yuva insanların bədənlə olduğu kimi ruhən də sükuna çatmalarını təmin edən bir məkandır.
Cəmiyyət ailələrdən və ailəni meydana gətirən fərdlərdən meydana gəlir. Buna görə də həm ailə cəmiyyətə təsir edir, həm də cəmiyyət ailəyə. Çünki cəmiyyətin sosial yaşayışı və dəyərləri mütləq mənada ailəyə təsir edir. 

Eyni zamanda ailə şəfqətin qaynağı olan yerdir. Belə ki, həyat yoldaşı olacaq qadın və kişiyə «halalım» deyilməsi, ona verilən dəyəri ifadə etdiyi kimi, bunun səbəbini birdirməsi baxımından da çox gözəldir. Çünki insanlar bir-birilərinə Allahın adı anılaraq halal olurlar.
Vida xütbəsində «qadının kişiyə bir əmanəti» olduğu bildirilmişdir. Ucalar ucası Rəbbimizin dəyərli bir əmanəti olmaq qadın üçün çox gözəl bir rütbədir. 
Ardı →