Kayzen

Danışmaq, ünsiyyət qurmaq insanın sosial həyatında önəmli proseslərdəndir. Səlist danışıq, aydın dil hər kəs tərəfindən xoş qarşılandığı halda kəkələmək, fikrini izah edə bilməmək, ən pis halda isə danışa bilməmək insanlar arasında elə də xoş qarşılanmır. Belə insanlar hər zaman ətrafdakılar tərəfindən «yazıq», «bəxti gətirməyən» adlandırılırlar.

Elə buna görə də körpənin dil açması valideynləri tərəfindən böyük bir sevinclə qarşılanır. Əksər ailələr isə uşaqlarının danışmaq ərəfəsində onların sadəcə susub baxmasını izləyirlər. Lakin hər susan uşaq sonuna kimi danışmayacaq, yaxud dilində qüsuru olacaq demək deyil. Vaxtında nəzarət olunan və aşkarlanan problemləri aradan qaldırılan uşaqlar gələcək həyatlarında da maneələrlə üzləşmirlər.

Nevroloji səbəblər, uşaqlarda anadan gəlmə spastik xəstəliklər, autizm uşaqların gec dil açmasına səbəb olur. Əsasında isə sinir sistemindəki pozğunluqlar durur. Menengit, zədə, damar mənşəli xəstəliklər, əzələ xəstəlikləri, beyinə təsir edən infeksiyalar da uşaqlarda dil və danışma pozuqluğuna səbəb olur.

Loqoped Fəxriyyə Babaşovanın sözlərinə görə, əgər uşaqda baş-beyinlə əlaqəli heç bir xəstəlik yoxdursa, onda uşağın gec danışması elə də qorxulu sayılmır: «Dəqiq olaraq bir yaş deyə bilmərik ki, bu yaşda uşaq mütləq danışacaq. Danışma yaşı uşaqdan-uşağa dəyişən bir prosesdir. Elə uşaq var ki, onlar 4-5 yaşlarında dil açır və heç bir dil problemi olmadan rahat fikrini izah edə bilir.

Ardı →

Bu gün oyuncaq istehsalı olduqca inkişaf edib, hər gün yeni bir oyuncaq dizayn edilərək bazara çıxarılır.
Qız uşaqları daha çox gəlincik və ya miniatür ev əşyalarına üstünlük verir, oğlanlar isə daha çox konstrukturlar, silah, mexaniki, elektronik oyuncaqlarla maraqlanır. Amma mütəxəssislər uşaqlara yaşa görə oyuncaq alınmasını israr edirlər. Pedaqoqlar oyuncaqların yaşa görə bölünməsini bu cür sıralayırlar:
Ardı →

Saç kəsdirmək uşaqlarda spesefik bir fobiyadır.

Bəzi insanların saç kəsdirmək kimi qorxuları  əvvəlki təcrübədən qaynaqlanır. Daha doğrusu bu qorxu  pis bir tərcübə ilə bağlı olur və nəticədə fobiya halna gələ bilir.  Uşaqları məcburi şəkildə stola otuzdurub ağlaya-ağlaya saçlarını kəsdirmək çox yalnış bir hərəkətdir. Çünki uşaqlar bu zaman saç kəsdirmək prosesinə daha çox nifrət edir. Ümumiyyətlə uşaqları nəyəsə məcbur etmək və hansısa işi zorla gördürmək olmaz.

Xüsusilə də ilk dəfə saç kəsdirən uşaqlara qarşı ehtiyatlı davranmaq lazımdır.  Saç kəsən alətlər uşaqları qorxuda və ağlamağa məcbur edə bilər. Həmin alətləri gördükdə uşaqlar qəribə bir sıxıntı keçirir. Valideynlərin “Qorxma heç nə olmayacaq və incitməyəcək" deməsi onları daha da təşvişə salır. 
Ardı →

Heyvanlar uşaqların inkişafında müsbət rol oynayır.  Uşaqların inkişafında müsbət rol oynayan heyvanlar, uşaqların sosial varlıq kimi yetişməyinə də təsir edir.
Mütəxəssislər məsləhət görür ki, heyvanları uşaqlara alınıb-satılan canlı kimi varlıq kimi təqdim etmək lazım deyil. Valideynlər heyvanları uşaqlara sevdirməyi və qayğısına qalmağı öyrətməlidir.
Türkiyəli uşaq psixoloqu Ayşən Kayahan heyvanların uşaq həyatında ciddi yer tutduğunu deyib. 

