Kayzen

Sürix Universiteti (İsveçrə) alimləri aşkar ediblər ki, hamiləlik zamanı uzunmüddətli xroniki stress dölün inkişafına mənfi təsir edir və uşaqda bəzi xəstəliklərin riskini artırır. The Daily Mail xəbər verir ki, qısamüddətli güclü olmayan stress uşağın inkişafına mənfi təsir etmir. Əksinə belə streslər bəzən hətta faydalıdır.

Stress zamanı insanın orqanizmində bəzi hormonlar (kortikoliberin, kortizol və s.) ifraz olunur. Bu hormonlar dölyanı mayeyə düşür və uşağın inkişafına təsir edir.

Kortikoliberin uşağın inkişafını stimullaşdırır və vaxtından əvvəl doğulmuş uşaqların yaşama ehtimalını artırır. Lakin xroniki stress zamanı bu hormonun səviyyəsi daim yüksək olur ki, bu da dölün inkişafını sürətləndirərək inkişaf pozulmalarının riskini artırır.
Davamı →

İstərdim bu günlər ölkəmizə xaricdən idxal olunan və kifayət qədər populyar olan bir şey haqda danışım. Bu, stress çarxı adlanan oyuncaqdır. Hər kəsdə, uşaqda, yeniyetmədə, gəncdə, orta nəsildə görmək olar bu oyuncağı. Maraqlıdır, baxıram ki, bu “stress çarxı” (spinner) deyilən zad ən çox uşaqlarda və yeniyetmələrdədir. Elə deyilənə görə bunu icad edən qadın da öz uşağı üçün edib.

Uşaqların həyatına oyun vasitəsilə “stress” termini soxulur. Stress artıq onlar üçün bir oyundur. Bu zadla oynamaq üçün uşaq artıq özünü stress içində tapmalıdır, yamsılamalıdır. Süni stress, süni depressiya, süni kədər… və ardınca süni intiharlar.
Davamı →

Əgər bizdə ciddi psixoloji problemlər, depressiv durum varsa, bu, əksər hallarda uzun bir zamanın, müəyyən proseslərin nəticəsidir. Yəni zamanla, aylar, illər ərzində yığılıb böyüyən məsələ və problemlərin nəticəsidir. Belə demək olar ki əslində bizimlə bağlı bütün proseslər elə beynimizdə, zehnimizdə gedir. Ümumiyyətlə durum belədir ki, əgər hansısa bir məsələdə düzgün qərar vermiriksə və ya hansısa səhv addım atırıqsa bu amil, insana və onun zehninə heç də təsirsiz ötüşmür və zehində, belə desək, bir kəsir, defisit yaradır.
Davamı →

Stress nədir?
Stress insanın həyatı boyunca qarşılaşdığı vəziyyətdir. Stress insanı narahat edən bir vəziyyətdə orqanizmin verdiyi reaksiyadır. Bu narahatlıq insanın fiziki, zehni və davranışlarına təsir edə bilir. Hər bir insan həyatı boyunca dəfələrlə stress yaşayır. Stress, dopamin və serotonin hormonlarının azalmağına səbəb olur. İnsanın özünü yaxşı hiss etməsini təmin edən əsas hormonlar dopamin və serotonindir.


Davamı →

İmtahan yalnız qazanılmış biliklərin deyil, eyni zamanda insanın psixoloji davamlılığının sınaqdan keçirilməsidir. Psixoloji tədqiqatlar sübuta yetirir ki, imtahandan uğurla keçmək üçün, özünüqiymətləndirmənin səviyyəsini yüksəltmək, özgüvəni artırmaq vacibdir.

İmtahan stressi necə meydana çıxır?
Stressi intensiv əqli fəaliyyət, eyni vəziyyətdə uzunmüddətli olmaqdan əzələ və orqanların yorulması prosesi, yuxu və istirahət rejiminin pozulması yaradır. Lakin imtahan stressini inkişafını sürətləndirən ən başlıca faktor-neqativ təəssüratlar və ya iztirablardır.

