Kayzen

Hər bir almanın içində Hitlerə və faşizmə gizli rəğbətin, sevginin olduğu haqda ümumi rəyin haradan qaynaqlandığını uzun illər düşünmüşəm. Burada hansısa arqumentlər işləmir, rasional dəlillərin də əsla mənası yoxdur. Total savadsızlıq hökm sürən cəmiyyətdə ehkamlar və yalnız ehkamlar çalışır. Bizim cəmiyyət bir ucdan yaradılan ehkamlarla aşıb-daşır.
Yaxşı bəs nədən məhz Hitler? O, sanki bir arxetip kimi, hardan daxil olub bizim kifayət qədər qapalı cəmiyyətimizə? Nədən bu haqda yazmaq ehtiyacı yaransın ki?

Davamı →

Faşizm üzərində qələbənin 74-cü ilini qeyd etdiyimiz bu günlərdə bir daha əslində o zaman nə baş verdiyi barədə özümüzə hesabat verməkdə yarar vardır. Onsuz da zaman keçdikcə, müvafiq tarixi hadisələrin iştirakçıları yeni nəsillərlə əvəzləndikcə əlamətdar günlər daha çox təqvim bayramı funksiyasını daşıyır, ilkin məğzi və əhəmiyyəti sanki azalır.
1945-ci ilin mayında insanlıq misilsiz qurbanlar hesabına da olsa öz laqeydliyi ucbatından buraxdığı səhvi aradan qaldırdı: Avropadakı faşist rejimini yıxdı.

Davamı →

Faşizmin müharibə təhlükəsi törətməsi nəhayət ikinci dünya müharibəsinə gətirib çıxardı. 1939-cu il sentyabrın 1-dən ikinci dünya müharibəsi başlandı. Faşizmin zərbə qüvvələri olan Almaniya və İtaliya 1939-1941-ci illərdə bir neçə ölkə istisna olmaqla bütün Avropanı və Aralıq dənizi hövzəsini özlərinə tabe etdilər. 1941-ci il iyunun 22-də dünya ağalığı iddiasında olan nasist Almaniyası 10 il müddətində bir-birinə hücum etməmək barədə 1939-cu il 23 avqust sovet-alman müqaviləsini xaincəsinə pozaraq SSRİ üzərinə hücum etdi. Çünki o, kommunizm ideyalarının daşıyıcısı olan SSRİ-ni faşizmin dünya ağalığı niyyətlərinin gerçəkləşməsinə mane olan başlıca qüvvələrdən biri hesab edirdi. Qərbdə fəal ikinci cəbhənin olmamasından istifadə edən faşist qüvvələri müharibənin ilk dövründə sovet-alman cəbhəsində böyük hərbi nailiyyətlər qazandılar. Onlar çox qısa müddətdə SSRİ-nin qərb vilayətlərini zəbt edərək Moskva ətrafına gəlib çıxdılar.
Ardı →

Hakimiyyətə gələn faşist qüvvələri addımbaaddım dünyanı yeni müharibəyə sürükləməyə başladılar. 1933-cü ildə Hitler iri dövlətlərdən əlindən alınmış müstəmləkələri geri qaytarmağı tələb etdi. Elə həmin ildə İtaliya və Almaniya Millətlər Cəmiyyətindən çıxdılar. Almaniya ciddi surətdə silahlanmağa başladı. 1934-cü ildə alman faşistləri Avstriya kansleri Dolfusun və Yuqoslaviya kralı Aleksandrın öldürülməsini təşkil etdilər. İri dovlətlərin etirzlarına baxmayaraq Hitler 1935-ci ildə ümumi hərbi mükəlləfıyyəti bərpa etdi. Hərbi hava və dəniz donanması qurmağa başladı. Həmin ildə alman silahlı qüvvələri Versal müqaviləsi əsasında hərbisizləşdirilmiş Reyn zonasına daxil oldular,
Ardı →

