Kayzen

Gənc şairi məhv edən Hüqo
Bir gənc şair şeirlərini Viktor Hüqoya oxuduqdan sonra soruşub:
— Ustad, şeirlərim necədir?
Hüqo cavab verib:
— Bravo! Vəznsiz, qafiyəsiz və mənasız bir şey yazmaq istəmisən və bunu bacarmısan...

Dincəlmək məsələsi
Bir gün Viktor Hüqodan soruşublar:
— Bu qoca vaxtınızda niyə özünüzə belə əziyyət verirsiniz?
Böyük yazıçı belə cavab verib:
— Onsuz da dincəlmək üçün qabağımda sonsuz bir həyat var.

Ən qısa yazışma
Viktor Hüqo 1862-ci ildə məzuniyyətdə olarkən yenicə çap olunmuş “Səfillər” romanı haqda oxucuların reaksiyasını öyrənmək üçün naşirə bir işarədən ibarət olan teleqram vurur: “?”. Naşir isə öz növbəsində ona elə bir işarə ilə cavab verir: “!”. Bu, dünya tarixində bəlkə də ən qısa yazışmadır.

Viktor Hüqonu ən çox sevindirən fikir
Jurnalistlərdən biri Viktor Hüqodan soruşur:
— İndiyə kimi əsərlərinizi, sizin özünüzü çox tənqid ediblər və çox göylərə qaldırıblar. Bunlar arasında sizi ən çox hansı məmnun edib?

Ardı →

Fransız yazıçı, dramaturq və şair Fransua Şarl Moriak 1885- ci il oktyabr ayının 11-də  Fransanın Bordo şəhərində çoxuşaqlı tacir ailəsində doğulub. 1887- ci ildə həyat yoldaşı vəfat etdikdən sonra, Fransuanın anası Marqarita Moriak övladları ilə birlikdə valideynlərinin evinə qayıtmalı olur. Son dərəcə utancaq bir uşaq olan Fransua təhsil aldığı Müqəddəs Məryəm məktəbində özünü olduqca bədbəxt hiss edirdi. Üç il sonra o, marionitlər məktəbinə daxil olur və sevimli yazıçıları Rasin və Paskalla da ilk dəfə burada tanış olur. Fransua kolleci bitirdikdən sonra Bordo Universitetinə daxil olur və 1905-ci ildə ədəbiyyat üzrə magistr dərəcəsinə yiyələnir.

Növbəti il Moriak tarixçi, medievist və arxivçiləri yetişdirən De Şart məktəbinə daxil olmaq məqsədilə qəbul imtahanlarına hazırlaşmağa başlayır. 1908- ci ildə o, həmin məktəbə qəbul olunsa da, altı ay sonra təhsilini yarımçıq qoyub özünü tamamilə ədəbiyyata həsr etmək qərarına gəlir. Moriakın bu addımı atmasına “Le Temps Present”  nəşriyyatının onun  “Birləşmiş əllər” adlı ilk şeir toplusunu nəşr etməyə razılıq verməsi təkan verir. Toplu 1909- cu ildə dərc edilir, 1910-cu ildə isə məşhur yazıçı Moris Barres kitaba müsbət rəy yazır.  
Ardı →

Lap uşaq vaxtlarımdan, gərək ki, beş ya altı yaşımdan bilirdim ki, böyüyəndə yazıçı olmalıyam. On yeddi iyirmi-dörd yaşlarımda əsl təbiətimi sıxışdırdığımı, gec-tez yazmalı olduğumu bilə-bilə bu fikri başımdan atmağa çalışdım.

Üç uşaqlı ailənin ortancıl övladı idim, bacılarımla aramızda beş yaş fərq var idi, səkkiz yaşına qədər atamı gec-gec görürdüm. Bu və digər səbəblərdən bir qədər tənha uşaq idim, qaraqabaq xasiyyətim tezliklə məni sinif yoldaşlarım arasında arzuolunmaz adama çevirdi. Bütün tənha uşaqlar kimi hekayələr uydurub, xəyali qəhrəmanlarla söhbət etməyə adət etmişdim. Məncə ədəbiyyat ehtirasım lap əvvəldən təcrid olunmağın və dəyərsiz hesab edilməyin yaratdığı hisslərlə yoğurulmuşdu. Bilirdim ki, sözlərdən ustalıqla istifadə edə bilirəm, xoşagəlməz faktlarla üz-üzə dayanmağa gücüm çatır. Hiss edirdim ki, gizli bir dünya yaradıb gündəlik həyatımdakı uğursuzluqların əvəzini çıxa bilərəm. Buna baxmayaraq uşaqlıq və yeniyetməlik illərimdə ərsəyə gətirdiyim ciddi yazı nümunələrinin həcmi heç altı səhifə də deyildi.