Məzunların anketləşdirilməsi nəticələri göstərir ki, imtahan verən şəxslərdə çox hallarda baş ağrısı, ürəkbulanma və diareiya meydana çıxır, onlarda bir çox dəri xəstəlikləri müşahidə olunur, ümumi həyəcan, məyusluq, panika və qorxu hissləri təzahür edir. Bu zaman imtahan verən şəxslərdə ifrat dərəcədə özünütənqid vəziyyəti müşahidə olunur, onları vahimə dolu yuxular və özünün yaxud başqa birinin əvvəlki imtahanlarda yaşamış olduqları uğursuzluqlar barədə xoşagəlməyən xatirələr narahat edir.
Davamı →

                           
                 
«Mən həmişə həyəcanlanıram, hər zaman stress keçirirəm», «Mən özümə qapanmışam, insanlarla ünsiyyətdən soyumuşam», «Mən işlərimdə başarılı deyiləm, heç bir işim alınmır» kimi problemlər, sizdə də var? Heç darıxmayın! Hər şeyə çarə var!
İzah edək.
Bütün bu kimi halların yəni daimi stress, həyəcan, gərginlik, utancaqlıq, özünəqapanıqlıq, narahatlıq, uğursuzluq-hamsı ən əvvəl bizim ümumi psixoloji durumumuzla bağlı olan nəticələrdir. Yəni ümumi durum qaydasında olmayanda, necə deyərlər psixoloji immunitetimiz zəif olanda, qaçılmaz olaraq «virusa» tez yoluxuruq, dayanıqsız oluruq, problemlərə və çətin situasiyalara tab gətirə bilmirik. Odur ki hər şeydən öncə ümumi psixoloji durumumuzu düzəltmək lazımdır. Əgər belə olarsa onda zatən güclü olacağıq, çətinliklərə qalib gələcəyik, heç bir kənar təsir bizi yıxa bilməyəcək!  Amma necə deyərlər, zəhmətsiz də bar yeməzlər. Bunun üçün gərək bir az zəhmət çəkək, bir qədər cəhd edək, səy göstərək.
Bax xüsusən aşağıdakı qaydalara riayət etsək, o halda çox keçmədən, yəni elə bir neçə həftə sonra, doğrudan da psixoloji gücümüzdə və əhvalımızda ciddi müsbət dəyişikliklərin şahidi olacağıq.
Buyurun, beləliklə diqqət edilməsi gərəkən, vacib məsələlər:
1)İlk növbədə səhər yuxudan tez durmaq;
2)Səhər idman və ya gimnastika etmək(10-15 dəqiqə yetərlidir);
3)Səhər və günorta yeməyini, yaxşı şəkildə yemək amma təbii qidalara (məsələn yağ, şor, pendir, bal, meyvə, tərəvəz və s.) üstünlük vermək. Xəmirli, şəkərli, yağlı qidalardan isə mümkün qədər az istifadə etmək;
4)Səhər durduqdan sonrakı vaxt, insanın ən gümrah və vücudun ən fəal olduğu zamandır. Beləliklə ən çətin və ən önəmli işlərinizi məhz bu vaxtda görün;
5)Günortadan sonra isə ən azı 30-40 dəqiqə yatmaq, sizə, günə yeni başlamış kimi bir enerji və gümrahlıq qazandıracaqdır(Amma günorta 1-2 saatdan artıq yatmayın);
7)Gəzmək, yürüyüş etmək çox faydalıdır. Fərq etməz, sürətli yoxsa ləng. Ümumiyyətlə gün ərzində insan ən az 7000-8000 addım atacaq qədər yol getməlidir(Bu isə, hardasa, 30-35 dəqiqə, orta sürətlə yol getmək deməkdir) Belə olarsa, bir çox potensial xəstəliklərdən və nasazlıqlardan qurtulmaq olar. Bu, həm də zehninizin və hisslərinizin də yenilənməsinə səbəb olacaq, əhvalınız «update» olunacaq;
8)Günün sonrakı vaxtında isə başqa işlərlə məşğul olmaq olar. Çalışın kompyuterin başında, məhdudiyyətsiz şəkildə olmayın. Heç olmasa, hər 1 saatdan bir,  5 dəqiqə kompyuterdən aralanın və məsələn gəzişin. Ümumilikdə gün ərzində 5-6 saatdan artıq kompyuterlə məşğul olmayın.Həmçinin telefon başında da çox olmayın və fasiləylə məşğul olun;
9)Axşam yeməyini, qətiyyən ağır yeməyin. Qatıq, meyvə və s. kimi yüngül qidalara üstünlük verin;
10)Ümumiyyətlə çalışın ki gün ərzində həm zehni fəaliyyətlə, həm də fiziki fəaliyyətlə, balanslı şəkildə məşğul olasız;
11)Mümkün olduğu qədər eyni işləri, eyni vaxtlarda edin; məsələn bu gün saat 6:00-da durdunuzsa, sabah da, birisi gün də 6:00-da durun. Və ya saat 00-da yatdınızsa elə növbəti günlərdə də belə edin. Həmçinin yemək, çalışmaq da eyni şəkildə.
Ümumilikdə bu rejimə sadiq qalsaz, siz vəziyyətin çox keçmədən dəyişdiyini və həm zehni olaraq həm də ruhi olaraq gücləndiyinizi, psixoloji durumunuzun sürətlə yaxşılaşdığını görəcəksiz. Durumunuzun yaxşılaşma faizi, bu rejimə əməl etmə faizinizə müvafiq olacaqdır...
Psixoloq Yunis Dürüst
Davamı →