«Ev heyvanlarına oyuncaq kimi baxırlar»
O, bildirib ki, uşaqlar çox vaxt ev heyvanları ilə oyuncaqları səhv salır. Uşaqlar valideynlərdən evdə saxlamağa hansısa heyvan istəyir. Valideynlər isə uşaqların xahişini yerinə yetirib ev heyvanı alır. Uşaqlara heyvanları adi bir varlıq kimi tanıtmaq düzgün deyil. Çünki heyvanlar uşaqların gözündə lazımsız bir şey kimi formalaşmağa başlayır və heyvanları istədikləri vaxt tullaya biləcəyini düşünür. Halbuki, heyvanlarla uşaqlar arasındakı ünsiyyət düzgün şəkildə öyrədilsə, bu hər iki tərəfə də faydalı ola bilər. Xüsusən də uşaqların zehni inkişafının artmasına səbəb ola bilər. 
Ardı →

Uşaqlara yemək yedizdirmək və sevdirmək anaların ən çox çətinlik çəkdiyi prosesdir. Heç bir xəstəliyi və psixoloji problemləri olmayan uşaqlar, acıyan vaxt yeməyi asanlıqla yeyir.

Lakin bəzi uşaqlar yemək yeməyi sevmir və bütün ailə bundan əziyyət çəkir. Yəni, uşağı yedirmək üçün bütün ailə üzvləri müxtəlif oyunlar göstərməli və əziyyət çəkməli olur. 

Uşaqlara rahat yemək yedirmək üçün aşağıdakı qaydalara əməl edilməlidir:

Yeməyə bir neçə saat qalmış uşaqlara çərəzlər vermək olmaz.

Yemək saatında uşaqlar süfrəyə çağırılmalı və boşqabına ancaq yeyə biləcəyi qədər yemək qoyulmalıdır. 

Uşaq yeməyi yemirsə, onu yeməyi yeməyə israr etmək olmaz. 

Yeməyini axıra kimi bitirib yeyən uşaqlara mütləq xırda da olsa, hədiyyə verilməlidir. Bu onları sevindirir və həvəsləndirir.
Ardı →

Unutmayın, uşaqlarınız sizin deyil. Onu Yaradandan borca götürürsünüz. (Hindu atalar sözü)

Uşaqdakı utanma halı ondakı ağıl nurunun əlamətidir. (Əl Qazali)

Oğlan uşağı ilə atası arasındakı tək fərq oyuncaqlarının qiymətidir. (Jurq Ueber)

Uşaqlıq saflığını itirməyən insana böyük insan deyilir. (Menkis)

Hər uşaq bir tərəfdən dahi və hər dahi bir tərəfdən uşaqdır. (Artur Şopenhauer)

Uşaqlar valideynlərinə sevgi ilə həyata başlayırlar. Böyüyəndə onları mühakimə etməyə başlayırlar. Hərdən onları bağışlayırlar. (Oskar Uayld)

Uşaqlar böyüklərdən əksərən daha ağıllı və həmişə səmimi olurlar. (Maksim Qorki)
Ardı →

Vüsal Nuru

Depo

 

Avtobus qapılarını  açan kimi adamlar içəridən daşıb çölə töküldü. Tələsik düşənlərdən birinin ayağı büdrədi və ağzı üstə yerə yapışdı. Əl atıb durğuzdular, o da pərtliyini gizlədərək metroya tərəf getdi. Yuxulu görünürdü. O, Avtobusdan yox,  fırlancaqdan düşən adam kimi idi.

Kişinin 35-40 yaşları olardı. Başına qara kepka qoymuşdu. Əyninə də qəhvəyi rəngli qısa gödəkcə və mavi rəngli cins şalvar geyinmişdi. Əllərini gödəkcənin cibinə qoyub, cibiylə bərabər qarnını qucaqlamışdı. Hiss olunurdu ki, səhərin ayazı onu üşüdür. O, çiyinlərini qulağının dibinə qədər qaldırıb, əsnəyə-əsnəyə özünü metronun şüşəli qapılarına çatdırmağa çalışırdı.