Ardı →

Yazıçılar qələm, kağız, yazı makinası məsələsinə hər zaman həssas yanaşıblar. Niyə də yanaşmasınlar? Axı bu qələmlər, yazı makinaları ilə dünya ədəbiyyatının ən vacib əsərlərini yaradıblar.

Vladimir Nabokov
Nabokov romanlarının qaralamalarını köçürəndə həmişə “Eberhard Faber Blackwing 602” qələmindın istifadə edir. 

Ernest Heminquey
Heminquey yazı yazanda qələm, kağız və yazı makinasından istifadə edib. Yazıçı bu haqda deyib: “Yazı yazmağa başlayanda səndəki həvəs oxucuya ötürülməyə bilər. Belə vaxtlarda yazı makinası daha faydalıdır, çünki istifadəsi daha rahatdır və əyləncəlidir. Makina ilə yazanda səhvləri rahat görmək olur”.

Ardı →

Həm uşaqlar, həm də elə böyük üçün məşhur nağıllar müəllifi olan Hans Xristian Andersen haqqında nə bilirik? Əlbəttə, çox şeyi bilir, yəqin bir o qədər şeyi də bilmirik. Elə isə başlayaq, hər bir halda bu dahi yazıçı barədə 10 faktı diqqətinizə çatdırırıq. Güman edirik ki, əvvəl eşidənlər də beyinlərini təzələmək baxımından yaxşı fürsət tapmış olacaqlar.
Uşaqlıq
Andersen (1805-1875) Danimarkanın Fions adalarındakı Odense şəhərində anadan olub. Babası ağac emalı işi ilə məşğul olan Anders Hanseni Odensedə hamı dəli sayırdı. Çünki qoca taxtadan yarı insan, yarı heyvan görüşünlü fiqurlar yonub hazırlayırdı. Bir qayda olaraq adamları qanadlı təsvir edirdi. Babasının bu xüsusiyyəti nəvəsinə də təsirini göstərirdi. Onun nağıllarında insanlar həm də qanadlı oldular. Əlbəttə, Hans emalatxanada işləmədi, məktəbdə təhsil aldı ki, təhsilinin yüksək səviyyədə olduğunu söyləmək mümkünsüzdür. Andersen ömrünün sonlarınadək yazılarında çoxsaylı səhvlərə yol verirdi.
Davamı →

Dünya ədəbiyyatında şöhrət qazanan yazarların böyük əksəriyyətinin vaxtilə müxtəlif peşə-sənət sahibi olduqları tarixə yaxşı bəllidir. 

Robert Frost (1874-1963) qəzetpaylayan, müəllim köməkçisi (assistenti), zavodda yanmış elektrik lampalarını yeniləməkdən cavabdeh texniki işçi, müəllim və fermer işləyib.

Uilyam Berrouz (1914-1997) – dezinsektor (zərərli həşəratları kimyəvi preparatların köməyi ilə məhv edən mütəxəssis – A.Y.) işləyib. Bu peşəyə necə vurulubsa, sonralar hekayə toplularından birini “Dezinsektor” adlandırıb.

Ardı →

Yazmalısınız, ən əsası özünüz üçün etməlisiniz bunu. Başqalarını zərrə qədər də vecinizə almayın. Yazmaq yaşam tərzi deyil, yazının mühüm bir hissəsi yaşamaqdır. Elə yazmalısınız ki, ondan yazı doğulsun.

Sevgiyə ehtiyacınız olanda yoxmuş kimi davranmaq, ya da daha yaxşısını edə biləcəyinizi bildiyiniz halda işinizi sevmək. Bu,  qorxuncdur.

Şübhəsiz ki, uydurmaq reallıqları yazmaqdan daha uğurlu nəticəyə gətirib çıxarar.   

Eləməli olduğumu mənə kitab, hekayə diktə edər. Onu necə yazacağımı hekayə özü müəyyənləşdirir.

Uşaq saxlayanda çox çətinliklə yazırdım. Sonra alışdım. Sonra axıcılığı hiss etdim özümdə. Hər ifadənin üstündə tər töksəm, yaxşı yaza bilmərəm.

Sizdən fərqli birinin dilindən yazarkən, özünüz haqda kəşf etdikləriniz inanılmazdır.

Ardı →

— Səni sevirəm.
— Ancaq sən məni heç tanımırsan ki?
— Bunun sevgiyə nə dəxli var?!
— Çox dəxli var. Sevmək – birisiylə baş-başa qocalmaq istəyidir.
— Bundan mən heç nə anlamasam da, başqa birisi olmadan insanın niyə yaşaya bilmədiyi mənə yaxşı bəllidir.
                                          (Erix Mariya Remark «Zəfər tağı» romanından)

Erix Paul Remark 22 iyun 1898-ci ildə Almaniyanın əyalət şəhəri sayılan Osnabryukda kitab cildçisinin ailəsində dünyaya göz açıb. 1915-ci ildə orta məktəbi bitirəndən sonra o, pedaqoji təhsil almaqdan ötrü katolik kurslarına yazılsa da, 1916-cı ildə orduya çağırılır və əsasən Qərb cəbhəsində vuruşur. Müharibənin bitmə xəbəri gələndə o, qumbara qəlpəsinin sol ayağında, sağ qolunda və boynunda açdığı yaraların müalicəsindən ötrü lazaretdə yatırmış. 1919-cu ildə doğma şəhəri Osnabryuka dönən Remark təhsilini başa vurur, ucqar kəndlərdə xəstələnən və ya işə çıxmayan pedaqoqları əvəz edir, başqa sözlə, «yardımçı (stajçı) müəllimlik» fəaliyyəti ilə məşğul olur.