        
Bizim, hansısa bir şeyə, hansısa bir fikrə, hansısa bir məlumata münasibətimiz və qərarımız daha çox 2 cür olur:
1)Fikrin və ya məlumatın anlamına baxıb, nə deyilmək istənildiyini götür-qoy edib onun düz olub-olmadığını, mənalı olub-olmadığını təhlil etmək.
2)Fikrin anlamına baxmayıb, nə demək istənildiyini düşünmədən avtomatik olaraq rədd etmək.
Biz bu ikinci barədə danışaq, hansı ki bu, normal olmayan durumdur. Bəli, bəzən biz heç fikrin, məlumatın məzmununa, mahiyyətinə, nə demək istədiyinə belə baxmadan, ona qarşı çıxırıq, onu bəribaşdan bir kənara atırıq. Yəni o fikrin, o məsələnin özü nədir, onda nə anladılır, hansı mesaj vermək istənilir-bu bizimçün maraqlı və önəmli olmur. Əvəzində hər şeyi, o andaki əhvalımız, durumumuz təyin edir. Yəni bəzən hansısa bir şeyi qəbul edib-etməmək sadəcə bizim o anki əhvalımızdan və psixologiyamızdan asılı olur. Tutaq ki əhvalımız pisdirsə, əsəbiyiksə o an qarşımıza çıxan fikri, heç düşünmədən rədd edə bilirik. Məsələn deyək ki əsəbi halda ikən, internetdə qarşımıza belə bir informasiya çıxır; «filankəs, yaxşı aktyordur intəhası hələ ki Oskar ala bilməyib» İndi biz o andaki neqativ və mənfi əhvalla, stəkanın dolu deyil, boş tərəfinə baxmaq istəyirik: «Bu necə aktyordur ki bu neçə ildə hələ də Oskar ala bilməyib» deyirik… Daha bizi bu maraqlandırmır ki adam Oskar almayıbsa da neçə dəfə namizəd olub, həmçinin başqa mükafatlar alıb və ya lap elə «Oskar almayan pis aktyordur!» deyə bir qaydamı var, Oskarı verənlər də heç də həmişə düzgün seçim etməyə bilər axı… Bax, bu versiyalar, bu ehtimallar bizi düşündürmür. Elə dərhal işin olmazlarından yapışırıq, olarlarını bir kənara tullayırıq… Beləliklə nəticədə biz həm o infodan özümüz üçün çıxartdığımız səhv nəticəni öz zehnimizə ötürüb o məsələdə səhv mövqedə oluruq, həm də ən əsası öz zehin sistemimizə yanlış qida verməklə onu bulandırırıq, onun işinə, funksiyasına pozucu təsir göstəririk. Yəni qarşıdakı məsələ, qarşıdakı qərar, lap hansısa aktyorla bağlı deyil də, bizimçün daha önəmli, taleyüklü bir şeylə əlaqəlidirsə, onda bunun təbii ki daha böyük, daha ağır nəticələri ola bilir. Zehnimizə ötürdüyümüz səhv məlumatlardan da sonra başqa səhv məlumatlar ortaya çıxır və biz zəncirvari olaraq çoxlu və mühüm məsələlərdə yanılırıq və yanlış qərarlar vermiş oluruq, üstəlik də zehnimiz bunalır, korlanır, fəaliyyəti ilişir və bu da bizə stress, depressiya olara geri qayıdır və mənfi geribildirim vermiş olur. Odur ki beyinə, zehinə ötürülən informasiya çox mühümdür. Bu həm bizim hər hər hansı məsələdəki qərarımıza təsir edə bilir, həm də ümumilikdə psixoloji durumumuza, əhvalımıza etki edə bilər… Çalışaq ki hansısa bir düşüncəyə, hadisəyə, məlumata, hislərin təsiri ilə deyil, ağılla, düşüncə ilə yanaşaq… Və hansısa qərarımızın, hisslərimizə uyğun olması ilə ağla uyğun olmasının eyni şey olmadığının fərqində olaq. O anki durumumuz, o anki ruhiyyəmiz bizi yanılda bilər!
Bir sözlə, hisslər səhv edə bilər ağıl isə yox!....
Psixoloq Yunis Dürüst
Davamı →

