Müşahidə | Virciniya Vulf
İçəridə istidən və adam əlindən durmaq mümkün olmayanda, belə bir gecədə rütubətdən nəm olmaq təhlükəsinin olmadığını görəndə, Çin çıraqları sehrli meşənin dərinliklərində qırmızı və yaşıl meyvəyələrə bənzəyəndə, cənab Bertram Priçhard missis Latamla bağçaya çıxdı. Açıq hava və evdən kənarda olma hissi hündürboy, yaraşıqlı, daha çox astagəl təəssüratı yaradan bir xanım olan Saşa Latamı çaşqınlığa salmışdı. Onun zəhmi elə ağır idi ki, hər hansı bir yığıncaq zamanı o, söz demək istəyəndə, insanlar onu nöqsanlı və ya kobud kimi qəbul etmirdilər. Amma iş belə gətirmişdi ki, o, evdən kənarda belə güvəniləcək, dayanmadan söhbət edə bildiyi Bertramla idi və bu onu şad edirdi. Bertramın dedikləri yazıya alınsaydı, inanılmaz bir şeyə bənzəyərdi, çünki onun hər dediyi söz nəinki öz-özlüyündə boş və mənasız idi, üstəlik onun cümlələri arasında da heç bir əlaqə yox idi.
Həqiqətən də, biri əlinə qələm alıb onun hər sözünü yazsaydı (onun bir gecə ərzində söylədikləri bir kitab qədər olardı), heç şübhəsiz ki, yazılanları oxuyan bir adam yazığın əqli cəhətdən inkişaf etmədiyini düşünərdi. Amma bu belə deyildi, çünki cənab Priçhard hörmətli bir mülki məmur və Batın ortaqlarından idi. Ən qəribəsi isə o idi ki, o, demək olar ki, hamı tərəfindən dəyişməz olaraq bəyənilirdi. Onun səsində və intonasiyasında xüsusi bir nəsnə, fikirlərinin absurdluğunda bir möhtəşəmlik, onun yumru, xoş qəhvəyi sifətindən və qar quşuna bənzəyən bədənindən saçan şüa, əksər vaxtı onun dediklərinə müxaliflik yaradan gözəgörünməz və mənəvi nə isə, sanki mövcud olan və çiçəklənən, özünü onun sözlərindən ayrı, müstəqil hiss etdirən bir çalar var idi səsində.
Ardı →
Qılınca qalxanım var, iynəyə yoxdu.
Seymur paltosunu geyinib qapının ağzında dayandı. Anası balaca qara çamadanı və içi dolu həsir zənbili gətirib onun qarşısına qoydu. Oğlan şeylərə tərəf baxmadı. Gözlərini anasının yanına sallanmış damarlı, quru əllərinə zillədi. Sonra onu umacaqlı baxışla süzdü. Firuzə oğlunun fikrini anlayıb gülümsədi. Əlini dirsəkdən ilməsi qaçmış sarımtıl, nimdaş jaketinin cibinə saldı.
...İlahi, bu nə ağrıdı?! Elə bil başımın içində mina partdıyıb. Taqətim də yoxdu bir hərəkət eləməkçün, hər yerim də ağrıyır. Elə bil üstümə tonlarca yük yükləyiblər. Bəlkə də bu dəyqə yerimdən tərpənmək mənə indiyə qədər tapşırılmış bütün işlərdən daha çətindi. Aman Allah, bu nə ağırlıqdı çöküb üstümə?! Nə oldu mənə?! Sadəcə yuxuya getdiyimi xatırlayıram. Ama bugün işdə bu qədər yorulacaq, taqətdən düşəcək bir iş də görməmişəm axı… Hal hazırda uzandığım yer də yatağıma bənzəmir. Qoxu da otağımın qoxusu deyil. Otağımın divarlarından da siqaret iyi gəlir ama burda belə bir iy hiss olunmur. Yox, səhər açılmayıb hələ ki… Yoxsa, Alim zəng eliyərdi. Hər gün səhər o oyadır onsuz məni işə gecikməməyimçün. Zəngin səsinə ayılmayan, ayılsam da söyə-söyə söndürüb təzdən yatan zibil olduğumu bilir, ona görə… Demək ki, hələ gecədir. Şübhələrim daha da artır. Bədənimi soyuq tər basdı. Ürək döyüntülərim də artır. Həyəcanlanıram deyəsən. Fikrimdə daha da qətiləşirəm. Bura heç mənim otağıma bənzəmir. Gecə saatdan asılı olmayaraq aşağıdakıların səsi gəlməli idi axı. Vaxtını gecə klubunda keçirənlərin, birbiriylə söyüşən fahişələrin səsi gəlməli idi axı… Ah, titrəməyə başlayıram artıq. Bir gün o fahişələrin səsini eşitməyimi bu qədər çox istəyəcəyim heç ağlıma da gəlməzdi. Hardayam mən?! Gözlərimi açmalıyam.... 
Dünyanın axırından sonrakı günün söhbətidir. Hələ eralardan əvvəl qəribə bir uzaqgörənliklə qədim mayya xalqı dünənki gün üçün dünyanın dağılacağını vəd etmişdi. Amma şükür, hər şey ötüşdü. «Dünən» öz aramlı yerişiylə dünyamızdan ötüb-keçib gecənin içində əridi və o biri günlər kimi əbədiyyətə qovuşdu, kainatda ciddi bir dəyişiklik olmadı. «Qara deşıklər» yenə də gözəgörünməz sualtı minalar kimi qalaktikamızın həndəvərində nəhəng və vahiməli ağızlarını açıb möhtəşəm maqnit gücüylə bizi hadisələrin üfüqünə sarı dartmağında, biz isə dirənməyimizdəyik ki, dirənirik.
Hər bazar günü səhər bulvara gəzintiyə çıxıram. Sakitcə dolaşaraq guya sağlamlığımı və düşünmək imkanlarımı genişləndirirəm. Bulvarı bir neçə dəfə o baş-bu başa gəzdikdən sonra körpüdə bir sakit yer seçib qağayıların hesabına ruhumu yeniləyirəm. Onların azadlığını seyr etmək həqiqətən də çox rahatladır adamı. Onları müşahidə etdikdən sonra anlamışam ki, əslində dəniz, qağayıların süfrəsidir.
Bataqlıqlı düzənlikdə hərəkət yox idi, sadəcə, gecə mehi qısa otları tərpədirdi. Artıq uzun illərdir ki, böyük kor səma qalxanının altından bir quş belə uçmamışdı. Lap çoxdan bir neçə balaca daş xırdalanıb toza çevriləndə özlərini canlı kimi aparmışdılar. İndi bu çöllükdə yalnız gecənin özü tənha tonqala sarı əyilmiş iki kişinin qəlbində tərpənirdi. Qaranlıq onların damarlarına ehtiyatla dolur və onların gicgahları ilə biləklərində sakitcə döyünürdü. 
Biri vardı, biri yoxdu, söz və çağırışlar satan bir Söz Adamı vardı. İşləri yaxşı gedirdi, amma ondan inadla söz satın almaq istəyən və hər zaman sözün qiymətini öldürməyə çalışan alverçilər çoxuydu. Adam həmişə güzəştə gedirdi və buna görə də küçə alverçilərinə istənilən oxşamalar, varlı qadınlara cürbəcür ahu-zarlar, eləcə də fərmanlar, şüarlar, başlıqlar və hər cür saxta hallar üçün tələb olunan lazımi sözləri tapıb satırdı.