Yol boyu əsnəyirdi. Ağzını ayğır kimi  acıb, gözlərini yumurdu. Özü də alt çənəsini sağ tərəfə əyərək əsnəyirdi.  Üzü arıq olduğundan əsnəyəndə sifəti eybəcərləşirdi. Bu çox gülməli görünürdü.  Nazik, bir az da donqar olan burnunun  üstü qırışırdı. Qaşlarının biri alnına qədər qalxanda, o biri bərk-bərk yumulmuş gözünün üstünə əyilirdi. Ağzını yuman kimi tənbəl-tənbəl əlini cibindən çıxardıb yumruğuyla sulanmış gözlərini silirdi. 

Ardı →

Bütün zamanların ingiliscə yazılmış 100 ən yaxşı romanından biri hesab edilən “Sallaqxana N-5” o vaxt işıq üzü gördü ki, bəni-insan övladı (Armstronq) ilk dəfə aya ayaq basdı, Amerika əsgərləri Vyetnam kəndi May-Layda dinc əhalini qırıb-çatdı...

Belə bir zamanda Vonnequt qısa zamanda kult yazıçıya çevrildi. Kitabın çağından çox keçməmiş “Sallaqxana N-5” romanı “zərərli kitablar” siyahısına düşdü və bütün məktəb kitabxanalarından yığışdırıldı. Şimali Dakotada onun kitablarını tonqala atıb yandırdılar. Vonnequtun ironiyası burda da işə düşdü: “Mən yeniyetmə olanda insanları yandırırdılar, indi isə kitabları yandırırlar. Zərər yoxdur – bu da inkişafdır.”

Ardı →

Yaşa görə seçilməyən oyuncaqlar uşaqlarda bir çox problemlər yarada bilər. Böyük əksəriyyətimizin evində körpə var, körpə olan evdə də sözsüz ki, oyuncaqlar da var. Bir çoxumuz uşaqlarımıza oyuncaq alarkən hər bir nüansa diqqət yetiririk, bəzilərimiz isə «oyuncaq olsun» fikrilə qarşımıza çıxanı alırıq. Bu günədək oyuncaqların zərərləri və xeyirləri barədə çox yazılıb. Biz isə qərara aldıq ki, oyuncaqların körpənin yaş dövrünə uyğun seçimi və düzgün seçilmədikdə övladımızda yaratdığı psixoloji və əqli problemlər barədə yazaq. Beləliklə,  budəfəki araşdırma oyuncaqların körpənin inkişafındakı önəmi və ziyanları barədədir.
Ardı →

Oyun oynamaq uşaqların ən əyləncəli məşğuliyyəti olmaqla bərabər, həm də onların fıziki, zehni, pisixoloji inkişafına kömək edir. Ona görə də onların yaşına uyğun oyuncaqlar almağa çalışın. Uşaqlar lap körpə vaxtından oynamağa maraq göstərirlər. Onlar əylənmək üçün oyun oynayırlar. Südəmər uşağın oynaması üçün ən yaxşı yer manejdir. Uşaq oyuncağı əlindən salıbsa əli ilə manejin şəbəkəsindən tutub özü onu yerdən götürə bilir. Həmçinin şəbəkə uşağı yıxılmağa və ya manejdən çıxmağa qoymur. Uşaq iməkləməyə və yeriməyə başlayanda isə manej ona darısqallıq edir. Bu zaman ona otağın bir guşəsində yer ayırmaq lazımdır. Guşədə təmizliyə ciddi verilməli, əgər yerdə xalça varsa hər gün silinib, təmizlənməlidir. Uşaq artlq 9-12 aylığında olarkən bağda və qum meydançasında oynamağa daha çox can atır. Hava isti olanda, xüsusilə yay aylarında uşağı tez-tez bayıra çıxartmaq, qum topasının, ya da yaşıl otun üzərində oturdub oynatmaq lazımdır.
Ardı →