                     

Feysbukda bizim başqalarından olan gözləntilərimizin çox vaxt cavabsız qalmasının əsas səbəblərindən biri budur:
Real həyatda kimləsə görüşdükdən ya da ünsiyyətdə olduqdan sonra bizdə o adamla bağlı çox vaxt yalnız 1 təəssürat qalır, onun varlığını, kimliyini, həyatını yalnız 1 formada qavrayırıq: «bu adam=mənim dostum», ya da: «bu adam=məni çox istəyən varlıq». Beləliklə biz o adamı, sırf öz kontekstimizdən, yalnız öz mənafeyimizdən görürük. Yəni daha düşünmürük ki o da elə bizim kimi insandır, işi var-gücü var, ailəsi, yaxınları, tanışları var, karyerası, həyata dair planları var. Biz düşünürük ki onun ailəsi də elə bizik, yaxın tanışı da bizik, işi-gücü də bizlə ünsiyyətdə olmaqdan başqa bir şey deyil, həyata dair planları da yalnız bizlə bağlıdır, bir sözlə o yalnız bizim üçün yaşayır!...
Və biz onu, bizimlə olduqdan sonra, başqa vaxtı görmədiyimiz üçün, başqa bir işlə məşğul olarkən görmədiyimiz üçün, başqa bir kəslə danışarkən, başqa bir şey düşünərkən görmədiyimiz üçün, bu illuziyamız, bu fantaziyamız hələ olduğu kimi qalır və «bu adam yalnız mənimçün yaşayır» təəssüratımız davam edir.
Amma elə ki onu feysdə görürük və görürük ki o təkcə bizlə deyil başqa kəslərlə də danışır, dostluğunda yüzlərlə, minlərlə insan var, öz fikirləri, öz planları var, öz yolu, öz mənafeyi var-bax bu an bizim zehnimiz şok verir və biz stressə giririk....
O vaxta qədər yalnız öz dostumuz, yalnız öz tanışımız kimi, hətta özümüzdən asılı bir adam kimi qavradığımız bir insanın bizdən heç də asılı olmadığını, bizsiz də yaşadığını, bizsiz də xoşbəxt olduğunu gördükdə bütün bu illuziyamız dağılır!...
Xüsusən də keçmiş tələbə, sinif və iş yoldaşlarını biz yenidən gördükdə bax belə şoka düşə bilirik. Çünki biz onları, indi olduqları kimi deyil, məhz keçmişdə olduqları kimi görməyə çalışırıq. Tutaq ki bu kəs, bizim keçmiş tələbə yoldaşımızdırsa, 19, 20, 21 yaşlarında təbii olaraq o kəs təcrübəsiz və tam qəlibə oturmamış biri ola bilər, və onun təcrübəsiz olması, bizdən müəyyən asılılığının ya da bizimlə ünsiyyətinin çox olmasına səbəb olmuş ola bilər. Amma o, indi artıq təcrübəlidirsə, özünə həyat yolu seçibsə, yetişibsə və bizimlə artıq eyni tip insan deyilsə, tamam başqa xüsusiyyətlərə sahibdirsə, bizim bu reallığı qəbul etməkdən başqa yolumuz yoxdur! Bir kəs bizimlə tələb yoldaşı olubsa bu, sonsuza qədər belə olacaq anlamını daşımır, ya da kimsə bizlə sinif yoldaşı olubsa bu hər zaman uşaq olacağımız anlamını daşımır. Həyat davam edir, hər şey yenilər, arkadaşlar!
Gəlin insanları, zehnimizdəki qəliblərə uyğunlaşdırmaq yerinə, zehnimizi onlara uyğunlaşdıraq ki şoklarla qarşılaşıb stressə girməyək və reallıqdan uzaqlaşmayaq! Çalışaq ki keçmiş və ya elə indiki tanışlarımızın, bizdən başqa da həyatlarının olduğunu və bizsiz də xoşbəxt ola biləcəklərini qəbul edək! Necə ki biz də onlarsız xoşbəxt ola bilirik!...
Psixoloq Yunis Dürüst
Davamı →

