Kayzen

Məişətdə, istehsalat və texnikada müxtəlif növ yanacaqlardan istifadə olunur. Şəkildə müxtəlif növ yanacağın hər birinin 1 kq-nın tam yanması zamanı ayrılan istilik miqdarları göstərilmişdir:

Temperaturları müxtəlif olan iki cisim bir-birinə toxunduqda onlar arasında istilik mübadiləsi baş verir: isti cisim soyuyaraq daxili enerjisinin bir hissəsini soyuq cismə verir, soyuq cisim isə bu enerjini alaraq bir qədər qızır. Cisimlər arasında istilikvermə onların temperaturları bərabərləşənə qədər davam edir. Bu iki cisimdən ibarət sistem təcrid olunmuş sistemdirsə, yəni kənar cisimlərə istilik verilmir və kənar cisimlərdən istilik alınmırsa, sistemin ümumi daxili enerjisi dəyişmir, saxlanır:

Fincandakı ilıq çayı qızdırmaq üçün, adətən, onun üzərinə bir qədər qaynar su əlavə edirik. Bu zaman ilıq çay ilə qaynar suyun temperaturları tarazlaşana qədər onlar arasında istilik mübadiləsi baş verir — mayelərin daxili enerjiləri dəyişir.

Qüvvənin təsiri cismi hərəkətə gətirirsə, mexaniki iş görülür. Baxılan misallarda görülən işin nəticəsində cisim deformasiyaya məruz qalır (kaman və elastik yay dartılır). Deformasiyaya məruz qalan cisim, məsələn, yay, buraxıldıqda əvvəlki vəziyyətinə qayıdır, bu zaman o, özü ilə yükü də hərəkətə gətirir (kamandan çıxan ox hədəfə doğru uçur) – elastik yay iş görür.

Boş kağız paketini hava ilə doldurub ovcunuzla zərbə endirsəniz, kağız paket “partlayar”. Mayelər də özünü belə aparır: əgər içərisində su olan ağzı bağlı plastik paketi masa üzərində yerləşdirib azacıq sıxmaqla təsir göstərsəniz, onun forması dəyişər, lakin bərk sıxsanız, “partlayar”.

 

Sadə mexanizm qüvvədə qazanc verdiyinə görə onunla cismi qaldırmaq asandır. Lakin apardığınız araşdırmalar göstərdi ki, bu mexanizmlər qüvvədə neçə dəfə qazanc verirsə, məsafədə bir o qədər dəfə itirilir. Bu nəticə əsasında “sadə mexanizmlər işdə də qazanc verir” müddəasını söyləmək olarmı? Araşdırmadan aydın oldu ki, sadə mexanizmlərdə qüvvədə qazanc olsa da, işdə qazanc yoxdur. – Heç bir sadə mexanizm işdə qazanc vermir. Bu müddəa enerjinin saxlanması qanunundan çıxır və mexanikanın “qızıl qaydası” adlanır.

Rəqqasın yerdəyişməsi nə deməkdir? Rəqqasın yerdəyişməsi – onun tarazlıq vəziyyətindən ixtiyari uzaqlaşdığı məsafədir.

İlk dəfə dolayı yolla atmosfer təzyiqini XVII əsrdə yaşamış italyan alimi Evangelista Torriçelli ölçmüşdür. O, 1m uzunluqda, bir ucu lehimlənmiş (bağlı olan) şüşə borunu civə ilə doldurur. Borunun açıq ucunu barmağı ilə qapayıb çevirərək civə olan geniş qaba daxil edir. Civənin içərisində borunun ucundan barmağını götürür. Bu zaman borudakı civənin az hissəsi qaba tökülmüş, çox hissəsi isə boruda qalmışdır. Boruda qalan civə sütununun hündürlüyü təxminən 760 mm olmuşdur.