1929-1933-cü illərdə dünya iqtisadi böhranı faşizm hərəkatının inkişafında dönüş mərhələsi oldu. Faşist dövlətləri iqtisadi böhrandan çıxmaq yolunu iqtisadiyyatı hərbiləşdirməkdə gördülər.
İtaliya faşist hökuməti hələ 1927-ci ildə elan etdiyi «korporativ dövlət» proqramını həyata keçirməyə başladı. 19301934-cü illər sözügedən proqramın həyata keçirilməsində mühüm mərhələ oldu. İqtisadiyyatın bütün sahələrinə müvafıq olaraq sahibkarları, həmkarlar ittifaqlarını və bütün zəhmətkeşləri öz sıralarında birləşdirən 22 korporasiya yaradıldı. Korporativ sistemin yaradılması ölkə iqtisadiyyatına dövlət nəzarətini gücləndirilməyin səciyyəvi forması idi.
Ardı →

XX əsrin ümumdünya faciəli hadisələrindən biri də faşizmin meydana gəlməsidir. O, birinci dünya müharibəsindən sonrakı inqilabi dəyişikliklərin alternativi, bir sıra ölkələrdə burjua demokratiyasından siyasi irticaya keçməyin təzahürü və mühafızəkar ekstremizmin ən sağ variantı idi. Onun ideologiyasını irqçilik, millətçilik, sosial bərabərlik kimi populist prinsiplər təşkil edirdi. Faşistlər milli marağı siniflərin və fərdlərin marağından üstün tuturdular. Köhnə millətçilikdən və mühafizəkarlıqdan onları fərqləndirən əsas cəhət təkcə güclü dövlət ideyası deyil, cəmiyyətə tam yiyələnmiş totalitar dövlət yaratmaq idi. Faşizmin ilk təşkilatları Almaniya və İtaliyada yaranmışdı. Almaniyada o, nasist, İtaliyada isə faşist adlandırılırdı.

Ardı →

Orta statistik azərbaycanlının düşüncəsinə görə, hər bir almanın içində Hitlerə, faşizmə gizli rəğbət, sevgi var. Sadəcə, almanlar Hitlerə, faşizmə öz rəğbətlərini zamana və şəraitə uyğun olaraq içlərində basdırıblar. Belə diletant düşüncənin yaranmasını əsasən iki səbəb şərtləndirir.
1. Savadsızlıq.
Almanların Hitlerə rəğbət bəslədiyini düşünən adamlar İkinci Dünya Müharibəsi, müharibənin nəticələri haqda lazımi dərəcədə məlumatlı deyillər. Onların məlumatları səthidir. Müharibə haqda düşüncələri miflərə, əfsanələrə, ağızdan-ağıza dolaşan söhbətlərə əsaslanır. Onlar müharibə haqda danışarkən özlərini tamada kimi aparırlar.
2. Qeyri-səmimilik.
Kölə təfəkkürlü insan başqasının azad ola biləcəyinə inanmadığı kimi, qeyri-səmimi insan da başqa bir insanın səmimiyyət nümayiş etdirməsinə heç cür inana bilmir. İşçisinin maaşını kəsib məscid tikdirən adam alman xalqının öz keçmişindən nəticə çıxarmasına inana bilmir. Haram yolla pul qazanıb mağazada halal sosiska axtaranlar almanların səmimiyyətinə inana bilməz. Pulu hər şeyə qadir hesab edən adamlar üçün almanların səmimiyyəti siyasi gedişdir. Çünki pulu hər şeyə qadir hesab edənlər puldan ötrü hər şeyə qadirdirlər. Azərbaycanda minlərlə adam var ki, həm YAP üzvüdür, həm də namaz qılıb, oruc tutur. Bütpərəstliklə təkallahlığı sintez etmiş, yetim-yesirin pulunu yeyib, cibə nəşə atmaqla pul qazanıb Həccə gedənlər almanların səmimiyyətinə necə inansınlar?
Davamı →

Yəqin ki, hamınız faşistlərin kim olduğunu tarix kitablarından, baxdığınız saysız-hesabsız kinolardan çox gözəl bilirsiniz.  Dəqiq bilirəm ki, faşizm İtaliyada yaranıb, sonra Almaniyada və İspaniyada yayılıb. Onu da deyim ki, faşizimdən indi əsər-əlamət də qalmayıb.  Tarix müəlliminin hər dəfə Hitleri pisləməsindən belə qanırdıq ki, yer üzündə ondan qəddar adam olmayıb, Çingiz xan, Makedoni-yalı İskəndər, Stalin-zad heç onun əlinə su tökməyə də yaramayıb. Amma əslində bunların hamısı bir zibil olub, qan tökməkdən, qəddərlıqdan ləzzət alıblar.
Davamı →