  Yuxusuzluq   — Bütün gecə yataqda dönüb durandan sonra hamımız özümüzü dəli olmuş kimi hiss edərik. Həftə sonu yuxuya daha çox vaxt ayıracağınızı düşünərək, ya da bir neçə fincan qəhvə içərək bu təsirdən xilas olacağınızı düşünsəniz də uzun müddətli yuxusuzluq yaddaşınıza ciddi mənada təsir edər. Bəzi araşdırmalara görə, yatdığınız zaman beyninizin xatirələri və gündəlik hadisələri yığan qismi bu xatirələri uzun, davamlı yaddaşa keçirməyə başlayır. Bu ilin əvvəllərində edilən bir araşdırma isə, yuxu çatışmazlığının səhv xatirələr meydana gəlməsinə və adamın başını qarışdırmasına səbəb olduğunu ortaya qoymuşdur.

   Çoxlu fotoşəkil çəkmək  — Instagram və ya digər sosial media kanalları üçün fotoşəkil çəkmədiyimiz və yoldaşlarımızla paylaşmadığımız günlər yox deyiləcək qədər azdır. Bu fotoşəkillərin xatirələri yığmağa yaxşı gəldiyini söyləyə bilərik, amma həqiqətən elədirmi?   Ən son xoşunuz gələn bir şeyə kamera linzaları istifadə etmədən, yalnız gözlərinizlə nə zaman baxdınız? Fairfield Universitetinin keçən il nəşr etdiyi bir araşdırmaya görə, obyektlərin fotoşəkillərini çəkən insanlar, yalnız baxan insanlara görə detalları xatırlamaqda çox daha çox çətinlik çəkir. Bu nəticə bizə beynin detalları və xatirələri necə tutduğunu və işlədiyini göstərir.  

   Həddindən artıq spirt istehlakı  -  Birləşmiş Krallıqda edilən bir araşdırmaya görə, orta yaşlarda qazanılan həddindən artıq spirt istehlakı vərdişi yaddaşı zəiflətməyə səbəb olar və irəli yaşlarda yaddaşınızı itirmə riskinizi ciddi mənada yüksəldər.   Araşdırmaçılar orta yaşlardakı insanların 10 illik spirt   istehlak vərdişlərini, spirt istifadə edən və ya çox az istifadə edən insanlar ilə müqayisə etmiş və yaddaş  itkisi nisbətlərinin spirt istehlakıyla yüksəldiyini ortaya çıxarmışdır.  

Ardı →

Hamiləlik qadının həyatında xüsusi bir dövrdür. Hamiləlik zamanı qadın tez-tez gərgin olur, bəzən səbəbsiz əsəbləşir, kövrəlir, ağlayır.

Buna səbəb həm qadının orqanizmində (o cümlədən, sinir sistemində) baş verən ciddi dəyişikliklər, həm də bətnində olan körpəyə görə narahatçılıq hissidir. Hamilə qadınlar bir çox hissəsi uşağın xəstə, qüsurlu doğulmasından, hamiləliyin vaxtından tez pozulmasından qorxur.

Beləliklə, hamiləliyin özü qadın üçün müəyyən stress faktorudur. Bu vəziyyətdə hamilə qadının ətrafında olan insanlar onu hər cür ruhlandırmalı, stress və həyacanlamalardan qorumalı, ona qarşı mehriban, nəvazişli olmalıdırlar. Hamilə qadın daim sakit və onun üçün komfortlu şəraitdə olmalıdır. Bu hamiləliyin gedişatı və gələcək körpənin sağlamlığı üçün olduqca vacibdir.

Təbii ki, yüngül streslər, həyəcanlamalar həyatımızın ayrılmaz bir hissəsidir. Bundan əlavə belə yüngül streslər hətta orqanizm üçün xeyirlidir.

Ardı →