Bu işi candərdi görən Remarkı o illərdə hər şeydən çox ədəbi yaradıcılıq maraqlandırır. Dünyalar qədər sevdiyi anasının vəfatından sonra, 1921-ci ildə o, ad-soyadındakı ikinci adı anasının xatirəsinə dərin ehtiram əlaməti kimi «Mariya» yazdırır. Onun ədəbi zövqünün formalaşmasında sevərək oxuduğu yazarların – F.Dostoyevskinin, S.Sveyqin, T.Mannın, M.Prustun və İ.Götenin təsiri danılmazdır.

Ardı →

Ədəbiyyat üzrə Nobel mükafatlı hind yazıçısı, şair, bəstəkar, rəssam və ictimai xadim Rabindranat Taqor həm də Hindistan və Banqladeşin milli himnlərinin müəllifidir. O, Asiya qitəsinin ilk Nobel mükafatı laureatıdır. Filosof Taqor 70 yaşının astanasında özünü rəssam kimi də sınayıb və digər sahələrdə olduğu kimi, burada da uğur qazanıb. Onun rəsm əsərlərindən ibarət sərgi Nyu-York, Paris Moskva və Berlində nümayiş etdirilib. Bəstəkar kimi isə iki mindən çox nəğmənin müəllifidir.

Rabindranat Taqor Kəlkütdə varlı ailədə dünyaya göz açıb. Atası Hindistanın sayılıb-seçilən adamlarından olub. Taqorun uşaqlıq illəri xidmətçilərin nəzarəti altında, ciddi rejimdə keçib. O, öz uşaqlıq illərini xatirələrində belə əks etdirib: 

Uşaqlıqda biz, demək olar ki, bəzək-düzəyin nə olduğunu bilmirdik. O vaxtlar yaşayış indikinə görə daha təvazökar keçirdi. Əgər siz o zaman bir centlmenin necə yaşadığını indi görsəydiniz, onunla hər hansı bir əlaqə saxlamağa utanardınız. Bu, o zamanın xüsusiyyəti idi. Bizim evin xüsusiyyəti də ondan ibarət idi ki, bizdə ümumiyyətlə, uşaqlara bir o qədər də xüsusi diqqət yetirmirdilər...

Bizə qulluqçular ağalıq edirdi. Onlar öz vəzifələrini yüngülləşdirmək üçün sadəcə olaraq, bizi heç tərpənməyə belə qoymurdular. Lakin bizim əl-qolumuzu bağlayan zəncirlər nə qədər ağır olsa da, evdə bizə xüsusi diqqətin olmamasının özü bizim üçün böyük bir azadlıq idi, bunun sayəsində bizim ruhumuz da azad idi…
Ardı →

Uşaq kitabı 

Şel Silverteindən “Səxavətli ağac” 
Bu kitabı sevirəm, çünki sadə və hüznlüdür. Oğlanın yaşlı bir kişi, ağacın da quru bir kötük olduğu son bölüm məni hər dəfə təsirləndirir. Bu, şərtsiz sevgi və sədaqətin nağılıdır. Digər tərəfdən ağac sonsuz səxavəti və fədakarlığı ilə mənə “Çərpələng uçuran”dakı Həsəni xatırladır.

Klassik

Hafizin “Divan”ı
Hafizə fars dilli ölkələrdə böyük ehtiram var. O, yəqin ən böyük fars şairidir. Onun fəlsəfə, mistik eşq və igidlik səhnələri ilə doldur. Qabildə bir məktəb şagirdi kimi oxuduğum vaxtlardakı kimi, indi də bədahətən deyilmiş qəzəlləri məni təsirləndirir.

Modern ədəbiyyat

Con Steynbekin “Qəzəb üzümləri” 
Coad ailəsinin və əzilən köçkün işçilərin 1930-cu illərdə çəkdikləri çətinliklər bu gün də məni məktəbdə oxuduğum vaxtlardakı kimi ağrıdır. Mülksüz insanların istismarı, son səhnədəki fədakarlığın, Rouz Şeronun ölməkdə olan adamı anbarda əmizdirməyi indiyə qədər oxuduğum ən unudulmaz və təsirli final səhnəsidir.
Ardı →